Þjóðviljinn - 31.01.1985, Blaðsíða 9

ÞJÓÐMÁL
Umframorkan
Stóriöjan
hefur ráðið
Rist: Slíkt áframhald
varlatilannarsenviö
verðum neyddir til að selja
orkuna langtundir
kostnaðarverði...
(Ljósm.-eik.).
Búrfells, en ætli það verði ekki
látið bíða þar til harðnar á daln-
um á ný.
Kvíslaveitur
- Hvað um Kvíslaveitur?
- Kvíslaveitur eru fráleit fjár-
festing. Það bæði gleður mig og
hryggir að frestað er Kvíslaveit-
um. Það er alvarlegt mál fyrir þá
sem hafa treyst þar á atvinnu.
Það eru reyndar þrjú ár síðan ég
benti á, að við þær aðstæður sem
nú eru væri hún út í hött. Það eru
líka ýmsir faglegir erfiðleikar
tengdir því, að þar er verið að
leiða vatn af þéttara svæði yfir á
lekt svæði-. Ég fagna því, að nú
skuli gert hlé þar á - þó ekki væri
nema til að jarðfræðingum gefist
ráðrúm til að átta sig betur á
styrkleika umgjörðarinnar um
Þórisvatn, þetta sérkennilega
vatn sem er þama í Heklulínunni
í tanga milli Köldukvíslar og
Tungnaár.
- Forstjórarnir tala í grein
sinni m.a. um óáreiðanleika mæl-
inga á vatnsrennsli.
- Það er ekki nema rétt, að
skekkjur geta verið á mælingum,
ekki síst þeim sem eldri em. En
slík misvísun hefur ekki valdið
neinum vanda hjá okkur og hefur
gengið bærilega að taka tillit til
þessa óvissuþáttar. Og er hann
reyndar af allt annarri stærðar-
gráðu en sú umframorka sem nú
er til umræðu.
Spádómar
- Landsvirkjunarstjórn vísar á
orkuspá, sem ekki hafi rœst, og
segir sem svo að það sé auðvelt að
vera vitur eftir á.
- Það er vitanlega ekki nema
rétt, að orkunotkun hefur orðið
minni en gert var ráð fyrir. En
aðalatriðið er að sjálfsögðu það,
að það er stóriðjan, sem hefur
verið látin stjóma rafmagnsmál-
um hér hjá okkur, og það er stór-
Þegar árið 1962 þegar Búrfellsvirkjun var í
undirbúningi, kom margt það fram um tvísýnu
stóriðjuævintýrisins sem síðar hefur eftir gengið.
Það ævintýri hefur ráðið ferðinni lengst af síðan og
því stöndum við nú uppi með mikla skuldasúpu og
mikla umframorku, segir Sigurjón Rist
vatnamælingamaður í viðtali við Þjóðviijann um
deilur þær, sem risið hafa um fjárfestingar og
framkvæmdahraða við virkjanir hér á landi.
Og svo Blanda
- Nú er Blanda á dagskrá hjá
okkur, útboð komin í gang og
hvaðeina. Tilboðin eru mjög hag-
stæð, það vantar ekki, og m.a.
þeirra vegna munu renna á menn
tvær grímur um að hætta við
Blöndu. En tilboðin eru einmitt
lág vegna þess að það er sam-
dráttur í orkufrekum iðnaði. Mér
sem leikmanni finnst fráleitt að
fara núna út í Blönduvirkjun. Ég
hefði annars gaman af að vísa því
máli á borð hagfræðinganna -
það er mesta furða hvað þeir hafa
verið daufir í gagnrýni á Lands-
virkjun, sem hefur í stórum drátt-
um farið sínu fram á liðnum
árum, hver svo sem ráðherra
þessara mála hefur verið.
- Það er gott að eiga umfram-
orku, en það fylgir böggull
skammrifi - við sitjum uppi með
skuldasúpu sem hleður utan á sig
og þá er það stórt hagfræðilegt
atriði, hvort menn vilja halda
áfram á sömu braut. Það getur að
mínu viti varla leitt til annars en
við verðum neyddir til að selja
orkuna langt undir kostnaðar-
verði.
-áb
Deila Finnboga Jónssonar,
stjórnarmanns Landsvirkjunar,
við Landsvirkjunarstjórn, for-
stjóra og aðstoðarforstjóra hefur
ekki farið fram hjá blaðalesend-
um. í Morgunblaðinu á föstudag-
inn birtu forstjóramir langa grein
þar sem þeir töldu tölur Finnboga
um mikla umframorku villandi
og stjórn Landsvirkjunar vísaði á
bug staðhæfingum um að um-
framorkan væri til orðin í röngum
ákvörðunum fyrri tíma. í sömu
andrá ákveður Landsvirkjun að
draga verulega úr framkvæmd-
um.
Sigurjón Rist vatnamælinga-
maður er gagnkunnugur Lands-
virkjun og Orkustofnun og hefur,
eins og hvað eftir annað hefur
fram komið, ekki alltaf verið á
sama máli og þessir aðilar. Við
biðjum hann að svara nokkrum
spurningum um þær deilur sem
nú standa um offjárfestingar í
virkjunum og þar með umfram-
orku.
Norðmenn
og við
- Ég hefi ekki aðstöðu til að
gerast neinn dómari í þessu máli,
segir Sigurjón. En það er ómaks-
ins vert að draga fram ýmsar
sögulegar forsendur sem varpa
ljósi á það sem er að gerast núna.
- Hvað áttu við?
- Við skulum hafa það í huga,
að þegar um orkufrekan iðnað er
að ræða tekur það e.t.v. um tvö
ár að byggja verksmiðjuna, en
svosem sex ár að reisa orkuverið.
Verksmiðjueigandinn bæði vill
og þarf að fá þá orku, sem hann
þarf, strax sama dag og
verksmiðjan er tilbúin.
Meðan Norðmenn voru að
hæna að sér orkufrekan iðnað á
árunum 1950-1970 leituðust þeir
við að hafa orkuverin tilbúin
fyrirfram. Ef því seinkaði að
verksmiðjur risu og kæmust í
gagnið notuðu þeir nágrannarík-
in, Svíþjóð og Danmörku, sem
einskonar öryggisventla og
slökktu á gufukötlum og díselvél-
um hjá þeim með útflutningi raf-
orku. Við erum ekki í þessari að-
stöðu og þurfum því að sýna
meiri aðgætni. Og helst lítur út
fyrir að við höfum ekki gert það
en látið stóriðjuáformin ráða
ferðinni.
Sultartangastíflan kostaði miljarð og er hluti af Búrfellsframkvæmdunum.
„Þegar Búrfellsdæmið var reiknað í sambandi við álsamningana hefði þurft að
taka Sultartangakostnað með til að fá skynsamlegt mat...“.
verkfræðinga og hagfræðinga um
orkufrekan iðnað. Þar kom
margt það fram sem síðar hefur
gengið eftir. Búrfellsvirkjun var
þá nær tilbúin til útboðs. Sigurði
heitnum Thoroddsen verkfræð-
ingi leist heldur illa á það hvemig
að var staðið - hann taldi að
rennslisvirkjun við Búrfell fylgdu
miklir rekstrarerfiðleikar, eink-
um vegna íssins.
- Þið Sigurður voruð nokkuð
á einu máli um ísvandamálið.
- Já, ég skrifaði til dæmis um
ísa Þjórsár í tólfta árgang Jökuls.
En menn sögðu þá að það lægi
mikið á, og það væru síðustu
forvöð að koma vatnsorku í verð
áður en kjamorkan ódýra kæmi
og þar fram eftir götum, álagið
var lítið við Búrfell og vatnið þar
nægilegt, þótt mikiö færi í ís-
skolun. Tii athugunar kom að
næsta virkjun yrði í Tungnaá við
Búðarháls, hjá bflakláfnum, en
með því móti mátti slá nokkuð á
vandamálið með því að sökkva
hluta af Þóristungum. Af þessu
varð ekki - Sigalda var valin.
- En þegar harðnaði á dalnum,
og veturnir 1977 til 1979 voru
gengir hjá, þótti ekki búandi við
það að jafn gífurlegt vatnsmagn
og 500-700 gígalítrar fæm for-
görðum í ísskolun við Búrfell,
sem em sex tíundu af allri Þóris-
vatnsmiðlun. Svarið við þessu var
svo hin mikla Sultartangastífla.
Hún var nauðsynleg úr því sem
komið var - hvergi nær hægt að fá
uppistöðu með lagnaðarís og
stöðva krapið. En Sultartanga -
stífla, sem kostaði miljarð, er í
raun óaðskiljanlegur hluti af upp-
haflegu Búrfellsvirkjunarfram-
kvæmdunum. Og þegar Búrfells-
dæmið var reiknað í sambandi við
álsamningana, þá hefði þurft að
taka Sultartangakostnað með, til
að fá skynsamlegt mat á þeim
kostum sem menn voru að velta
fyrir sér. Það er reyndar ekki enn
nóg að gert, eftir er að gera
þröngan og djúpan stokk niður til
iðjan sem ekki mætir. Þessir
stóru hringar sem menn ætluðu
að skipta við hafa verið að draga
saman seglin, og ekki virðist hylia
undir neina meiriháttar sölu-
samninga á næstunni. Og ég vík
aftur að þeirri ráðstefnu sem
haldin var hér árið 1962. Þar
minnti dr. Fredrik Vogt okkur á
það, að orkusala til stóriðju væri
mörgum vanda bundin. Það væri
til dæmis enn mikið af ódýrri
vatnsorku í þriðja heiminum og
mætti búast við allskonar undir-
boðum þaðan. Og einmitt í þeim
löndum hefur mikið verið virkjað
- og þar er líka mikið af hálfkör-
uðum virkjunum vegna sam-
dráttar, vegna óforsjállar fram-
kvæmdagleði, t.d. í Brasilíu.
Búrfell
og
Sultartangi
- Tökum dæmi. Árið 1962 var
haldin hér í Reykjavík ráðstefna
ferðinni
Sigurjón Rist: Það bæði
gleður mig og hryggir að hætt
er við Kvíslaveitur
Fimmtudagur 31. janúar 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9