Þjóðviljinn - 02.12.1984, Blaðsíða 9

í tilefni sjónvarpsþátta
Napóleonsdrauma - ætlaði að
taka sjálfur völdin með nokkrum
samstarfsmönnum sínum.
En tvennt varð til þess að trufla
þessi áform. Annarsvegar bana-
tilræðið sem Lenín var sýnt í
Moskvu, hinsvegar var Úritskí,
einn af foringjum bolsévíka í Pét-
urborg skotinn til bana. í báðum
tilvikum voru að verki bráðlátir
og hefnigjamir liðsmenn Þjóð-
byltingarmanna. Þessum til-
ræðum svaraði svo Tsekan með
fjöldahandtökum og aftökum
andstæðinga.
Hvað
hefði gerst?
Sjónvarpsmyndaflokkurinn
breski fer mjög nálægt atburðum,
þótt ýmislegt sé einfaldað og fært
til. Það er til dæmis rétt, að breski
flotamálafulltrúinn í Pétursborg,
Cromie, varði breska sendiráðið
fyrir mönnum Tsekunnar með
tvær skammbyssur í hendi - og
felldi nokkra menn áður en hann
væri skotinn sjálfur. Hitt er svo
rangt að á meðan væri Reilly að
hlaupa með morð fjár út um
bakglugga sendiráðsins.
Sidney Reilly hefur sjálfsagt
verið einn þeirra sem trúðu á
möguleika áræðinna einstaklinga
til að grípa fram í fyrir gangi sög-
unnar. Og víst var hann uppi á
tímum, þegar tilviljanir ýmis-
konar í samsærisfléttum sýnast
geta haft afdrifaríkar afleiðingar.
Hitt er svo víst, að spil þessa fyrir-
rennara James Bond tókst ekki.
Og að líkindum hefði hann í
mesta lagi getað orðið til bráða-
birgða einræðisherra í Rússlandi,
sem hefði veltst úr sessi í uppgjöri
miili sterkra andstæðra afla, sem
var hvergi nærri lokið haustið
1918.
ÁB tók saman.
Njósnarinn sem cetlaði
að steypa Lenín
Undanfarnar vikur hefur
sjónvarpið flutt framhalds-
þœtti sem byggja á ferli
breska njósnarans Sidney
Reillys. En það er haft fyrir
satt, að lan Fleming hafi haft
þennan njósnara í huga
þegar hann bjó til James
Bond, þann mann sem um
tíma varð einhver helstur
huggari því saklausu fólki
sem var nokkur eftirsjá í
breska heimsveldinu. Altént
áttu þeir það sameiginlegt
Reilly og James Bond reyfar-
anna að vera kvensamir,
fffldjarfir og hafa fullan hug á
að breyta gangi sögunnar
upp á eigin spýtur.
Sidney Reilly var fæddur í
Odessu árið 1874 og segja sumar
heimildir að móðir hans hafi ver-
ið gyðingur en faðirinn írskur
skipstjóri. Hann var málagarpur
mikill og það kom fljótt í ljós að
hann var snjall við að villa á sér
heimildir - fór svo að hann varð
snemma eftirlæti leyniþjónust-
unnar bresku, sem sendi hann
víða ýmissa erinda.
í fyrri þáttum sagði meðal ann-
ars frá því, að Reilly var orðinn
milligöngumaður milli rúss-
neskra innflytjenda og þýskra
skipasmíðastöðva og notaði að-
stöðu sína til að koma mikilvæg-
um upplýsingum til bresku flota
stjómarinnar um herskipasmíði
Þjóðverja. Þetta mun allt eiga við
rök að styðjast.
þýddu m.a. að Okraína yrði gerð
að þýsku leppríki. Bolsévíkar
sættu ámæli m.a. af hálfu Þjóð-
byltingarmanna, sem var öflugur
og reyndar mjög róttækur bylt-
ingarflokkur, sem boðaði eins-
konar bændasósíalisma og átti sér
alllanga hefð í hermdarverkum
gegn pótintátum keisarans. En
Lenín og hans menn vörðu sig
með því, að dagur kæmi eftir
þennan dag og innan tíðar myndi
bylting öreiganna í Þýskalandi
sjálfu sópa út úr sögunni þessari
nauðungarfriðargerð.
Úr mörgum
þráðum
Það er í þessu andrúmslofti
sem Reilly spinnur sinn samsæris
vef. Sjálfsagt hefur verkefni
hans fyrst og fremst verið fólgið í
að koma í veg fyrir að Þýska-
land gæti sent það herlið sem
bundið hafði verið á austurvíg-
stöðvunum til að berjast í Frakk-
landi. Og mátti þá stjórn bolsé-
víka fjúka í leiðinni ef ekki vildi
betur. (Óttinn við hugsanleg
áhrif hinnar rauðu byltingar utan
Rússlands mun hafa komið
nokkru seinna mestan part). En
Sidney Reilly hugsaði ekki þann-
ig. Hann hafði hið naprasta hatur
á bolsévíkum og allri róttækni
Sidney Reilly sjálfur með þrjár af sínum mörgu konum. Hann er einatt
talinn fyrirmyndin að James Bond.
Mikið
lagt undir
En hæst tefldi Sidney Reilly í
rússnesku byltingunni.
Nokkrum mánuðum eftir
valdatöku bolsévíka var hann
kominn til Pétursborgar, sem þá
iðaði og kraumaði af allskonar
undarlegum samsærum. Hann
kallaði sig fyrst M. Massino og
kvaðst vera tyrkneskur
kaupsýslumaður. Þegar ráð-
stjórnin óttaðist að þýski herinn
gæti náð Pétursborg á sitt vald
flutti hún til Moskvu sumarið
1918 og Reilly hélt á eftir. Nú var
hann kominn í leðurjakka bols-
évískra kommissara og var búinn
að verða sér úti um skjöl á nafn
Sidney Relinskís og átti svo að
heita að hann starfaði í sakamála-
deild Tsekunnar (hinnar nýju
lögreglu byltingarstjórnarinnar
sem bæði átti að berjast við gagn-
byltingarmenn og glæpamenn).
Þessi fölsku plögg opnuðu hon-
um margar dyr og þá fyrst að lett-
neskum varðsveitum, sem áttu að
gæta öryggis Leníns og annarra
leiðtoga Ráðstjórnarinnar. En
eins og menn muna, sem horfðu á
þættina, var það mikilvægur liður
f samsæri Reillys gegn sovét-
stjórninni að fá til fylgis við sig
ýmsa foringja lettnesku
sveitanna.
Flókin staða
Á þessum misserum höfðu
Bretar og önnur Vesturveldi
mestar áhyggjur af því, að Lenín
og samráðsmenn hans voru að
semja sérfrið við Þýskaland (sem
kenndur er við Brest-Litovsk).
Lenín hafði heitið stríðsþreyttri
rússneskri alþýðu friði, en friður
þessi var dýrkeyptur. Sovét-
stjórnin varð að ganga að
afarkostum Þjóðverja, sem
Lenín: sjónvarpsþættirnir ekki fjarri
sanni.
yfir höfuð. Þetta hér er haft eftir
honum um þau mál:
„Hér í Moskvu er að þróast
erkióvinur mannkynsins. Ef
siðmenningin verður ekki fyrri til
að merja ófreskjuna í tæka tíð,
mun skrímslið hvolfast yfir sið-
menninguna."
Því reyndi Reilly, eins og allvel
kom fram í sjónvarpsþáttunum,
að spinna samsæri úr mörgum
þráðum. Hann notar sér óánægju
Þjóðbyltingarmanna og þá ekki
síst Borisar Savinkovs, til að espa
þá til uppreisnar gegn bolsévík-
um með fyrirheitum um breska
aðstoð (sem varð svo í skötulíki).
Þar fyrir utan stóð hann í sam-
bandi við kunningja sína í hópi
keisarasinna og í margnefndum
sjónvarpsþáttum er hann að auki
farinn að leggja snörur sínar fyrir
kirkjuhöfðingja.
Uppreisnartilraunir Þjóðbylt-
ingarmanna í Moskvu og Jarosl-
avl voru gerðar í júlí, en voru
bældar niður. Snemma í ágúst
gengu breskar, franskar og
bandarískar sveitir á land í Ark-
hangelsk, í Bakú og Wladivost-
ok. Um leið vinnur Reilly af
kappi að því að fá lettnesku
sveitirnar til að handtaka alla
helstu foringja bolsévíka á einu
bretti, á fundi sem halda átti í
Stóra leikhúsinu í Moskvu 28. ág-
úst. Þeim fundi var svo frestað til
6. september, en Reilly vonaðist
engu að síður til þess að þetta
ævintýri gæti tekist. Þá bjóst
hann við því að ráðstjórnin
hryndi eins og spilaborg og hann
- sem var enganveginn laus við

Sunnudagur 2. desember 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9