Þjóðviljinn - 15.01.1985, Blaðsíða 7

Tímarnir eru erfiðari en oft
áður fyrir einræðisherra Róm-
önsku Ameríku: lýðræðisþró-
un sýnist hafin í Uruguay, áður
var herforingjastjórn fallin í
Argentínu og nú er Pinochet,
einræðisherra Chile, orðinn
mjög hræddur um sig. Hann á
nú orðið svo fáa vini, að síð-
ustu fregnir herma, að hann
óttist jafnvel að bandaríska
leyniþjónustan CIA, löngum
fyrr hans haukur í horni, sé nú
farin að efla til samsæra gegn
sér.
Það er reyndar ekki ólíklegt að
svo sé: ef Bandaríkjamenn telja
að dagar Pinochets séu taldir,
munu þeir reyna að bræða saman
borgaralega stjórnarandstöðu
sem gæti tekið við - það er skárri
kostur fyrir þá en hatrið sem sóp-
ar burt einræðisherranum leiði
vinstriflokka til valda aftur í
landinu. En það gæti hæglega
gerst í landi þar sem sósíalistar og
kommúnistar eiga sér sterkar
rætur og miklar vinsældir.
r „Til bjargar
frelsinu"
Pinochet greip, eftir því sem á
leið árið 1984, æ oftar og hörku-
legar til lögregluofbeldis gegn
vaxandi andspyrnu gegn stjórn
sinni. í nóvember lét hann mest-
alla stjórnina segja af sér undir
því yfirskini að hann þyrfti
„meira svigrúm". Áður en nokk-
urn veginn sömu ráðherrar og
áður höfðu setið tóku við í nýrri
stjórn lýsti hann „umsátursá-
standi“ um allt landið, sem á
Vopnaða lögregluliðið lætur gremju sína og ótta koma fram í vaxandi harðn eskju við andófsmenn.
Chile
andúð þess. Þessir menn eru argir
út í herinn, sem þeir telja að hrifsi
til sín bestu bitana af borði Pinoc-
hets og búi þar að auki við tiltölu-
legt öryggi. Sjálfir eru þeir í hásk-
anum, eiga á engu góðu von
síðarmeir, þegar að skuldadög-
um kemur. Og þeir bregðast við
eins og margar pólitískar bófa-
sveitir fyrr og síðar: með vaxandi
heift í garð fólksins sem gerir
þeim lífið leitt. Með hörkulegri
barsmíðum og grimmdarverkum
-sem að sínu leyti herða andstöð-
una meðal fólksins.
Frelsunar-
guðfræði
Eitt af því sem gerir Pinochet
mjög erfitt um vik er
mannréttindabarátta kirkjunnar,
sem hefur, þegar á heildina er
litið, staðið sig mjög vel. Eða
hvað getur lögreglan gert þegar
prestar og nunnur efna til
mótmælafunda fyrir utan bæki-
stöðvar leynilögreglunnar gegn
pyntingum? Frelsunarguðfræðin
svonefnda, sem páfi hefur verið
að vara við, á sér formælendur
marga í kaþólsku kirkjunni í
Chile. „Við marxistarnir eigum
okkur sameiginlegt markmið“,
segir einn slíkur, sér Guido Pet-
ers: „frelsun. Hvers vegna ættum
við ekki að geta notað í samein-
ingu þætti kristilegrar kenningar
og marxískrar þjóðfélagsskil-
greiningar?“
Tvær
fylkingar
Meðal andstöðunnar fer sam-
staðan vaxandi. Að vísu er um að
ræða tvær andstöðublokkir.
Annarsvegar er Alianza Democr-
atica, Lýðræðisbandalagið - þar
eru Kristilegir demókratar, þjóð-
legir íhaldsmenn, frjálslyndir,
hægrisósíalistar og fleiri, en
NDP, Lýðræðislega alþýðuhreyf-
ingin, sameinar vinstrisósíalista,
kommúnista, og MIR, sem kenn-
ir sig við marx-leninisma. En
margar aðgerðir þessara afla allra
eru samræmdar í „Þjóðarnefnd
til varnar lýðræðinu".
Formaður Kristilegra demókr-
ata, Valdés, er ekki síst fulltrúi
þeirra borgaralegu afla sem hafa
orðið fyrir vonbrigðum með
stjórnsýslu Pinochets og „Chic-
agostráka" hans (lærisveina
Friedmans í efnahagsmálum).
Valdés lofar því fyrir sína parta,
að Kommúnistaflokkurinn verði
aftur leyfður, enda hafi hann
alltaf starfað á lýðræðislegum
grundvelli í Chile. Valdés vonast
til að hægt sé að mynd rnjög
breiða fylkingu um að koma Pin-
ochet á kné og að herinn muni
ekki vernda hann í alvöru. En
ýmsir þeirra sem til vinstri eru í
litrófinu telja, að varla geti farið
hjá því í Chile að til blóðugra
átaka komi áður en tekst að
flæma Pinochet frá völdum.
AB tók saman.
auðvitað að „bjarga lýðræðinu og
frelsinu".
Óll var sú notkun tungumálsins
í anda skáldsögu Orwells 1984.
Til að bjarga frelsi og lýðræði var
sett útgöngubann um nætur í
borgum, óþægilegir þegnar
landsins voru settir í gæsluvarð-
hald og geymdir þar eða sendir í
útlegð til afskekktra setuliðsbæja
í eins langan tíma og yfirvaldinu
þóknaðist. Náttúrlega eru símar ‘\j
hleraðir, bréf opnuð eftir geð- •
þótta. Strangri ritskoðun var
komið á og blöð voru bönnuð.
Andóf í
Pinochet með ráðgjöfum sínum: Hann treystir ekki einu sinni CIA lengur.
mörgum myndum
En Pinochet má súpa af
beiskum kaleik sem margir aðrir
einræðisherrar hafa fyrr smakkað
á. Þegar andóf gegn grimmu og
óbilgjörnu valdi er komið á visst
stig, þá er eins og engar hótanir
böa refsingar virki lengur. And-
ófið seytlar fram í ótal myndum.
Gömul og svöng kona fellur í
ómegin á götu og umsvifalaust
hefur fólkið, sem safnast í kring-
um hana, breyst í mótmælafund.
Vikublöðin beita allskonar
skemmtilegri hugkvæmni til að
fara í kringum ritskoðunina eða
snúa á hana - eins og þegar „ An-
álisis" birtir grein um umferðar-
merki og setur á forsíðuna um-
ferðarmerkið „Pare“ í rauðum
átthyrningi. Það þýðir „Stopp“ -
en það getur líka þýtt „Farið í
verkfall". Andófið getur komið
fram í því að farandsöngvarar
koma inn í strætisvagna þegar
fólkið er á leið í vinnuna á morgn-
ana og fá hlý bros og einhverja
aura fyrir pólitíska mótmæla-
söngva - en af þeim er Chile
einkar ríkt land. Andófið getur
meira að segja notað sér vídeó-
tíma til að snúa á eftirlit yfirvalda
með kvikmyndahúsum: í umferð
eru margar spólur af hinni frægu
Chilemynd Costa-Gavras „Týnd-
ur“ og þær eru sýndar í félags-
heimilum og menningarhúsum
sem enn lifa frá fyrri og betri lýð-
ræðistíð. Og ef lögreglan leggur
hald á spólu þá er hægur vandi að
fjölfalda einhverja aðra.
Þetta andóf getur líka komið
fram í að láta hart mæta hörðu
eins og hvað eftir annað hefur
gerst í götubardögum við lögregl-
una. Eða með því móti að ungir
menn sitja fyrir mönnum úr hin-
um vopnuðu sveitum lögreglunn-
ar, carabineros, þegar þeir eru á
heimleið og berja þá eins og fisk.
Lögregla í
klípu
Semsagt: Pinochet á sér for-
mælendur fáa. Það er ekki meira
en svo að hann geti treyst á her-
inn sér til fulltingis lengur. Vopn-
aða lögreglan er í mestri klípu:
þeir menn búa ekki út af fyrir sig í
herstöðvum heldur innan um
fólkið og fá óspart að kenna á
Pinochet er hræddur um sig
Stritast samt við að sitja áfram ískjóli valdamaskínu sem margir brestir eru komnir í.
UMSJÓN: ÁRNI BERGMANN ... Þriðjudagur 15. janúar 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA
7