Þjóðviljinn - 30.11.1984, Blaðsíða 11

______________VIDHORF __________
„Mannlegt félag á öll böm“
eftir Ingibjörg Sólrúnu Gísladóttur
„Er hægt að vera auðvaldssinni
ef maður sér kornabarn í slag-
viðri bak við hús?... Af hverju
megum við ekki hafa þjóðfélag
sem sé hagkvæmt fyrir mín börn
jafnt og yðar börn?“. Þó liðin séu
tæp 40 ár síðan hún Ugla spurði
Búa Árland þessara spurninga þá
halda þær enn fullu gildi. Við
búum enn í þjóðfélagi sem er
ekki hagkvæmt börnum, sérstak-
lega ekki bömum þess fólks sem
þarf að vinna hörðum höndum
fyrir kjaraskertum og gegnis-
felldum krónum. Við búum enn í
þjóðfélagi sem hampar auðnum
en ekki afkvæmum sínum. Við
búum enn í þjóðfélagi sem lítur á
börn sem einkamál foreldra, en
skirrist ekki við að hrifsa foreldr-
ana frá börnunum.
Ráðamenn þjóðarinnar, með
Steingrím Hermannsson í broddi
fylkingar, hafa marglýst því yfir
við alþjóð að nú þurfi tvo til að
vinna fyrir heimili. Þeir vita sem
er að einstaklingur sem er að
basla við að halda heimili getur
það í raun og veru ekki. Hitt virð-
ast þeir hins vegar ekki vita að á
flestum heimilum eru börn sem
ekki geta gengið sjálfala fremur
en lömbin á vorin. Þau þurfa að-
hlynningu, umönnun og uppeldi.
En kannski þeim standi bara á
sama? Svo mikið er víst að þeim
er það ekki meira hjartans mál en
svo, að nú ætla þeir að skera nið-
ur framlagið til dagvistarstofnana
á fjárlögum næsta árs. Þeir ætla
að skera það úr 31.6 milljónum á
þessu ári, sem var niðurskurður
frá árinu þar á undan, niður í 30
milljónir á næsta ári. Þeir sýna
ekki einu sinni lit.
Biðlistarnir
lengjast
Um veimeinandi konur og
kvennahreyfingar hefur oft verið
sagt í hæðnistón að þær væru með
dagvistarmál á heilanum. Hefur
sá málaflokkur yfirleitt verið veg-
inn léttur og metinn lítils í dægur-
þrasi stjórnmálanna. Stjórnmála-
menn hafa í besta falli lofað
nokkrum dagheimilum upp í
ermina á sér rétt fyrir kosningar,
til að friða kvenfólkið, en aldrei
hrist þau fram úr erminni aftur.
Enda hefur aldrei verið gert átak
í dagvistarmálum eins og áfeng-
ismálum eða malbikun gatna eða
efnahagsmálum eða skattamál-
um eða flugstöðvarbyggingar-
málum o.s.frv. Konur í Reykja-
vík söfnuðu 10 þúsund undir-
skriftum árið 1979 til að knýja
fram þetta átak og verkalýðs-
hreyfingin lét ríkisstjórnina og
sveitarfélögin lofa sér því í samn-
ingum haustið 1980 að fullnægja
þörfinni fyrir dagvistarþjónustu á
næstu 10 árum, en allt kom fyrir
ekki. Líklegast stöndum við verr
að vígi nú en t.d. fyrir 10 árum.
Vissulega hafa verið byggð dag-
heimili og leikskólar um land allt
á þessum tíma, en þeim hefur
ekki fjölgað jafnmikið og þörfin
hefur aukist. í Reykjavík hefur
að meðaltali verið byggt eitt dag-
heimili og einn leikskóli á undan-
fömum 10 árum en biðlistarnir
hafa engu að síður lengst jafnt og
þétt. Um áramótin 1974-’75 vom
259 börn á biðlista eftir dag-
heimilisplássi í Reykjavík, nú eru
þau 495.
í árslok 1983 vom u.þ.b. 3190
rými á dagvistarstofnunum borg-
arinnar sem vill segja að 37%
bama á forskólaaldri eiga kost á
einhverri dagvistun. Stærstur
hluti þessara barna á kost á hálfs-
dagsvistun á leikskólum borgar-
innar, eða 24.5%, en aðeins
12.5% þeirra fær inni á dag-
heimilunum og er þar nær ein-
göngu um að ræða böm hinna
s.k. forgangshópa, einstæðra
mæðra og námsmanna. Sú stað-
reynd, að 67% kvenna og 87%
karla vinna utan heimilis hálfan
dag eða meira, sýnir svo ekki
verður um villst að enn vantar
mikið á að þörfinni fyrir dagvist-
arpláss hafi verið mætt.
Dagmæður ekki
framtíðarlausn
Sjálfsagt detta þá ýmsum í hug
dagmæðurnar og vissulega af-
kasta þær miklu. Samkvæmt
tölum Félagsmálastofnunar eru
nú 977 börn vistuð hjá dagmæðr-
um, þ.e.a.s. þeim dagmæðrum
sem eru á skrá hjá stofnuninni.
Það vita hins vegar allir að í
Reykjavík er starfandi fjöldinn
allur af dagmæðrum sem hvergi
eru á skrá og ekki eru háðar eftir-
liti af einu eða neinu tagi. Og
þessum konum er nokkur vor-
kunn. Sumar þeirra vilja hvorki
né ætla að leggja það fyrir sig að
verða dagmæður heldur lenda í
því að passa annarra manna börn
meðan þær eru bundnar yfir sín-
um eigin. Þessar konur kæra sig
oft á tíðum ekki um að vera á skrá
hjá Félagsmálastofnun vegna
þess þrýstings sem á þær er um að
bæta við sig bömum til að fylla
þann kvóta sem þeim hefur verið
úthlutaður. Hinu er svo ekki
hægt að neita, að sumar þeirra
dagmæðra sem ekki em á skrá sjá
sér hag í því að losna undan því
eftirliti sem skrásetningu fylgir.
Aðstæðum og bamafjölda eru þá
engin takmörk sett.
Dagmæður hafa vissulega leyst
bráðan vanda margra foreldra,
en þær eru ekki sú framtíðarlausn
á vistunarmálum barna sem við
hljótum að stefna að. Það er ekk-
ert sem mælir á móti því að þær
konur sem vilja leggja fyrir sig
dagmóðurstörf haldi því áfram
þó sérstakt átak verði gert í upp-
byggingu dagvistarstofnana. Þá
fyrst eiga foreldrar ólíkra kosta
völ og geta tekið þann sem heníar
þeim og þeirra börnum. Eins og
ástandið er í dg eiga foreldrar
hins vegar ekkert val. Dagheimi-
lispláss standa þeim ekki til boða,
þeir geta ekki fengið leikskóla -
pláss fyrr en barnið er orðið 2 ára
og í sumum hverfum borgarinnar
er engar skráðar dagntæður að fá.
Og þó maður sé svo heppinn að
koma barninu sínu inn fyrir dyr
hjá dagmóður þá er ekki þarmeð
sagt að lausnin sé fundin. Dag-
móðurinni getur fundist barnið of
erfitt, barninu getur mislíkað
vistin og svo getur dagmóðirin
veikst eða hætt þegar síst skyldi.
Það er varla tilviljun að 65%
barna dvelur 6 mánuði eða
skemur hjá sömu dagmóður. Það
gerir sér enginn leik að því að
þvæla barni sínu úr einni vistun í
aðra ef allt er með felldu.
Dagvístarstofnanir
eru nauðsyn
Við lifum í nútíma borgar-
samfélagi og sú tíð er löngu liðin
þegar börn gátu elt föður sinn úti
við verk eins og sumir alþingis-
menn íslendinga, ef dæma má af
ræðu eins þingmanns Sjálfstæðis-
flokksins nú nýverið. Sá þing-
maður sagði líka að það væri nú
svo „að mjög víða, þegar að
kreppir, geta börn fengið vistun
einhvers staðar." Kannski við
eigum líka að vista gamalt fólk og
sjúklinga „einhvers staðar"?
Þessi þankagangur, sem þvf mið-
ur er of algengur meðal ráða-
manna í þjóðfélaginu, er tíma-
skekkja. Hann er álíka mikil
tímaskekkja og það væri að flytja
alla menntun og umönnun sjúkra
og aldraðra inn á heimilin aftur.
Það er ekki einkamál hverrar
fjölskyldu hvernig börnum er
sinnt meðan foreldrarnir vinna
og afla þjóðarbúinu tekna. Það er
mál samfélagsins alls að búa í
haginn fyrir börnin rétt eins og
fullorðna. Þó efnahagsástandið
og kjörin séu slæm núna og
vinnuþrælkun rnikil, þá er ekki
hægt að reikna með því að konur
flykkist inn á heimilin aftur ef
batnar í ári. Fjöldinn allur af kon-
um vill og á skilyrðislausan rétt á
því að vera fjárhagslega sjálf-
stæðir einstaklingar á hinum al-
menna vinnumarkaði rétt eins og
karlar. Þess vegna eru dagvistar-
stofnanir nauðsyn þótt við hljót-
um að vona að sá tími komi, fyrr
en síðar, að þjóðfélagið leggi
ekki meiri vinnuskyldu á foreidra
en svo, að þeir hafi tíma til að
vera meira með börnum sínum en
nú er. Það hlýtur því að vera
krafa dagsins að kvennahreyfing-
ar, verkalýðshreyfingin og félags-
hyggjuflokkar, sem vilja standa
undir nafni, setji dagvistarmál á
oddinn og berjist fyrir þeim hvar
sem því verður við komið. Það er
ennþá tími til að bæta fyrir van-
rækslusyndirnar.
Að lokum vil ég svo bara gera
þessi orð Uglu að mínum:
„Mannlegt félag á öll börn. En
auðvitað þarf að breyta mann-
legu félagi til þess það fari betur
með börn sín“.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
borgarfulltrúi
Kvennaframboðsins.
Svo mikið er víst að þeim er það ekki meira hjartans- ... i
mál en svo, að nú œtla þeir að skera niður framlagið
til dagvistarstofnana áfjárlögum næsta árs. Þeir * w
œtla að skera það úr 31.6 milljónum á þessu ári,
sem var niðurskurður frá árinu þar á undan, niður
í30 milljónir á næsta ári. Þeirsýna ekki einu sinni lit. WBSm

LESENDUR
Loksins!
Kona í Reykjavík skrifar:
(Vegna skrifa konu frá Suður-
bæjunum 20.11.’84).
Hvenær í ósköpunum á að taka
tillit til okkar, sem ekki
reykjum?, það er næstum sama
hvert maður flýr til að kómast hjá
sígarettu- eða vindlareyk, hvergi
gott loft. Nú er tími til kominn að
tekið verði tilliti til okkar sem
ekki reykjum. Loksins, það hefur
hvergi verið gert hingað til.
„...Svo einfalt er það“.
„Hvernig er gert til sjós,.ef
skipin ekki fiska? Skipstjórinn
víkur sér ekki undan ábyrgð.
Mistakist honum gerist annað
af tvennu. Þeir, sem einhver
döngun er í af áhöfninni, finna
sér nýtt skiprúm eða það er
skipt um karlinn í brúnni, svo
einfalt er það“. (Jón B. Hanni-
balsson, Morgunbi. 13. þ.m.).
í krafti þessa boðskapar tókst
honum að bola Kjartani Jóhanns-
syni úr brúnni á farkosti krat-
anna. Ef hann verður þar sama
fiskifælan og í Reykjavík verður
hann, þ.e.a.s. ef hann vill vera
sjálfum sér samkvæmur, að taka
pokann sinn á næsta flokksþingi.
Ef litið er til „aflasældar" Jóns
Baidvins á stjórnmálasviðinu má
margt hafa breyst til betri vegar
varðandi vinnubrögð og „sjó-
sókn“, sé mikils varanlegs af-
raksturs af verkum hans að
vænta.
Hann hefur m.a. leitað fanga á
þrennum miðum:
a) Hjá Alþýðubandalaginu í
Reykjavík í borgarstjórnarkosn-
ingum. b) Hjá Samtökum vinstri-
manna á Vestfjörðum. c) Hjá Al-
þýðuflokknum í Reykjavík, þar
sem ritstjórnarferill hans á Al-
þ.blaðinu og baráttan við Vil-
mund Gylfason um forustuhlut-
verkið í höfuðborginni tala skýr-
ustu máli.
Sameiginiegt með þessum
„sjóferðarsögum” Jóns er, að
þær einkennast af átökum, æsing-
um og upplausn. Oft hefir verið
af stað farið með trúðslegum
sviðsetningum og uppákomum,
en staðfestu- og stefnuleysið hef-
ur fljótt sagt til sín, og allt endað í
skötulíki.
Tilvitnuð ummæli JBH í Mogg-
anum hljóta að vekja eftirfarandi
spumingar og svör í hugum Al-
þýðuflokksmanna í Reykjavík:
1. Hvað heitir „karlinn í brúnni“
á ki;ataskipinu, sem gert er út í
mikilvægustu veiðistöð lands-
ins, Reykjavík?
Svar: Jón Baldvin Hannibals-
son.
2. Sýna skoðanakannanir að þar
fari mikil aflakló?
Svar: Nei, það er nú eitthvað
annað. Fylgi flokksins fer sí-
minnkandi, og virðist sú „út-
gerð“ því dauðadæmd.
3. Hver er ástæðan fyrir þessum
aflabresti í Rvík? Er hann út-
gerðarstjóranum - Kjartani -
eða áhöfninni - kjósendunum
- að kenna?
Svar: Illa dulin íhaldsviðhorf
„karlsins í brúnni“ valda hér
öllu um, samfara hrokafullri
frekju og vinnubrögðum, er
einkennast um of af því, að til-
gangurinn helgi meðalið í við-
skiptum á hinum pólitíska
vettvangi.
4. Eru líkur á, að þessi pólitíska
fiskifæla breyti eftir eigin
kenningu og gangi í land?
Svar: Eflaust ekki. Hvenær
hefir JBH gert það, sem hann
krefst af öðrum?
5. Hvað gerist þá?
Svar: Þeir fáu af fyrri kjósend-
um Alþýðuflokksins, „sem
einhver dögun er í“ og sem enn
húka þar innan borðs í von um
umskipti í brúnni, leita sér að
nýju skiprúmi, þar sem kraftar
þeirra gagnast betur alþýðu
landsins en undir skipstjórn
einkapotarans, sem íhaldið í
Reykjavík gerði að efsta
manni á A-listanum í síðustu
kosningum.
Skipverji í biðstöðu.
Föstudagur 30. nóvember 1984 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11