Þjóðviljinn - 16.08.1984, Page 7

HEIMURINN
Þeir bændur sem sérhæfa sig í alifuglum, grísum eöa svepparækt geta einatt
lagt í banka sem svarar þrem árslaunum verkamanns.
Tíu glötuð ár
Menningarbyltingin var samfellt
stórslys, segja kínverskir talsmenn
Menningarbyltingin var
samfellt stórslys, segja Kín-
verjar nú um stundir og spýta
langt. Kvöldnámskeið og full-
orðinnafræðsla eru skipulögð
■um allt land til að gefa
mönnum færi á að vinna það
upp sem þeir töpuðu ungir í
Menningarbyltingunni, þegar
engu máli skipti hvað menn
kunnu, heldur það eitt, að
menn hugsuðu rétt og helst
eins og Maó formaður.
Sá sem vill gæti vel hugsað til
Sannleiksráðuneytisins hjá Ge-
orge Orwell. Hve oft skyldi andlit
endurskoðunarsinnans skelfilega
og nú helsta stefnumótara lands-
ins, Dengs Xiaopings, hafa verið
þurrkað út af sögulegum ljós-
myndum í Byltingarsafninu í
Beijing - og hve oft hefur það
ekki birst aftur? Og það þýðir
ekkert núna að leita að myndum
af Maó og Lin Biao (herstjóra
sem mun hafa verið skotinn niður
á flótta þegar menningarbylting-
in hrundi) - þar sem þeir kappar
ganga saman Gönguna löngu.
Enn síður má finna spor um
ekkju Maós og „trúfastan nem-
anda“ - Jiang Qing, sem nú er í
tukthúsi.
Engu að síður mun það til-
brigði við sannleikann sem nú er
haft á lofti í Kína vera öllu nær
þeim sama sannleika en það sem
haft var fyrir satt í Menningar-
byltingunni sjálfri.
Ringulreiðin
mikla
Nú um stundir er Menningar-
byltingunni svo lýst sem hafi hún
verið samfellt meiriháttar slys.
Það var einmitt þekkingin sem
varð einna verst úti í þessari sér-
Grísabændur
verða ríkir fyrst
Abyrgðarkerfið í kínverskum landbúnaði veitir bændum afnotarétt til
lands, sem eftil vill mun ganga íarf.
Grísarækt hefur gert Zhou
Zhi-xian, bónda í Hongai, að
„miljónamæringi" á kínversk-
an mælikvarða. Hann býr í
þriggja hæða húsi með fjöl-
skyldu sinni, á sjónvarp,
veggklukku, nokkur útvarps-
tæki, rafmagnsviftu. í fyrra
lagði fjölskyldan til hliðar 3000
júan sem munu vera um 3-4
árslauniðnaðarverkamanns.
Fjölskyldan stundar þann „sér-
hæfða búskap'* sem Deng Xiao-
ing vonar að muni tryggja kínver-
skum sveitum velmegun sem sínu
góða fordæmi. Hinir sérhæfðu
stunda ekki almenn landbúnað-
arstörf, heldur kjósa sér hand-
verk, kjúklingarækt, sveppa-
rækt, grísarækt eða fiskirækt.
Margir þeirra þéna vel. Ekki alls
Fjórmenningaklíkan barin í rot og
klessu - plakat frá Kanton
stæðu hreyfingu - háskólanám og
vísindastörf féllu niður að mestu
og nú verður að skipuleggja alls-
konar námskeið og fullorðinna-
fræðslu til að menn geti bætt sér
upp „þau tíu ár sem við misstum
fyrir löngu var sagt frá fyrsta kín-
verska bóndanum sem keypti sér
einkabíl. Þetta var reyndar kona
og ræktaði kjúklinga.
Zhou hefur samning við ríkið
um að framleiða fimmtíu grísi á
ári á föstu verði, en þar að auki
getur hann selt grisi á frjálsum
markaði. Sonur hans rekur
smíðaverkstæði og selur allt sem
þar verður til á frjálsum markaði.
Auk þess ræktar fjölskyldan 15
mú lands og upsker af því hrís-
grjón og hveiti sem selt er á næsta
bæ samkvæmt ábyrgðarkerfinu
svonefnda.
Ábyrgðarkerfið er meginatrið-
ið í landbúnaðarstefnu kínver-
skra ráðamanna nú. Landið er
áfram í sameign, en framleiðslan
sjálf byggir á því, að hver fjöl-
úr“, eins og einatt er sagt. Á
dögum Menningarbyltingarinnar
var gífurlegur fjöldi fólks, eink-
um skólafólk, sent út um sveitir
landsins til að „læra af fjöldan-
um“ í allskonar erfiðisstöðum.
Þetta uppátæki sem vakti mikla
hrifningu meðal æskufólks á
Vesturlöndum sem sögulegur
áfangi í að „þurrka út mun á sveit
og borg“, leiddi hinsvegar til
þess, að framleiðslukerfið allt
varð fyrir verulegum skakkaföll-
um og mikill skortur matvæla og
annarra brýnustu nauðsynja
geisaði víða um landið. Og víða
kom til mikilla átaka með mikl-
um blóðsúthellingum.
Fjórmenningaklíkan svo-
nefnda, ekkja Maós og helstu
ráðgjafar hennar, fá nú á sig alla
ábyrgð á ósköpum menningar-
byltingarinnar. Málið er sjálfsagt
flóknara en svo: einna líklegast
að menn muni koma upp með
skýringu á byltingu þessari sem
endurspeglun á valdabaráttu í
forystu Kommúnistaflokksins,
sem svo blandaðist saman við sér-
stæða uppreisn æskumanna gegn
þeim forréttindum sem ný stétt
ráðamanna hafði tryggt sér eftir
byltinguna. (Byggt á Ny Tid)
skylda gerir samning við sína
kommúnu um afnot af ákveðnu
landi. í samningnum er gert ráð
fyrir því að fjölskyldubúið selji
ákveðið magn af vöru til ríkisins á
föstu verði. Það sem fram yfir er
má selja með sama hætti eða
frjálsum markaði - og það er ekki
síst á honum sem bændurnir
græða.
Þeir sem ekki vilja nota sitt
land geta leigð öðrum afnotarétt-
inn. Með þessu móti geta hinir
athafnasamari bændur sankað að
sér allmiklu landi og er ekki að
sjá að yfirvöldin hafi áhyggjur af
því. Það er haft eftir Zhu Liang
aðstoðarráðherra, að „jafnaðarr-
eglan þýðir að þeir duglegu og
þeir lötu fá jafnmikið. Það gefur
bændum ekki hvatningu til að
ieggja sig fram“.
Þegar byrjað var á þessari nýju
landbúnaðarstefnu voru bændur
hikandi við að taka við henni.
Þeir voru hræddir við að svo
kynni aðfara aðný „fjórmenning-
aklíka“ og ný „menningarbylt-
ing“ mundi koma yfir þá og eyði-
leggja þeirra framtak. En þetta
hefur brest. Yfirvöldin segjast
tryggja það að hver bóndi fái afn-
otarétt af sömu jörð í amk. tut-
tugu ár. En hvað þá gerist veit
enginn. Hitt er svo ljóst, að það
verður ekki auðvelt að fá bænd-
ur, sem þá hafa komið sér best
fyrir til að skila aftur landinu eða
deila því með þeim sem verr eru
settir. Það er farið að tala um
erfðarétt til landsins. Ef að sá
réttur verður tekinn upp aftur,
hefur Kína í reynd komið sér upp
kerfi sem að verulegu leyti byggir
á einkaeignarétti á landi.
í Sovétríkjunum munu
reyndar ekki aðeins afnotaréttur
á íbúð eða eignaréttur á húsi
ganga í arf, heldur og afnotarétt-
ur af landskika í sveitum. En
einkaskikamir sovésku eru ber-
sýnilega miklu minni en í Kína
nú, og hlutur samyrkjubúa í
heildarframleiðslunni miklu
stærri. AB tók sarnan.
Kína og Indland
Kínverjar hafa betur í einföldum tölusamanburði á
tveimfjölmennustu ríkjum heims.
f Kalkútta eiga 600 þúsundir manna hvergi höfði að halla.
Það er þröngt á þingi í Sjanghæ, en það er séð fyrir brýnustu nauðsynjum.
í pólitískum landalýsingum
samtímans er einatt einna erf-
iðast að koma sér niður á það,
hverskonar samanburður er
réttmætur. Það þýðir t.d. lítið
að bera Kína saman við ríki í
Vestur-Evrópu. En ef þetta fjöl-
mennasta ríki heims er borið
saman við það næstfjölmenn-
asta, Indland, sem hlaut sjálf-
stæði um svipað leyti og borg-
arastríði í Kína lauk með sigri
Kommúnista, þá koma út
þessar fróðlegu tölur:
Fólksfjöldi
Fólksfjölgun á ári
Meðaltekjur
Hagvöxtur 1983
Meðalaldur
Ungbarnadauði (á þúsund)
Sjúkrarúm (á þúsund manns)
Sjónvarpstæki
Útvarpstæki
Bílar
Tvœr
stórborgir
í nýlegu hefti af Time var
brugðið upp svipmyndum af
tveim stórborgum í Kína og Ind-
landi - Sjanghæ og Kalkútta.
Myndin sem dregin var upp af
Sjanghæ var svosem ekkert glæsi-
leg. Húsnæðisvandræði í þessari
risaborg (tæplega 12 miljónir
íbúa) eru gífurleg. Það er algengt
að fimm manna fjölskyldur búi í
einu herbergi hver og deili eld-
húsi með þrem eða fjórum öðr-
um. (Það er semsagt svipað
ástand í húsnæðismálum þar og
var í Moskvu fyrir 20-30 árum).
Kína Indland
1030 milj. 750 milj.
1.5% 2.1%
8300 kr 7200 kr
6.5% 2.1%
69 ár 50 ár
44 122
2 0.7
15-6 milj. 2.1 milj
150 milj. 27 milj.
100.000 890.000
Mengun er allslæm og atvinnu-
leysi er ekki óþekkt fyrirbæri,
þótt erfitt sé að fá yfirvöld til að
viðurkenna það. Skortur á ýms-
um vamingi og nauðsynjum hef-
ur leitt til ýmiskonar mútustarf-
semi og spillingar. Engu að síður,
segir Time, er þetta borg þar sem
séð er fyrir flestum nauðþurftum.
Strætisvagnar ganga, það er nóg
vatn og rafmagn og það er nógur
matur. Það sem mest greinir
Sjanghæ frá ýmsum öðmm risa-
borgum þriðja heimsins er þó
það, að þar er ekkert hyldýpi
staðfest á milli hinna örsnauðu og
hinna firnaríku, sem búa í eins-
konar heimi út af fyrir sig.
Kalkútta aftur á móti (10.2
miljónir íbúa) er einhver fátæk-
asta byggð í heimi. Meira en 70%
íbúanna er fyrir neðan fátæktar-
mörk sem nema 240 krónum á
mánuði. Jafnmargir búa í einu
herbergi hver fjölskylda - og sex
hundmð þúsundir manna eiga sér
hvergi höfði að halla, þeir lifa og
deyja á götum úti.
Auk þess gengur flest á aftur-
fótum í borgarrekstrinum. Eina
sorpeyðingarstöðin er sífellt að
bila og stundum sýnist sem úr-
gangur allskonar sé að drekkja
borginni. Engin innanhússalemi
eru í helmingi húsanna. Um
fimmta hvert hús er talið hættu-
legt - og á hverjum degi hrynja
hús sem em gömul og illa farin.
Fyrir tólf ámm var hafist handa
um að byggja neðanjarðarbraut
sem átti að auðvelda fólks-
strauminn um borgina - sú fram-
kvæmd hefur þegar gieypt um
tuttugu miljarði króna, en enn
hafa engir farþegar ekið um þessa
braut. (áb byggði á
Ny Tid og Time)
Fimmtudagur 16. ágúst 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7