Þjóðviljinn - 18.02.1984, Blaðsíða 9

Helgin 17. - 18. febrúar 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9
helgarsyrpa
Guð ætti að vera orðinn nógu gamall til að
vita hvað hann er að gera.
Til hvers skyldi kvikmyndahátíð eiga að
vera? Ég hélt hún ætti að vera til þess að
vekja hugina og tendra til átaka til þess að
átta sig á því hver við erum og hvar við
stöndum, sýna okkur verk snjöllustu lista-
manna tímans sem bera vitni
mannsandanum á þessu listsviði. Á fyrri
listahátíðum höfum við fengið að sjá verk
eftir mikla höfunda sem standa upp úr,
jafnvel snillinga. Við höfum fengið að sjá
kvikmyndir eftir Werner Herzog, Wim
Wenders, Wajda, Carlos Saura, Tarkofski,
Fellini, Satayajit Ray, Zanuzzi, Littin, Miz-
ogushi, Osu, - svo fáir séu nefndir.
Engin þeirra kvikmynda sem nú var sýnd
á hátíðinni komst á tólf mynda úrvalslista
International Film Guide í fyrra. Það er
kannski ekki einhlítur mælikvarði heldur.
Ekki verður því neitað að þessi hátíð olli
vonbrigðum. Fátt var mynda sem áttu er-
indi á hátíð kvikmyndalistar. Það var eins
og forskeytið af fyrra orðinu hefði gleymzt
og seinni hlutinn af því síðara. Sumar löfðu í
því að vera laglegar til að eyða kvöldstund
gremjulaust í kvikmyndahúsi, aðrar varla.
Og sumt átti alls ekki erindi til íslands út úr
skúmaskotum.
Brautarstöð fyrir bæði eftir Riazanov: Manneskjuleg og geðug.
Thor
Vilhjálmsson
skrifar
skrifa þar langt mál um hvað hún sé frum-
leg. Það er verið að segja ósköpbanal sögu,
og í stað þess að láta fólkið tala eðlilega svo
ekki fari milli mála hvað þetta er barnalegt
tekur höfundurinn upp á því að láta syngja
allan textann, rétt eins og það bjargi ein-
hverju. Það hefur að vísu lánazt í óperum
að lyfta flötum texta með listilegum tóna-
fléttum. En þetta er heldur leiðinleg dægur-
lagatónlist. Og endurtekinn fyrri leikur
höfundar frá Regnhlífunum í Cherbourg,
að sýna að Frakkar geta notað hið leiðin-
lega ameríska söngleikjaform, ekki síður
en Kanar.
Heimurinn er meira en Evrópa og
Bandaríkin. Og raunar fleiri löndin í Evr-
ópu en Bretland, Frakkland, Norðurlönd
og Vestur-Þýzkaland og Spánn sem ættu
vissulega að koma til álitanna: Sviss, Ung-
verjaland, Portúgal (de Oliveira) Júgó-
slavía auk Pólverjanna frægu. Á fyrri hátíð-
um hafa verið sýndar myndir frá Suður-
Að lokinni kvikmyndahátíð
Afgreitt mál eftir indverska leikstjórann Mrinal Sen: Hægstreym og áhrifaþung.
Einu sinni var ort: Aldregi var því um
Álftanes spáð/að ættjörðin frelsaðist þar.
Það var á myrkum tímum íslandssögu. Nú
er öllu meiri ljómi yfir þeim skaga. En þessi
orð komu mér í hug í sambandi við stöðu
Bandaríkjanna á sviði kvikmyndalistar.
Iðnból Hollywood eru tengd órjúfanlega
við mestu niðurlægingu þeirrar listgreinar.
Að vísu kemur fyrir að í Bandaríkjunum
geti orðið til ein og ein góð kvikmynd. Ein-
stöku nöfn bæta um fyrir þeim eins og
Altman, á stundum. Þegar Cassavetes er
undanskilinn verður ekki sagt að kvik-
myndahátíðin færi okkur forsendur til að
endurskoða það litla álit sem við höfum á
amerískum kvikmyndum, nema síður væri,
miklu síður. Að vísu var Fljótandi himinn
forvitnileg, enda eftir Rússa.
Á fyrri listahátíðum hefur gefizt kostur á
að sjá nokkrar myndir eftir sama höfund-
inn, kynnast miklum listamönnum að
marki frá mynd til myndar. Svo sem Wim
Wenders sem var gestur á fyrstu listahátíð-
inni, og kom sjálfur með fjórar myndir
sínar, hinn mesti aufúsugestur. Síðar voru
allmargar myndir eftir Wajda, sömuleiðis
Saura, og fylgt eftir með fleiri myndum eftir
þá. Eitt sinn kom líka flokkur mynda eftir
Buster Keaton.
Skyldi hafa verið reynt að fá nýjustu
mynd Wenders: Hvernig hlutunum er hátt-
að, Der Stadt der Dinge, hví fengum við
ekki að sjá margrómaðar myndir Saura:
Bodas de sangre, Blóðbrullaup (Lorca) ell-
egar Carmen sem er alveg ný, full af
flamenco-dansi, og ítrekar söguna eftir
Prosper Merimée sem stundum vill feykjast
burt í tónabylgjum Bizet sem allir þekkja.
Eða Danton eftir Wajda sem hann gerði í
Frans, og svo er alveg ný mynd eftir hann
sem okkur brennur löngun til að sjá: Ást í
•Þýzkalandi.
Og hörmung var að ná ekki í Nostalgia
eftir Tarkofski sem er gerð á Ítalíu í sam-
vinnu við þarlenda, og óþarft að dextra So-
vétmenn þessvegna. Og hvað um Fanny og
Alexander eftir Bergman?
Vissulega var mikilsvert að fá að sjá Cass-
avetes myndirnar; að vfsu var Kona undir
áhrifum sýnd á fyrstu Kvikmyndahátíðinni
fyrir sex árum. Sé skrá kvikmyndahátíðar-
innar flett mætti hinsvegar ætla strax að
aðalgestur hátíðarinnar að þessu sinni væri
maður að nafni John Waters sem ég hafði
aldrei séð fjallað alvarlega um fyrr í ritum
um kvikmyndalist. Ég sé ekki betur en að
lang ýtarlegasta greinin fjalli um hann.
Eftir þennan mann voru sýndar þrjár kvik-
myndir, aftur og aftur og aftur. Og þegar
hann kom sjálfur voru kastljósin sett á
hann, ekki hafði hann mikilsvert að segja í
fjölmiðlafæri. Ég lagði á mig að horfa á
myndir hans til þess að það væri ekki hægt
að segja að ég vissi ekki hvað ég væri að tala
um, þegar að því kæmi að ég mótmælti því
að rótað væri ofan af slíkum fyrirbærum á
skamhaugum stórborgarjaðra í Bandaríkj-
unum, og flutt hingað sem hátíðarmatur
handa íslendingum. Hvernig sem ég leitaði
í þessum myndum sá ég enga réttlætingu
þess. Sú viðurstyggð var öll á eina bókina
lærð: einhæf eitursjúk kukkfrekja hæfi-
leikaleysisins í örvæntingarglennum eftir
náðarsól sviðsljóssins. Ekki sagðist höfund-
ur vera að gagnrýna heldur koma fólki til að
hlæja að því sem ekki tíðkast að hlæja að.
Fyrst og fremst óheyrilega leiðinlegt. Og að
svo miklu leyti sem það var ekki náttúru-
laust virtist allt miðað við sérþarfir ein-
hverra í svo miklum kynferðislegum
ógöngum að nær hefði verið að kalla á
sjúkraliða en láta þetta baða sig í athygli
okkar íslendinga, þegar heimsfrægð skorti
illilega.
Þeir sem gera sér til gamans að kveðja
slíkan mann hingað og halda honum veizlur
ættu að gæta að því að hér er nokkuð í húfi,
og meiru hætt til en eigin tómstundum og
annarra fjármunum. Hér er að veði orðstír
hátíðarinnar, bæði gagnvart þeim sem áttu
að njóta hennar, íslendingum, og út á við
þar sem þetta kann að draga úr áhuga er-
lendra listamanna að koma hér við sögu.
Listahátíð ætti að gegna uppeldishlutverki,
sýna filmsveltu fólki hér það bezta sem
heimurinn býður af kvikmyndalist. Hér er
tækifæri til að bæta okkur upp hvað við
förum mikils á mis, hversu mikið af frábær-
um kvikmyndum fer fram hjá okkur. Það
þarf ekki að miða við árið í fyrra, þegar
verið er að velja hátíðarkvikmyndir, þetta á
ekki að vera tízkusýning. Hér gildir annað
heldur en þegar verið er að kynna nýjustu
tölvutækni í samkeppnisæði. Élzta myndin
eftir óþarfa manninn úr fnykdyngjum
Baltimore var tólf ára gömul. Þó ekkj sé
tekið svo langt tímabil til álitanna við valið
mætti hafa svo sem fimm sex ár undir og
velja það bezta, það sem helzt mætti vekja
hugi, veita listræn tækifæri.
I hinu mikla hátíðarglamri út af Waters
fór næstum eins og dulsmál að hér væri
gestur frá Hollandi sem hafði gert kvik-
mynd undir því hlédræga nafni Vatnsbragð.
Hvað sem því nafni líður átti hann ekkert
skylt við þann fyrri. Varla þurfti feimni út af
myndinni því hún hafði fengið Gullljónið á
kvikmyndahátíðinni í Feneyjum 1982, að-
alverðlaunin fyrir frumsmíð. Höfundurinn
heitir Orlow Seunke, geðþekkur maður, og
kom og hvarf héðan án þess að væru nein
læti; en kvikmynd hans var með allra at-
hyglisverðustu myndum hátíðarinnar, og
ein hinna fáu sem áttu erindi, mannlega og
listrænt. Sterk og vönduð mynd.
Sovézka myndin eftir Riazanov var
manneskjuleg og geðug; þar var ljóstrað
upp þeim óttalega leyndardómi að þar eru
til vasaþjófar á járnbrautarstöðvum, svart-
ur markaður; hrottaskapur og óbilgirni,
jafnvel yfirgangur; og sumir drekka of
mikið brennivín.
Það er ástæðulaust að amast við frönsku
myndunum Ameríkuhótelið eftir André
Techiné og Örlög Júlíu eftir Aline Isserman
sem voru báðar snotrar og laglega gerðar
myndir; einkum sú síðari sem sagði mikla
sögu með áhrifaríkum hætti, fallega filmuð
og eftirminnileg fyrir augað, og hugsunina.
Öllu magnaðri hefði kynningin á franskri
kvikmyndalist orðið hefði fremur verið
horft til hinna stóru - þótt þetta sé sízt
vanþakkað - þeirra Bresson, Godard,
Resnais, Truffaut, Pialat og Rohmer; sem
allir hafa nýlega gert myndir.
Hinar frönsku myndirnar sem komu
hefðu getað dugað á vikulegum sýningum
áhugamanna um frönsku. Það var nú
reyndar eftir öðru að opna hátíðina á æsi-
myndinni Áhættuþóknun, eftir Yves Boiss-
et, og ekki nóg tilefni að höfundurinn væri
gestur hér. Það nægir ekki að þetta var hinn
sinnugasti maður, og viðræðugóður með
heilbrigð viðhorf, óhræddur maður.
Eftir að hafa séð Herbergi úti í bæ eftir
Jacquez Demy skil ég ekki hvað þeir láta
mikið með þessa mynd úti í Frakklandi, og
Ameríku og Mið-Ameríku, frá Afríku svo
sem eftir Sembene frá Senegal og Chahine
frá Egyptalandi, frá Hong Kong, Japan, Sri
Lanka, Ástralíu og víðar. Með beztu mynd-
unum á þessari hátíð voru indverska mynd-
in eftir Mrinal Sen, hægstreym og áhrifa-
þung, og svo gullfalleg mynd frá Kína, eftir
Wu.
Querelle eftir Fassbinder þótti mér
leiðinlegasta mynd þessarar hátíðar, þeirra
sem ekki er hægt að afgreiða með selbita.
Auðvitað gerði Fassbinder stórmerka hluti
meðan hann var og hét. Efni þessarar
myndar var of mikið einkamál hans til að ég
hafi áhuga á því. Þegar hér var komið var
Fassbinder sýnilega fast bundinn í blind-
götu. Sagan er runnin frá skáldinu Jean
Genet sem var vissulega furðulegt fyrir-
bæri; Sartre dró hann upp úr mannsorpinu
og auglýsti sem helgan mann: Saint-Genet,
comedien et martyr, Heilagur Genet,
leikari og píslarvottur. Síðan er mikið með
hann látið, ég hef ekki smekk fyrir kukkrós-
ir hans. Reyndar galt ég hæversku minnar á
sýningu myndarinnar, því ég lét það aftra
mér að ég sat á miðjum bekk frá því að
ganga út frá þessum yfirvættisleiðindum.
Sjaldan hef ég séð eins hugvitsamlega
leiðindavellu síðan ég sá Sang d’un Poete
eftir Jean Cocteau, blóð skálds; sem nú er
reynt að vekja upp frá réttmætri gleymsku.
Ein fegursta mynd þessarar hátíðar var
spánska myndin El sur eftir Victor Erice:
Suðrið. Hún er mild á ytra borði, lagðist
djúpt; angurvær; sár og ljóðræn; og svo
myndfögur að unun er að horfa á mynd-
skeið eftir myndskeið, innblásið af gömlum
meisturum málverks, í góðum skilningi.
Samspil föðurins og dóttur hans gengur
gegnum myndina, hrífandi samleikur, inni-
legur og tær.
Ein persóna þessarar myndar, hnellin og
ör kelling frá Andalúsíu segir: Guð er nógu
gamall til að vita hvað hann er að gera.
P.S-Vel fór á því að hefja hátíð með því að
sýna Hrafninn fljúga. Það er satt hjá
Hrafni, þetta er hans bezta mynd. Mikið
gekk á innanhúss og úti bylur. Mestu kann
maður þó að hætta til með því að svara
sendisveinum síðdegisblaðsins sem hlaupa
með írafári að krefja þig jafnharðan sagna
um hvernig þér hafi þótt myndin, með
blokk á lofti. Ég sagði að ég hefði nú haft
gaman af myndinni, hefði fallið hún vel, og
væri bæði glaður og bjartsýnn. Þegar ég las
blaðið daginn eftir sá ég að þessum ólík-
(inda)lega pressuvíkingi hefur sollið móð-
ur, þótt mitt orðafar rislágt fyrir sitt blað, og
í (of)rausn sinni seilzt í sitt eigið vopnabúr
eftir því sem mætti hrífa; hann sést ekki
fyrir og lætur mig segja: Mér þótti ofboðs-
lega gaman.
Það er ekki mitt mál.