Þjóðviljinn - 13.03.1984, Blaðsíða 10

14 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þrigjudagur 13. mars 1984
Ragnar Karlsson og Jóhann Geirdal:
Kjarasamningur VSI og ríkisvaldsins
Dýrkeyptir
lærdómar
Einhvern tíma hefur verkalýöshreyfingin og einkan-
lega forysta hennar mátt muna sinn fífil fegri. Nú loks-
ins rúmu hálfu ári eftir að atvinnurekendur í skjóli
ríkisvaldsins hófu eina grimmúölegustu aöför að
kjörum og félagslegum réttindum launafólks, hefur
nokkurra mánaða umþóttunartími forystumanna
launþega skilað árangri. Heildarsamtök launþega hafa
skrifað undir samninga við vinnuveitendur og ríkisvald
þar sem launþegum skal tryggður, í rúmt ár, sami kaup-
mátur og sá sem var lægstur á síðasta ári. Þannig hefur
þessi bið á því að nokuð raunhæft væri aðgert í kjaram-
álum, fest kjaraskerðinguna í sessi og forystumenn
launþega hafa fallist þannig á megin röksemd atvinnu-
rekenda fyrir kjaraskerðingu bráðabirgðalaganna í
vor, að launin væru alltof há.
vinnustöðunum, út á meðal félags-
manna, skilaði tilætluðum árangri
sem kom fram í þeirri réttlátu reiði
sem megnaði að felia samninginn.
Samningarnir bera dug- og úr-
ræðaleysi forystu launafólks vinti.
Þeir endurspegla ekki á neinn hátt
vilja launamanna né baráttustyrk
verkalýðshreyfingarinnar. Lítið
var gert til þess að kanna hug
launþega. Það var ekki gerð
minnsta tilraun til þess að virkja
hreyfinguna til baráttu til að endur-
heimta fyrir kaupmátt.
Atburðarásin frá setningu bráð-
abirgðalaganna s.l. sumar, undir-
strikar það að viðbrögð forystu-
manna launþega voru frá fyrstu tíð
lítið annað en japl og jaml og fuð-
ur. Lengst af tímabilinu var höfuð-
Ragnar Karlsson.
dyrum, þar sem umræðuefnið var
forskrift ríkisstjórnarinnar ættuð
úr fjárlögum. A þeim grundvelli
hefur nú verið samið.
Síðan í sumar hafa fjölmargir
hópar launþega lýst yfir einörðum
vilja sínum til þess að snúa vörn í
sókn og að forystan hæfist þegar
handa að undirbúa launafólk undir
átök, með það að meginkröfu að
lágmarkslaun yrðu ekki undir
15.000 kr. á mánuði, og að tryggt
væri að kaupmáttarrýrnunin væri
stöðvuð og launafólki væru tryggð-
ar umtalsverðar kjarabætur
Forysta launþegasamtakanna
daufheyrðist við þessum kröfum og
hefur nú endanlega lýst þær óraun-
hæfar, með undirritun nýrra samn-
inga. Kröfunum var fundið allt til
foráttu. Forystan þóttist ekki skilja
kröfuna um 15000 kr. lágmarks-
Eftir þá útreið sem verkalýðshreyfingin hefur fengið með undirritun nýrra kjarasamninga er brýnt að sá tími sem
nú fer í hönd verði notaður til þess að endurskoða starfshætti og skipulag hinna faglegu og pólitísku
verkalýðshreyfingar, segja greinarhöfundar. Myndin er frá undirritun samninga ASI og VSI.
Ávinningar þeir sem atvinnurek-
endur hafa af samningunum eru þó
fleiri. Gengið er á hlut eftirvinnu,
næturvinnu, bónustaxta og vaktaá-
lags af greiddu tímakaupi því nú
skulu þessar greiðslur ásamt líf-
eyrissjóðsgreiðslum, atvinnuleys-
istryggingabótum og ellilífeyri
miðaðar við falstaxta sem eru fyrir
neðan umsamin lágmarkslaun.
Þetta ákvæði samninganna mun
hafa í för með sér umtalsverða
kjaraskerðingu fyrir ýmsa starfs-
hópa, s.s. fólk í fiskvinnslu, þar
sem eftirvinna og afkastahvetjandi
launakerfi er viö lýði. Að auki er
hætt við að þessi útsala eftir- og
næturvinnunnar muni auka enn
það óhóflega vinnuálag sem tíðkast
í ýmsum starfsgreinum.
Einnig er sjálfsögðum réttindum
launafólks sem áunnist hafa fyrir
baráttu hreyfingarinnar, sum hver
eftir áratuga baráttu. fórnað í
samningunum fyrir nokkurra prós-
enta kauphækkun sem launþegum
eru þó engan veginn tryggðar út
samningstímabilið.
Ákvæði síðan 1937 um að ung-
menni frá 16 ára aldri skuli njóta
fullra kaupgreiðslna hefur verið
sett til hliðar og réttindi launafólks
til atvinnuleysisbóta og lífeyris-
trygginga eru skert þar sem launa-
tengd gjöld atvinnurekenda miðast
við kauptaxta fyrir neðan um-
samnin lágmarkslaun.
Meirihluti aðildarfélaga Alþýð-
usambandsins hefur þegar gengist
við gerðum samningarnefndarinn-
ar og samþykkt samning Vinnu-
veitendasainbandsins. Áður hafði
formannafundur aðildarfélaga ASÍ
lagt blessun sína yfir samninginn og
flestir formenn lögðu hart að sínum
mönnum í héraði að samþykkja þá,
enda fælust í þeim umtalsverður
ávinningur fyrir launafólk.
Nokkur félög hafa ekki orðið við
þessum tilmælum og fellt samning-
inn. Munar þar mest um Dags-
brún, en fjölmennur fundur félags-
ins felldi samkomulagið með mikl-
um mun atkvæða. Enn hafa ekki
verið greidd atkvæði innan BSRB
um nær samskonar samkomulag
við ríkisvaldið og þegar er staðfest
milli VSÍ og ASI.
Á ávöxtunum
skuluð þér þekkja þá
Þeim sem vilja vita er það ljóst
að samningar þeir sem forysta ÁSI
og BSRB hefur tekið við úr hendi
atvinnurekenda og ríkisvalds eru
tilræði við lífsafkomu launþega og
verkalýðshreyfinguna. Málsbætur
forystumanna launamanna eru þær
helstar að ekki hafi verið svigrúm
til meiri kjarabóta vegna bágrar
stöðu þjóðarbúsins og takmark-
aðrar greiðslugetu fyrirtækjanna
og að launþegar þurfi vart að búast
við betri samningum sökum áhuga-
leysis þeirra sjálfra um kaup sitt og
kjör.
Það er flest sem mælir á móti
áreiðanleik þessarar skarpskyggni.
Nærtækasta sönnunin' er Dags-
brúnarfundurinn á dögunum.
Hann er staðfesting á því að.ef
forystan sýnir ákveðni þá fylgir
fólkið henni eftir.“ Víðtækt upp-
lýsingastarf forystu félagsins úti á
áherslan lögð á kröfuna um endur-
heimt samnings- og verkfallsréttar-
ins. Á meðan lá baráttan fyrir
endurheimt kaupmáttarins nánast í
þagnargildi. Eftir að ríkisstjórnin
hafði skilað verkfallsréttinum og
samningsréttinum að hluta,
beindust augu manna í æ ríkari
mæli að 1. febr., en þá skyldi
gengið til „frjálsra samninga,
óháða afskiptum ríkisvaldsins" að
því er ríkisstjórnin tilkynnti.
Það var því að vænta er kröfu-
gerð verkalýðshreyfingarinnar liti
dagsins Ijós, aö hún yrði stórhuga
og stefndi að því að vinna upp það
sem tapast hafði. Að fjöldaaðgerð-
um yrði beitt til að þvinga VÍS til að
ræða málin eftir nótum verkalýðs-
hreyfingarinnar. Að samningstími
yrði hafður stuttur til þess að hægt
yrði að koma í veg fyrir að ríkis-
stjórnin eyðilegði ávinninga þá
sem næðust í samningunum með
því að hleypa launahækkunum út í
verðlagið á ný. En allar þessar von-
ir brugðust.
Þess í stað hófst samningamakk
örfárra forystumanna fyrir luktum
laun. Hún taldi engan grundvöll
fyrir hreyfinguna að fara út í að-
gerðir s.s. verkfall, því atvinnuleysi
fylgdi í kjölfar slíkra aðgerða.
Einnig var talað um að gefa ríkis-
stjórninni enn frekari frest til að
sýna hvað í henni byggi o.s.frv.
í stað þess að hugað væri að
raunhæfum baráttuleiðum í þessari
„erfiðu stöðu" var lítið aðhafst og
ekkert tillit tekið til þeirra áfanga-
sigra sem náðst hafa s.s. í baráttu
verkamanna í Straumsvík og skjót-
unnins sigurs Dagsbrúnarmanna á
dögunum. Samningarnir skulu í
gegn hvað sem það kostar launa-
menn.
Fúafen
stéttasamvinnunnar
Undanhald verkalýðshreyfing-
arinnar á sér þó lengri sögu en frá
s.l. vori. Hinn almenni félagsmað-
ur héfur smátt og smátt verið að
missa trúna á forystunni og á mætti
hreyfingarinnar. Það þarf varla að
sæta furðu. Verkalýðsflokkarnir
hafa tekið þátt í pólitísku samkrulli
„Ég tel að með þessum
samningum hafi unnist
mikill sigur fyrir ríkis-
stjórnina..."
Steingrímur Hermannsson,
forsætisráðherra.
„Við hrópum ekki húrra
fyrir þessum samningum,
en það var mat okkar að
þessi kostur væri betri en
að efna til átaka á vinnu-
markaðnum."
Ásmundur Stefánsson,
forseti ASÍ.
„Ég er ánægður..., en það
er Ijóst að með þessum
samningum er gengið út á
ystu nöf miðað við þær
efnahagslegu aðstæður
sem við búum við.“
Þorsteinn Pálsson, formað-
ur
Sjálfstæðisflokksins.
„Samningarnir eru... gerð-
ir með launamisrétti að
leiðarljósi þótt heitið væri
hinu gagnstæða.“
Andrés Kristjánsson, fyrrv.
ritstjóri Tímans.
Jóhann Geirdal.
með borgaraflokkunum í hartnær
áratug, ýmist saman eða sitt í hvoru
lagi. Ríkisstjórnarþátttaka þeirra
uppfyllti ekki þær kröfur sem
launamenn hljóta að gera til setu
þessara flokka í ríkisstjórn. Þess-
um ríkisstjórnum tókst ekki að við-
halda kaupmætti launa og hvað þá
að auka hann. Þess í stað var
krukkað í kjarasamninga og gripið
inní verðbætur, á sama tíma og
ekki var hreyft við eigna- og tekj-
uskiptingunni í samfélaginu.
Verkalýðsflokkunum hefur ver-
ið umhugað að forysta verkalýðs-
hreyfingarinnar lyti ríkisstjórn-
armunstri meðan þeir eiga í ríkis-
stjórnarsamstarfi. Á síðasta ASÍ-
þingi löguðu forystumenn sig að
ríkisstjórnarmunstrinu þrátt fyrir
mjög ólíkar áherslur og starfshætti
innan verkalýðshreyfingarinnar.
Allan valdaferil síðustu ríkisstjórn-
ar var verkalýðshreyfingin henni
mjög velviljuð þrátt fyrir að ástæða
hafi verið annars. Þetta getur for-
ystan leyft sér vegna þess hve trygg
hún er í sessi, einkum vegna ólýð-
ræðislegs skipulags fjölmargra
verkalýðsfélaga. Það hefur aftur
leitt til þess að almennir félags-
menn telja sig ekki þess megnuga
að hafa áhrif á það hverjir skipi
forystu félaganna og hvaða stefnu
hún framfylgi.
Ein afleiðing þessa er sú að forr-
æðishyggja sem fram kemur við
samningagerðina sjálfa. Almennir
félagar eru ekki hafðir með í
ráðum. Þetta kom skýrt fram við
gerð kjarasamninga ríkisins við
BSRB, er samninganefnd samtak-
anna tók sér tveggja daga frest til
að kynna aðildarfélögunum samn-
ingsdrögin. Þrátt fyrir þennan frest
voru drögin ekki kynnt opinber-
lega og félagsmönnum var ekki
gefinn kostur á að láta álit sitt í ljós.
Einungis var talað við fáa útvalda,
stjórnir og samninganefndir ein-
stakra félaga. Forræðishyggjan
kom þó enn skýrar fram í persónu-
legu leynimakki framkvæmda-
stjóra VSÍ og forseta ASÍ.
Eftir þá útreið sem verkalýðs-
hreyfingin hefur fengið með undir-
ritun nýrra kjarasamninga, en
brýnt að sá tími sem nú fer í hönd
verði notaður til þess að endur-
skoða starfshætti og skipulag
megin meiða verkalýðshreyfingar-
innar, þess faglega og pólitíska. Að
öðrum kosti er þess vart að vænta
að framsókn atvinnurekenda og
ríkisvaldsins verði stöðvuð.
Sú endurskoðun hlýtur að þurfa
að taka mið af samstarfi verka-
lýðsflokkanna, jafnt innan stéttar-
félaganna sem innan Alþingis.
Slíkt samstarf verður að hafna
ábyrgð verkalýðsstéttarinnar á
efnahagskreppunni og krefjast
óskoraðrar stjórnunar verkafólks á
fyrirtækjum.
1.03. 1984.
Ragnar Karlsson
Jóhann Geirdal
„Þessir samningar negla
niður kjaraskerðinguna...
Það er ekkert endurheimt
af henni.“
Guðmundur J.
Guðmundsson,
formaður Dagsbrúnar.