Þjóðviljinn - 15.07.1984, Page 19

MINNING
Með Jóni Sigurðssyni er fallinn
í valinn einn þeirra sem helguðu
mestan hluta starfsævi sinnar bar-
áttunni fyrir bættum kjörum
launamanna, ekki síst sjómanna.
Samtök erfiðismanna á íslandi
sjá því á bak einum sinna ötulustu
baráttumanna.
Jón Sigurðsson fæddist 12. maí
1902 í Hafnarfirði. Foreldrar
hans voru Sigurður Jónsson, kall-
aður lóðs, og Guðrún Ágústa
Gísladóttir. Hann byrjaði ungur
að vinna, eins og þá tíðkaðist.
Gætti kúa að Setbergi níu ára að
aldri og var síðan í sveit austur í
Holtum fjögur sumur. Pegar
hann var 14 ára byrjaði hann í
fiskvinnu og var ári síðar orðinn
yfirmaður í saltfiskþurrkunar-
húsi.
En sjómennskan var draumur-
inn og 16 ára byrjaði hann á sjó.
Fyrsta skipið var 20 tonna mótor-
bátur sem hét Freyja, gerður út
frá Hafnarfirði á línu. Jón var
ráðinn kokkur um borð og sagði
sjálfur svo frá síðar, að hann hafi
reyndar ósköp lítið kunnað fyrir
sér í matargerðarlist, en allt hafi
þetta slampast einhvem veginn,
enda algengt á þessum ámm að
unglingsstrákar vom ráðnir sem
kokkar.
Á sjó var Jón til ársins 1931, á
mótorbátum, skútum og togur-
um. Þá kom hann alfarinn í land
og vann í fyrstu við fiskaðgerð.
Þetta var á kreppuámnum og
hann varð að vinna frá 6 - 7 á
-morgnana til miðnættis fyrir lið-
lega 300 krónur á mánuði, án til-
lits til lengdar vinnutíma.
Það var árið 1924 að Jón gekk í
Sjómannafélag Reykjavíkur, er
hann réði sig í fyrsta sinn á tog-
ara. Hann varð snemma trúnað-
armaður félagsins á þeim skipum
sem hann starfaði á. Það starf var
einkum fólgið í að innheimta fé-
lagsgjöld um borð og sjá til þess
að menn gengju í félagið. Vetur-
inn eftir að hann kom í land var
hann síðan kjörinn ritari Sjó-
mannafélags Reykjavíkur. Það
vom, að hans eigin sögn, fyrstu
kynnin af verkalýðsmálum.
Þau fyrstu kynni hafa augljós-
lega leitt til frekari áhuga, því
árið 1934 er Jón ráðinn erindreki
Alþýðusambands íslands og
gegndi því starfi til ársins 1940,
þegar skilið var milli Alþýðu-
flokksins og Alþýðusambands-
ins. Síðan varð hann fram-
kvæmdastjóri ASÍ á árunum 1941
til 1944 og átti sæti í miðstjóm
þess um áratugaskeið.
Stofnun Sjómannasambands
íslands er sú skuld sem sjómenn
eiga mesta að gjalda Jóni Sig-
urðssyni. Hann beitti sér mjög
fyrir stofnun þess árið 1957 og átti
þar við ramman reip að draga.
Má sem dæmi um það nefna, að
þegar stofnþing SSÍ var haldið
síðari hluta októbermánaðar það
ár, hafði Alþýðusamband íslands
sent ekki færri en þrjú bréf til
þeirra félaga sem aðild gátu átt að
Sjómannsambandinu, þar sem
þau vom hvött til að gerast ekki
félagar í SSÍ.
En stofnun Sjómannasam-
bands íslands varð að veruleika
þrátt fyrir þessa erfiðleika, og
það hefur sannast í tímanna rás
að full þörf var fyrir heildar-
samtök íslenskra sjómanna.
Sameinuðum innan þeirra hefur
sjómönnum tekist að vinna sigra
sem þeir hefðu ekki unnið tvístr-
aðir og þar hefur þeim einnig tek-
ist að verjast betur en ella hefði
verið unnt þeim árásum sem
gerðar hafa verið á kjör þeirra.
Jón var kjörinn fyrsti formaður
Sjómannasambands íslands á
stofnþinginu í október 1957. Því
starfi gegndi hann til ársins 1976,
þegar hann dró sig í hlé frá öllum
félagsstörfum. Hann gat því eytt
ævikvöldi sínu í kyrrð og ró eftir
annasama starfsævi og virt fyrir
sér vöxt og eflingu þeirra sam-
taka sem hann átti svo ríkan þátt í
að stofna.
Sjómannasamband íslands vill
að leiðarlokum þakka Jóni Sig-
urðssyni þann mikla þátt sem
Jón Sigurðsson
fyrrverandi formaður
Sjómannasambands íslands
Fœddur 12. 5. 1902-Ddinn ó. 7. 1984
hann átti í eflingu samtakanna.
Eftirlifandi eiginkonu hans og
bömum sendir sambandið inni-
legar hluttekningarkveðjur.
F.h. Sjómannasambands íslands
Óskar Vigfússon
Vilmundur heitinn Gylfason
sagði oft bæði við mig og aðra, að
sá tími kæmi jafnan á ferli jafnað-
armannaflokka og verkalýðssam-
taka, að þau breyttust úr róttækri
og framsækinni fjöldahreyfingu í
stofnanir; varðhunda ríkjandi
kerfis sem ekkert óttuðust jafn
mikið og breytingar. Slíkum
tímamótum fylgdu samsvarandi
breytingar á manngerð þess
fólks, sem fylkingunum réði. í
stað tilfinningaríkra ákafamanna
með heilbrigða skynsemi og
hjartað á réttum stað kæmi nátt-
úrulaus og kaldlynd sérfræðin
með tölur og rök.
• • •
Jón Sigurðsson, sem til moldar
er borinn í dag, tilheyrir þeim
kapítula í sögu verkalýðshreyf-
ingar og jafnaðarstefnu á íslandi
þegar tvímælalaust var um að
ræða róttækt umbótaafl, sem
krafðist gerbreytinga. Sem ein-
staklingur var hann óefað í hópi
þeirra, sem fara eiga með forystu
í shkum samtökum. Hann var
víkingur til verka og harðsækinn,
hlífði sér aldrei og gekk meira en
fús undir sérhvert högg, sem hátt
var til reitt, ef á þurfti að halda.
Ætla mætti, að slíkur maður hlyti
að vera harðlyndur að eðlisfari og
með þykkan skráp. Þannig var
því þó ekki varið um Jón. Þvert á
móti var hann tilfinningaríkur
maður með hjartað á réttum stað
eins og sæmir jafnaðarmanni.
Þótt slíkir menn gangi fúslega
undir þyngstu högg fyrir þann
málstað, sem þeir trúa á og
bregði sér hvergi frammi fyrir
augliti almennings, þá er ekki þar
með sagt, að þeir hafi ósárir á
brott gengið - og jafnvel gömul
sár svíða. Jón Sigurðsson fékk
það hlutverk á sínum tíma að
ganga svo til einn fram fyrir
skjaldborg samherja sinna í þeim
tilgangi að berjast fyrir einingu
íslenskrar verkalýðshreyfingar í
einum samtökum í átökum við
vopnfima og harðvítuga andstæð-
inga líkt og einmana hólmgöngu-
maður. Var honum þá haslaður
völlur í hartnær sérhverju sjávar-
þorpi hringinn í kringum landið.
Á þeirri tíð tíðkuðust þau hin
breiðu spjótin og helst var með
þeim leitað lags þar sem haldið
var, að stakkurinn væri þynnstur
og kvika undir. Mörg slík lög
fékk Jón Sigurðsson og sum
þeirra geiguðu ekki þótt svo virt-
ist sem honum brygði hvergi. Það
vissu þeir vinir hans, sem skutu
skjólshúsi yfir hinn lúna víga-
mann á vegferð hans milli hasl-
aðra valla: Þeir fáu, sem við-
staddir voru þegar hann í skjóli á
bak við lága veggi alþýðuheimila
lagði frá sér vopn sín að lokinni
viðureign, dró af sér stakk sinn og
hugaði að sárunum, sem gátu
verið bæði mörg og stór. Svo vill
til, að einn þeirra griðastaða þar
sem Jón Sigurðsson átti skjól á
þessum árum var lítið heimili
vestur á fjörðum, sem ég þekkti
en er nú ekki lengur til. Þar var
hann tíður gestur á ýmsum tímum
og við ýmsar aðstæður. Allir,
bæði andstæðingar og samherjar,
sem kynntust baráttu Jóns Sig-
urðssonar á þessum umbrota-
tímum, báru virðingu fyrir hon-
um æ síðan. Þeir fáu, sem jafn-
framt kynntust manninum sjálf-
um, jafnt veikleika hans sem
styrk, báru auk þess til hans ein-
læga væntumþykju og djúpa um-
hyggju upp frá því. Mannlega
hliðin á Jóni Sigurðssyni skerti á
engan hátt virðinguna, sem menn
báru fyrir ímynd hans, heldur jók
væntumþykjunni við. Þessa varð
ég ekki aðeins var á heimili afa
míns og ömmu vestur á Patreks-
firði, þar sem aldrei mátti öfugt
orð mæla í garð Jóns Sigurðs-
sonar, heldur síðar einnig hjá því
fólki í Reykjavík eins og t.d. Jónu
Guðjónsdóttur, sem mesta og
nánasta samvinnu hafði átt við
Jón. Þetta fólk virti Jón en þótti
fyrst og fremst vænt um hann
vegna þess manns, sem hann
hafði að geyma.
• • •
Barátta Jóns Sigurðssonar á
þessum árum var ströng. Sú
lífsreynsla hafði mikil áhrif á
hann og ógnaði án efa hamingju
hans og heilbrigði á tímabili. En
Jón vann líka sigur í þeirri bar-
áttu. Hann vann sigur fyrir mál-
stað sinn og fyrir sjálfan sig. Per-
sónuleg heiftrækni setti svipmót á
pólitíska baráttu þessara ára.
Markmiðið virtist oft vera mann-
orðsmorð. Að engum einstakl-
ingi mun hafa harðar verið sótt á
þessari tíð en að Jóni. Samt var
hann einn af fáum mönnum sem
stóðu þau gjömingaveður alveg
af sér. Það eitt út af fyrir sig var
afrek, því margir féllu saklausir á
báða bóga fyrir systkinunum rógi
og illmælgi. Sú var líklega einnig
hin eina umbun, sem Jón hlaut
fyrir baráttu sína, ef umbun skal
kalla að saklaust fólk fái sakleysi
sitt viðurkennt.
Ég kynntist ekki Jóni Sigurðs-
syni persónulega fyrr en eftir
1960 þegar þessi umbrotaár vom
löngu að baki og Jón var virtur og
óumdeildur verkalýðsleiðtogi og
forystumaður. Á næsta röska
áratug eða þar til hann dró sig í
hlé frá opinberum störfum áttum
við nána samvinnu. Hann var for-
maður Verkalýðsmálanefndar
Alþýðuflokksins meðan sú nefnd
var og hét og réði mig þangað til
starfa um skeið. Hann var einnig
formaður Sjómannasambands ís-
lands og starfaði ég einnig fyrir
hann á þeim vettvangi. Á þessum
ámm kom ég oft á heimili hans
við Kvisthaga og fylgdi honum
nokkmm sinnum til Þingvalla þar
sem hann var að reisa sumarbú-
stað fyrir sig og fjölskyldu sína.
Síðustu árin dró hins vegar úr
samskiptum okkar enda Jón orð-
inn heilsulítill. Ávallt tókum við
þó tal saman ef við mættumst og
ævinlega sýndi Jón mér sömu
hlýju í öllum okkar samskiptum.
Jón Sigurðsson er mér minnis-
stæður um margt. Hann var mér
góður og hollráður og kenndi
mér ýmislegt, sem ég hefði ekki
viljað fara á mis við. Einna minn-
isstæðastur er hann mér sem
verkalýðsleiðtogi á viðreisnarár-
unum þegar flokkur okkar var í
ríkisstjórn. Aldrei fékk flokks-
skírteinið að blinda hann í mál-
efnum verkalýðsins þótt hann
væri einlægur Álþýðuflokksmað-
ur.
„Alþýðuflokksmenn í verka-
lýðshreyfingunni eiga að gera
meiri kröfur til ríkisstjórnar, sem
flokkur þeirra situr í, en annarra
ríkisstjóma, en ekki minni kröf-
ur“, sagði hann. í samræmi við
þessa afstöðu sína lá Jón aldrei á
skoðun sinni ef viðreisnarstjóm-
in aðhafðist eitthvað sem hann
taldi andstætt hagsmunum verka-
fólks. Þá dró hann ekki seiminn
væri hann spurður álits né tók sér
umhugsunarfresti til andsvara.
Þá réðist hann opinberlega gegn
aðgerðunum án hiks og hálfvel-
gju. Sumir flokksbræður okkar
kunnu honum litia þökk fyrir, en
Jón glotti og spurði hvort menn
væm búnir að gleyma til hvers
flokkur og hreyfing voru stofnuð.
Aðeins er liðinn röskur áratug-
ur síðan þetta var. Síðan hefur
mikið breyst. Nú skiptast ríkis-
vald og verkalýðshreyfing ekki
lengur á skoðunum. Nú talast
menn við með tölum. Stofnanir
ræða saman. Voldug kerfi til
varðveislu á því, sem er.
• • •
Menn á mínum aldri standa nú
meira en á krossgötum. Við
stöndum á brú á milli tveggja
heima: Heims Jóns Sigurðssonar
þar sem jafnaðarstefna og verka-
lýðshugsjón vom róttækar bylt-
ingarkröfur fjöldans um fagra,
nýja veröld og þess heims þar
sem sagt er að hvorttveggja;
stefna og hugsjón; hafi ummynd-
ast í skynsemiskaldar, ópersónu-
legar og steinrunnar stofnanir;
Kínamúra utan um óbreytt
ástand.
Vissulega er heimur Jóns Sig-
urðssonar smátt og smátt að
hverfa í næturhúmið á meðan
dagur rennur á ströndinni hinum
megin. Vissulega geta þeir einnig
orðið úti, sem dvelst of lengi á
brúnni við að kveðja þá veröld,
sem var, en ástæðulaust er þó að
hlaupa svo hratt yfir að málgagn
flokksins, sem Jón Sigurðsson
helgaði starfskrafta sína, láti þess
að engu getið þegar fmmherjar
falla. Þá hafa menn ekki aðeins
tekið land á annarlegri strönd
heldur virðast einnig hafa gleymt
því að „gamla landið“ var til þar
sem fólk bjó með reisn og hafði
mannlegar tilfinningar í farangr-
inum.
Vissulega em það nú orðin
forréttindi að hafa fengið að um-
gangast og starfa með sumu því
fólki, sem bar fmmbýlingsanda
jafnaðarstefnu og verkalýðsbar-
áttu í brjóstinu; var lifandi saga.
Sú rót stendur djúpt í mold. Ég
þakka Jóni Sigurðssyni samfylgd-
ina um leið og ég kveð hann. Ef
Jón Sigurðsson á vegferð þeirri,
sem nú er hafin, skyldi eiga leið
um löngu týndan gististað frá
liðnum áratugum, þá bið ég fyrir
kveðju í bæinn.
Sighvatur Björgvinsson
Nú er gamla kempan Jón Sig-
urðsson fyrrverandi forseti Sjó-
mannasambands íslands, fallinn.
Jón var í hálfa öld í forystusveit
íslenskrar verkalýðshreyfingar
og aldrei með hálfum hug heldur
jafnan skeleggur og dugandi í
baráttunni fyrir bættum kjörum
fólksins í landinu. Hann var þó
sérstakiega forystumaður okkar
sjómanna, og eftir að stofnað var
Sjómannasamband íslands var
hann forseti þess frá byrjun og í
yfir 20 ár.
Jón vinur minn var léttur í
lund, og á ég margar góðar minn-
ingar frá löngum samningafund-
um, sem ekki urðu langir og
leiðinlegir, því við héldum uppi
allskonar skemmtilegheitum og
góðum húmor, þegar ekkert var
að gera, nema bíða og þrauka.
Átti Jón ekki minnstan þátt í því
að stytta tímann með sínu létta
skapi og skemmtilegu tilsvörum.
Útgerðarmenn voru oft hissa á
því hvað við vorum í góðu skapi
eftir langa bið og aðgerðarleysi,
oft sólarhring eftir sólarhring,
þegar snillingurinn Torfi var að
þreyta okkur og útvegsmenn eins
og lax á færi og fá okkur til að
semja.
Síðast þegar ég kom til Jóns sat
hann í rólegheitum við lítið borð í
stofunni heima hjá sér og reykti
sinn Camel. Enn fylgdist hann
með öllu sem varðaði íslenska
verkalýðshreyfingu, en var ekki
lengur þátttakandi. Mér fannst
hann eins og skip sem bundið hef-
ur landfestar í síðasta sinn. Skip
sem átti langa og farsæla sögu.
Skip sem allir þekktu og allir báru
virðingu fyrir og allir áttu hlut í.
Dóttur þeirra hjóna og konu
Jóns, Jóhönnu Guðmundsdótt-
ur, sem var hans hægri hönd og
aðalstyrkur á lífsleiðinni vottum
við Sirrý okkar dýpstu samúð.
Erlingur Viggósson.
Jón Sigurðsson, forseti Sjó-
mannasambands íslands, var
einn þeirra manna sem ruddi ís-
lenskri verkalýðshreyfingu braut
og átti ríkan þátt í að móta stefnu
mið hennar og starfshætti. Hann
var helsti forustumaður sjó-
mannasamtakanna í meira en
mannsaldur og jafnframt einn á-
hrifamesti forustumaður Al-
þýðusambandsins og starfsmaður
þess í nærri tvo áratugi, þar af
framkvæmdastjóri þess í rúman
áratug.
Jón Sigurðsson vann af atorku
og lagni að uppbyggingu verka-
lýðsfélaga vítt og breitt um
landið, stóð að stofnun nýrra,
endurreisti fallin félög og lagði á
ráðin um eflingu starfsins. Sem
erindreki Alþýðusambandsins
rak hann málin af festu og kom
þeim í höfn.
Innan verkalýðshreyfingarinn
ar og úti í þjóðfélaginu naut Jón
ótvíræðs trausts. Þó óhjákvæmi-
legt væri að ýmislegt sem hann
gerði ylli deilum, leiddu þær
sjaldan til persónulegra illdeilna
og Jón var virtur jafnt af p>ólitísk-
um stuðningsmönnum sem and-
stæðingum.
Ég kynntist Jóni Sigurðssyni
fyrst þegar ég hóf störf hjá A1
þýðusambandinu 1974 en þá var
hann kominn á áttræðisaldur. Þá
var hann enn í fullu starfi, ern og
kraftmikill. Hörð og illvíg barátta
hafði ekki fyllt hann beiskju og
hörku. Þvert á móti var sá Jón
sem ég kynntist yfirvegaður og
mildur, fjarri því að vera eins
stressaður og yngri mennimir.
Spor Jóns Sigurðssonar sjást
víða í sögu íslenskrar verkalýðs
hreyfingar. Ég ætla ekki að rekja
feril hans hér en ég vil fyrir hönd
Alþýðusambands íslands þakka
ómetanlegt framlag hans til ís
lenskrar verkalýðsbaráttu. Fóm
fýsi hans og dugnaður skilaði ár
angri sem við búum öll að í dag
Um leið þakka ég þær góðu
minningar sem ég á um persónu
leg samskipti okkar þann áratug
sem við þekktumst.
Eftirlifandi konu Jóns, Jó
hönnu Guðmundsdóttur flyt ég
samúðarkveðjur.
Ásmundur Stefánsson
Sunnudagur 15. júlí 1984 ÞJÖÐVILJINN - SÍÐA 19