Þjóðviljinn - 30.11.1984, Blaðsíða 7

> *
•, ', 1 , Hjörleifur Guttormsson
* c*.
Tf v ' v- \ V' '
■^- A "*Xv- \ ' ' x ■ ^ '\v' - *xs'Tz~:X’2áS
v;^ •\7'*Vrr-T
'• - v v-->^ i-^wy • \y
Hvernig
þeir Miiller
og Meyer fundu
hjáleiguna úr há
loftunum. Um sinnaskipti
Framsóknarflokksins, skatt-
gjafir ríkisstjórnarinnar og
syndakvittun Alusuisse til handi
Nauðungarsamningum hefur áður verið
rift af hálfu íslendinga.
Pað gerðist um 1960 að þota á
ieið milli heimsálfa flaug yfir
ísland. Meðal farþega voru tveir
virðulegir forstjórar Alusuisse,
doktorarnir Miiller og Meyer, þá
nálægt miðjum aldri. Flugið yfir
heimskautið var tilbreytingar-
laust út að líta, en allt í einu rofaði
til og langt fyrir neðan sást fjöllótt
land snævi þakið og það glytti í
freyðandi brim við strendur. Me-
yer varð litið niður og hann
hnippti í Muller: ,J>að hlýtur að
vera hægt að reisa raforkuver í
landi sem er þakið svona miklum
snjó og ís,“ sagði hann. Þannig
fundu þeir ísland, að sögn dr.
Celio, eins af stjórnarmönnum i
Alusuisse sem átti viðtal við
Morgunblaðið 29. maí 1983,
þremur dögum eftir síðustu ríkis-
stjórnarskipti á íslandi.
„Orkan, hún var kveikjan að
hugmyndinni,“ segir þessi
svissneski auðkýfingur, og hann
bætti því við, að nú borgaði sig
ekki lengur að reisa smærri ál-
verksmiðjur en með 100-150 þús-
und tonna framleiðslu á ári. Isal-
verksmiðjan væri að vísu lítU, en
það væri í lagi, því að hún hefði
þegar borgað sig.
Höfuðstöðvarnar
og hjáleigan
Þegar þeir Miiller og Meyer
komu heim úr hnattfluginu fyrir
25 árum tók við hefðbundinn
undirbúningur að landnámi í
höfuðstöðvum fjölþjóðafyrirtæk-
isins, söfnun upplýsinga um ís-
land og þjóð, stjómarfar, svo-
nefnda áhrifamenn, áform í at-
vinnumálum hjá innfæddum,
þýðing á lögum og reglum yfir á
skiljanleg tungumál.
Árið var ekki liðið frá uppgötv-
un þeirra Muller og Meyers, þeg-
ar þessir oddvitar hluthafanna í
Alusuisse stigu hér á land í fyrsta
en ekki síðasta sinn. Á móti þeim
tóku íslenskir ráðherrar og þeir
voru m.a. kynntir fyrir nýskipuð-
um seðlabankastjóra landsins dr.
Jóhannesi Nordal, sem bráðlega
varð tengiliður nr. eitt við Alusu-
isse sem formaður fyrstu stóriðj-
unefndar.
Sinnaskipti
Það hefur mikil breyting orðið
á landslagi stjómmálanna á þess-
um tveimur áratugum og augljós-
ust og afdrifaríkust hefur hún
orðið í Framsóknarflokknum.
Það endurspeglast m.a. í þessu
stórmáli sem hér er til umræðu í
kvöld. Flokkurinn sem greiddi
óskiptur atkvæði gegn álsamning-
unum ásamt Alþýðubandalaginu
1966 stendur nú nær óskiptur
með Sjálfstæðisflokknum við af-
greiðslu þessa fmmvarps, þrátt
fyrir þá staðreynd að sum af
ákvæðum þessa samnings em
auðsæileg afturför frá hinum
gamla samningi. Á það alveg sér-
staklega við um breytingar sem
hér em gerðar á skattaákvæðum
samninganna að kröfu Alusuisse
og sem allar em auðhringnum til
vemlegra hagsbóta.
Viðhorfsbreyting Framsókn-
arforystunnar í álmálinu átti sér
langan aðdraganda. Hún gróf um
sig í tíð ríkisstjómar Geirs Hall-
grímssonar 1974-78, þegar flokk-
urinn samþykkti endurskoðun á
álsamningunum, sem undirbúin
hafði verið af þeim Jóhannesi
Nordal og Steingrími Hermanns-
syni.
Þá tókst ekki betur til en svo,
að auðhringurinn fékk til baka í
lækkuðum sköttum til ríkissjóðs
ekki lægri upphæð en hann
greiddi í hækkuðu raforkuverði
til Landsvirkjunar, þannig að
hlutur íslands vænkaðist ekkert
við þá endurskoðun.
Brestimir í Framsóknar-
flokknum opinbemðust síðan
með afar skýmm hætti í tíð ríkis-
stjórnar dr. Gunnars Thorodd-
sen, enda var þá Steingrímur
Hermannsson orðinn valdamest-
ur í flokknum og tók við for-
mennsku hans. Flestir lands-
menn fylgdust með því í sjón-
varpi, þegar Guðmundur G. Þór-
arinsson, þá alþingismaður, sagði
sig úr álviðræðunefnd í desember
1982, en þar áttu allir þingflokkar
fulltrúa og aðgang að öllum upp-
lýsingum um málið. Með þeim at-
burði náði Alusuisse því marki,
sem auðhringurinn hafði unnið
að skipulega frá því að nefndin
var skipuð, að sundra formlega
þessum sameiginlega vettvangi
stjórnar- og stjómarandstöðu.
Syndakvittun
Við stjómarskiptin síðustu
stóð á auðhringnum 10 milljón
dollara innheimtukrafa frá fjár-
málaráðuneytinu vegna vantalins
hagnaðar á ámnum 1976-1980,
sem talinn var nema að lágmarki
um 36 milljón bandaríkjadala
eða um 1400 milljónum íslenskra
króna að mati alþjóðlegra endur-
skoðenda. Auðhringurinn átti
engra kosta völ annarra en greiða
kröfuna og viðurkenna þannig
réttmæti hennar eða leita á náðir
gerðadóms samkvæmt samning-
um frá 1966. Alusuisse valdi
síðari kostinn og þá auðvitað í
þeirri von að geta samið sig frá
dómi, eins og auðhringnum hefur
nú tekist og fengið sérstaka synd-
akvittun frá Sverri Hermannssyni
og ríkisstjórninni í ábót.
Það er á alira vitorði að Alusu-
isse stóð á síðasta sumri frammi
fyrir gertapaðri stöðu fyrir dóm-
nefndinni í New York vegna
„hækkunar í hafi“. Þá tefldi
auðhringurinn fram svokölluðu
sáttatilboði, gaf í skyn að Alusu-
isse væri reiðubúið að leita
heildarlausnar m.a. með eitthvað
hærra raforkuverði en um hafði
verið rætt fram að þeim tíma og
breytingum á skattaákvæðum og
skattkerfi gegn því að fyrirtækið
yrði sýknað af öllum kröfum af
hendi ríkisstjómar íslands vegna
skattsvika og annarra atriða á
liðnum árum.
í síðasta lagi á þessari stundu
átti ríkisstjórninni að vera það
ljóst, að hún var hér með lykilinn
að því að knýja fram viðunandi
lyktir í endurskoðun álsamning-
anna.
Að deila
Kaflar
úr rœðu Hjörleifs
á þingi
i gœr
og drottna
Alusuisse hefur hins vegar náð
fram markmiðum sínum
gagnvart ríkisstjóminni með
auðveldari hætti en nokkum gat
órað fyrir. Alþingi stendur hér
frammi fyrir bindandi samningi,
sem það getur aðeins samþykkt
eða synjað, og settar eru eins
konar dagsektir á alþingismenn
við meðferð málsins hér í þing-
inu. Alusuisse hefur fengið sig
hvítþvegið af öllum ávirðingum í
samskiptum við íslendinga til
þessa dags, án þess að heildstætt
samkomulag liggi fyrir, m.a. er
eftir að ganga frá stómm þætti
eins og nýju skattakerfi og
ósamið er um skilmála varðandi
stækkun álversins í Straumsvík.
Ríkisstjórnin hefur skuldbundið
sig til að gera tilboð um stækkun
bræðslunnar um helming og
þannig veitt Alusuisse forgang að
raforku frá Landsvirkjun, ef
auðhringurinn telur sér henta.
Sú staðreynd, að Alusuisse
hefur með svo afgerandi hætti
tekist að skipta upp samninga-
málunum gagnvart ríkisstjórn-
inni er alvarlegasta og augljós-
asta brotalömin á samningsstöðu
íslands. Þegar svo í ljós kemur
innihald þess hluta pakkans, sem
er afhjúpaður með þessu frum-
varpi, blasir við árangur
auðhringsins af viðleitni sinni til
að deila og drottna í íslensku
efnahags- og stjómmálalífi á und-
anförnum árum. Aðvaranir
Eysteins Jónssonar, Lúðvíks Jós-
epssonar og annarra forystu-
manna stjómarandstöðunnar þar
að lútandi fyrir tveimur áratugum
hafa því miður ekki reynst á-
stæðulausar.
Á sama tíma og Framsóknar-
forystan beygir sig hér formlega
fyrir Alusuisse og fylgir íhaldinu,
eru aðrir sem rísa upp gegn þess-
um afleita og niðurlægjndi samn-
ingi. Samningum hefur áður ver-
ið rift af Alþingi íslendinga, þeg-
ar illa er til þeirra stofnað og
nauðung fylgir samningsgerð-
inni. Um það efni hefur þing-
flokkur Alþýðubandalagsins nú
gert sérstaka samþykkt.
(Stytting, fyrirsögn og millifyrir-
sagnir eru Þjóðviljans.)
Föstudagur 30. nóvember 1984 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7