Þjóðviljinn - 31.01.1985, Blaðsíða 13

Bretland:
Opinber útgjöld
hafa aukist
í valdatíð
íhaldsflokksins
Lítið að marka herópið „Báknið burtu-
Hernaðarútgjöld hafa aukist mest-
Nú á að ráðast á menninguna
Margaret Thatcher hefur orð
á sér fyrir að vera sú vilja-
sterka járnfrú, sem fylgir eftir
af dugnaði því eftirlætismark-
miði frjálshyggjunnar að
draga úr útgjöldum hins opin-
bera. Þetta kemur reyndar ekki
heim og saman við veru-
leikann. Samkvæmt nýlegri
skýrslu frá breska fjármála-
ráðuneytinu hafa samanlögð
útgjöld hins opinbera aukist
bili lýkur - en það verður árið
1988.
Það markmið sem fjármála-
ráðuneytið hefur sett sér til næstu
þriggja ára er nefnilega í því fólg-
ið að koma hlut opinberra út-
gjalda niður í 39,5% af þjóðar -
framleiðslunni. En það er nák-
væmlega sama stærð og „And-
skotans Ríkið“ hafði á valda-
dögum Verkamannaflokks-
stjórnarinnar síðustu.
Þessir útreikningar hérna eru fyrir vin okkar frá Bretlandi...
en ekki minnkað þau sex ár
sem liðin eru frá því íhalds-
flokkurinn tók við völdum.
Andskotans
ríkið
Skýrslugjafinn staðfestir það
með nokkrum dapurleika, að op-
inber útgjöld í Stóra-Bretlandi
verði á yfirstandandi fjárlagaári
42,5 % af vergum þjóðartekjum
- og er þar um raunverulega
aukningu um 3% að ræða frá ár-
inu 1979.
Því hefur heldur lítið orðið úr
því kosningaloforði Margaret
Thatcher að „velta saman rík-
inu“. Svo virðist og sem hún trúi
ekki sjálf á þann möguleika að
hægt verði að uppfylla það loforð
áður en yfirstandandi kjörtíma-
Þetta er reyndar mjög merki-
legt og minnir menn rækilega á að
það er óþarft að taka mjög alvar-
lega gaspur hörðustu hægrisinna
um „báknið burt“. Tíðindi þessi
minna og á það, að það er
fullkomlega óþarft sjálfshól
hægriflokka að þeir kunni öðrum
betur með peninga að fara. Ná-
inn bróðir frú Thatcher í
stjórnmálum,Ronald Reagan,
hefur ekki skorið niður sitt bákn,
nema með því að færa peninga frá
velferðarmálum til hersins, og
hann hefur stjórnað með fjárlag-
ahalla og skuldasöfnun sem
margir samstarfsmenn hans telja
stórlega háskalegan.
Hvað með
skattana?
Ef að nú áform stjórnarinnar
um þróun bresks efnahagslífs
UMSJÓN: ÁRNI BERGMANN
Geturðu ekki farið að sýna mér einhvern sparnað, fjármálaráðherra?
standast, þá gerist það í fyrsta
sinn á fjárhagsárinu 1985-86 að
opinberi geirinn verður skorinn
niður um 1,4 %.Þetta á að gerast
með því að útgjöld hins opinbera
mega ekki aukast nema um 3,1 %
en búist er við því að verðbólgan
aukist um 4,5 %.
Þetta mun vera sú stefna sem
Nigel Lawson mun standa sem
fastast við þegar hann leggur
fram fjárlagafrumvarp sitt í mars.
Niðurskurðurinn ræður svo
mestu um afdrif annars kosning-
aloforðs allt frá 1979 - loforðsins
um lækkun tekjuskatts á einstak-
linga.
Hingað til hefur frú Thatcher
ekki gengið neitt að uppfylla
þetta loforð. Síðan hún komst til
valda hefur skattabyrðin þvert á
móti hækkað úr 38 % í 46 % af
þjóðartekjum.
Menningin í
háska
Fjármálaráðuneytið breska
gerir ekki grein fyrir því í fyrr-
nefndri skýrslu, hvernig á að fara
að því að skera niður. Talið er að
stjórnin leggi síst í að skera niður
útgjöld til kennslu - og heilbrigð-
ismála. Þetta þýðir samt ekki, að
þar verði engar breytingar. Því að
peninga til að halda uppi núver-
andi útgjöldum á m.a. að fá með
því, að hækka þau gjöld sem hver
og einn greiðir fyrir lyfseðla og
fyrir heimsóknir til tannlæknis.
Fjármálaráðherrann hefur í
hyggju að skera niður um allt að
þriðjungi útgjöld til bókasafna og
menningarstarfs. Með þessum og
skyldum áformum er bersýnilega
boðið upp á hörkuátök við borg-
arráð Stór-Lundúna og sex önnur
skyld stórborgaráð, sem stjórnin
vill leggja niður frá pg með maí-
mánuði 1986.
Herinn
og pundið
Eins og fyrr segir hafa opinber
útgjöld aukist síðan íhaldið tók
við. Þar með er að vísu ekki hálf
sagan sögð: síðan 1979 hafa hern-
aðarútgjöld aukist um 21%, sem
þýðir auðvitað að það er þegar
búið að skera niður á ýmsum öðr-
um sviðum. Hernaðarútgjöld
eiga að halda áfram að aukast um
þrjú prósent á næsta fjárhagsári
en næstu tvö ár á eftir á líka að
spara ögn við herinn - eða um 2,5
%.
í spádómum fjármálaráðu-
neytisins breska er mörg óvissan.
Þar er t. d. gert ráð fyrir því að
atvinnuleysingjar verði 3,2 milj-
ónir næstu þrjú árin - en eru nú í
raun nálægt fjórum miljónum.
Ekki er vitað hvernig verkfall
námumanna fer, en það tekur
töluvert til sín í herkostnaði
(stríðið við námumenn er sagt
kosta nú þegar miklu meira en
Falklandseyjastríðið). Og pund-
ið er valt á gjaldeyrismarkaði.
Það hefur verið að falla ört að
^undanförnu og liggja til þess ýms-
ar ástæður. Víst er, að Margaret
Thatcher tók við því hlutfalli, að í
pundi væru tveir dollarar. Nú eru
pund og dollar á svipuðu verði.
áb endursagði.
Málamiðlun í
námaverkfalli
Sundrungin hefur veiktstöðu verkfallsmanna
í fyrri viku tók verkfallið í
kolanámum Bretlands, sem nú
hefur staðið í tíu mánuði, nýja
stefnu. Foringi námamanna,
Arthur Scargill, hefur í fyrsta
sinn fallist á að ganga til við-
ræðna „án fyrirfram skilyrða"
eins og það heitir.
Þetta hefur komið mörgum á
óvart því yfirlýsingar aðila nálægt
áramótum gátu bent til þess, að
verkfallið stæði í marga mánuði
enn.
Hingað til hefur Arthur Scar-
gill vísað á bug öllum málamiðl-
unum sem byggðust á því, að
fleiri eða færri kolanámum yrði
lokað á þeirri forsendu að þær
séu óarðbærar. Það er í þessum
púnkti sem línur skerast allt frá
því verkfallið hófst í fyrravor til
að mótmæla þeirri ákvörðun Kol-
aráðsins, að loka tuttugu námum
sem það telur ekki borga sig.
Námamenn hafa jafnan haldið
því fram, að sumar námur hafi
verið látnar ganga úr sér af ásettu
ráði og að líta verði á koladæmið
sem eina heild.
En nú hefur Scargill gefið til
kynna að hann sé reiðubúinn að
taka upp þetta mál sem Kola-
ráðið, sem stjórnar hinum þjóðn-
ýttu námum, hefur viljað standa
og falla með.
Undir þrystingi
Þessi ákvörðun, sem tilkynnt
Framhald á bls. 14