Þjóðviljinn - 26.03.1985, Page 5

Islenskir vanskilakrimmar
eftir Bryndísi Júlíusdóttur
Saga mín sem íbúðarkaupanda
er síst gleðilegri en þeirra þús-
unda sem hafa nú skráð sig í ný-
stofnað landsamband um úrbæt-
ur í húsnæðismálum. Ég keypti
íbúð eftir 1881, og tók að sjálf-
sögðu lífeyrissjóðslán og húsnæð-
ismálalán.
Árið 1983 hóf ríkisstjórnin sitt
arðrán af launþegum með bráða-
birgaólögunum. Nú varð erfiðara
og erfiðara að standa í skilum.
Skuldir byrjuðu að hrannast upp.
En kannast einmitt á þessum
tíma áttaði fólk sig ekki almennt
á því sem var að gerast. Stjórnin
hafði lofað bót og betrun í húsn-
æðismálum og margir lifðu í
þeirri trú. Vöruverð hækkaði að
vísu jafnt og þétt, 40% frá júlí ’83
til jan. ’84 þ.e. á hálfu ári
(neytendasíðu DV.) meðan
launin stóðu í stað.
Eftir Sigtúnsfundinn sá nú fé-
lagsmálaráðherra að hann varð
að sýna lit. Lýsti hann því yfir í
fjölmiðlum að íbúarkaupendur
og húsbyggjendur skyldu nú fá
skuldbreytingu á bankalánum til
5 eða 8 ára. Glaðnaði nú yfir
þeim sem sáu frammá að geta
ekki staðið í skilum, þar á meðal
mér.
Stormað
í banka
Ég var með þeim fyrstu sem
stormaði í minn viðskiptabanka
til að skuldbreyta. Starfsmenn
bankans voru óöruggir, gátu þó
útvegað mér pappíra og sögðu
mér að skrifa upp skuldirnar.
Helst hverja skuld fyrir sig á sitt-
hvern bankann. Á orðum ráð-
herra mátti hinsvegar skilja að
„Mér tókst
að selja eignina
ofan afmér og
fjölskyldu minni
en ég hefsamt
enganfrið í dag
fyrir
lánardrottnum
sem heimta sitt. “
hægt yrði að skuldbreyta öllu í
einum banka, þ.e. viðkomandi
viðskiptabanka. Ég skrifaði upp
mínar bankaskuldir úr fjórum
bönkum, sem voru haustið ’83
240 þús., og töluvert af því komið
í vanskil. Fór ég í minn banka og
fór frammá að þessu yrði skuld-
breytt til 5 ára og myndi ég greiða
jafnar mánaðargreiðslur. Ég
mætti mikilli tregðu hjá banka-
stjoranum, en loks fékk ég það út
að þeir vildu skuldbreyta því sem
ég skuldaði þeim. Ég gafst ekki
upp, en talaði við annan banka-
stjóra í sama banka. Hann sagði
mér hreint út að bankarnir hefðu
ekki enn komið sér saman um af-
greiðslu þessarar skuldbreyt-
ingarhugmyndar og ráðlagði mér
að bíða frammí október, þá yrði
afstaðan klár.
Niðurstaðan sem þessir háu
herrar komust að varð sú að mað-
ur skyldi hlaupa í hvern banka
fyrir sig, skuldbreyta, og hafa þar
að auki veð í fasteign. Þessum
mönnum hefði átt að vera ljóst að
flestar eignir voru nú þegar topp-
veðsettar og ekki hægt að koma
meiru á þær. Fyrir okkur fólkið
sem var að reyna að bjarga mál-
unum var þetta áfall, og félags-
málaráðherra virtist ekki hafa
bein í nefinu til að fylgja eftir lof-
orðum sínum.
í febrúar ’84 kvisaðist það út að
nú væri hægt að skuldbreyta í
hverjum banka fyrir sig með upp-
áskrift sömu ábyrgðarmanna. Ég
gerði eins og fjölmargir aðrir,
hljóp í mína fjóra banka og
skuldbreytti, en jafnframt varð
ég að taka fleiri lán því ég stóð
frammi fyrir því að missa eignina
á nauðungaruppboð vegna van-
skila. Fyrir tilstilli góðviljaðra
einstaklinga var hægt að redda
íbúðinni á síðustu stundu, m.a.
með því að móðir mín sem varla
hefur tekið lán í sínu lífi tók lán
fyrir mig. En áfram hélt hruna-
dansinn. Um sumarið og haustið
’84 varð mér ljóst að ég varð að
selja ofanaf mér. Árlegar árs-
greiðslur létu ekki á sér standa
svo sem lífeyrissjóðslán og
skuldabréf og nú voru öll sund að
lokast. Öll laun mín fóru nú í að
borga inná vanskil og reyna að
reyta inná reikninga sem höfðu
hrannast upp.
Þrautalending
Þrautalendingin hjá mér var að
fara í bankana eina ferðina enn
og biðja um framlengingu á því
sem áður hafði verið skuldbreytt.
Viðmót sumra bankastjóranna1
jaðraði við algert skilningsleysi.
Á sumum var það að skilja að
maður gerði sér að leik að borga
ekki. Aðrir voru með aulabrand-
ara um „hversvegna maður hefði
nú ekki greitt, þetta væri nú ekki
svo mikið, ha ha“, rétt eins og
þetta væri eina lánið sem ég þyrfti
að borga af.
Það er alveg ljóst að í mínu
tilfelli hefði skuldbreyting til 5
ára haustið ’83 bjargaði mér, og
sæti ég þá ennþá í eign minni, en
sú skuldbreyting sem fékkst var
mest til 18 mánaða.
Núna fyrir áramótin skáru
Framhald á bls. 6.
Neyðarástandi verður að létta
eftir ÓlafJónsson
Góð hreyfing er nú komin á
umræður um vandamál hús-
byggjenda eftir að þær voru hafn-
ar hér í Þjóðviljanum í vetur.
Umræður eru nú í gangi í öllu
þjóðfélaginu og kröfur hafa verið
mótaðar, sem ekki verður frá vik-
ið.
Þingflokkur Alþýðubanda-
lagsins hafði áður vakið athygli á
vandanum með frumvarpi sínu
um húsnæðismálin, en nú eru til-
lögur hans í nýrri þingsályktun
markvissari en áður.
Samtök áhugamanna um úr-
bætur í húsnæðismálum hafa vak-
ið verðskuldaða athygli. í þeim er
kraftur og reisn. Slík samtök þora
stjórnvöld ekki að sniðganga,
eða hundsa tillögur þeirra.
í síðustu viku kom svo stjórn
Alþýðusambands ísiands með
vel rökstuddar tillögur í lánamál-
um húsbyggjenda. Væntanlega
gera stjórnvöld sér ljóst að rétt-
mætar kröfur slíks aðila verði
ekki látnar niður falla. Stjórn Al-
þýðusambandsins er sýnilega full
alvara í því að láta ekki hirða rétt-
mætar eignir af umbjóðendum
sínum með óréttmætri vísitölu og
vaxtaokri. Allir framangreindir
aðilar eru sammála um eftirtalin
meginatriði í kröfum sínum:
1. Að grunni lánskjaravísitöl-
unnar verður að breyta.
2. Að vexti verður að lækka.
3. Að tryggt verði að greiðslu-
byrði af lánum vegna húsnæð-
ismála þyngist ekki, sem hlut-
Samtök
áhugamanna um
húsnœðismál
hafa vakið athygli
og í þeim er kraftur
og reisn.
Slík samtök
þora stjórnvöld
ekki að
sniðganga.
fall af launum samkvæmt
kjarasamningum, þó að kaup-
máttur launa hafi rýrnað.
Að öðru leyti getur launafólk
ekki samþykkt að binda lánakjör
við hugsanlega vísitölu launa við
núverandi aðstæður þegar laun
eru í algjöru lágmarki.
í þeim kröfum sem þegar hafa
verið fram settar er ekki krafa um
að horfið verði frá verðtryggingu
lána eða að ekki verði teknir
raunvextir af fjármagni. Raun-
vextir verða þó að vera mjög hóf-
legir, alveg sérstaklega af fjár-
magni sem bundið er í íbúðarhús-
næði.
Þegar verðtrygging lána var
upp tekin 1. júní 1979 gaf Seðla-
bankinn út svonefnda lánskjara-
vísitölu sem byggð var á vísitölu
framfærslukostnaðar að 2/3
hlutum og vísitölu byggingar-
kostnaðar að 1/3 hluta. Þessi vísi-
tala virtist ekki óeðlilega upp
byggð á þeim tíma, enda voru
laun þá bundin vísitölu fram-
færslukostnaðar. Tilgangurinn
var að verðtryggja fjármagn til
jafns við fasteignir í landinu.
Fyrstu fjögur árin náði lánskjara-
vísitalan þessum tilgangi sínum.
Það jafnvægi og hófleg vaxtast-
efna var á góðum vegi með að
sætta þjóðina við þá illu nauðsyn
að verðtryggja lánsfé í ótryggu
efnahagsástandi og verðbólgu.
Með skattastefnu og efna-
hagsráðstöfunum núverandi
ríkisstjórnar hefur þessu jafnvægi
verið raskað mjög verulega.
Vegna lækkunar á niður-
greiðslum á landbúnaðarvörur og
nýrra skatta á vörur og þjónustu
hefur verðbólgan aukist og láns-
kjaravísitalan hækkað. Á sama
tíma hefur verðlag fasteigna
lækkað að raungildi. Af þessum
ástæðum hefur verðtryggt fjár-
magn, innlán og skuldir hækkað
miklu meira á síðustu tveimur
árum en verðlag fasteigna, sem
fyrst og fremst var þó miðað við
þegar verðtryggingin var upp
tekin.
Við þessar aðstæður er sjálf-
sagt að nota þá heimild sem fyrir
hendi er til þess að breyta grund-
velli lánskjaravísitölunnar. Fyrir
þá sem nú eru í mestum vanda
með skuldir sínar er það hinsveg-
ar ekki fullnægjandi. Þeirra
vegna er nauðsynlegt að leiðrétta
vísitöluna 2 ár aftur í tímann.
Tilgangur stjórnvalda með
verðtryggingu á fjármagni var
ekki sá að greiða fjármagnseig-
endum verðbætur langt umfram
Framhald á bls. 6.
Þriðjudagur 26. mars 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5
Mannaði sig
upp í að
hafa skoðun
Einsog glöggir blaðalesendur
vita orðið, hefur formaður Sjálf-
stæðisflokksins ekki haft neina
skoðun á nokkru máli síðustu
mánuði, - aðra en þá, að „Sjálf-
staeðisflokkurinn muni taka mál-
efnalega á málinu".
Þess vegna varð mörgum
Morgunblaðslesanda bylt við
þegar sagt var frá því á dögunum,
að Þorsteinn Pálsson hefði
skoðun, - meira að segja þing-
flokkur Sjálfstæðisflokksins var
kominn á sömu skoðun. Skoðun-
in var á þá leið að Sjálfstæðis-
flokkurinn teldi að eitthvað þyrfti
að gera í húsnæðismálum. Það
sem mcira var, að formaðurinn
kvaðst telja nauðsynlegt að svo-
nefnd G-lán, til kaupa á eldra
húsnæði þyrfti að hækka veru-
lega. Þegar lesendur Morgun-
blaðsins og aðdáendur Þorsteins
höfðu lesið svona langt, þá slöpp-
uðu þeir af. Það var þá ekki ann-
að, - það lætur sér enginn detta í
huga að þetta komi til fram-
kvæmda fremur en annað sem
núverandi ríkisstjórn hefur látið
sér dctta í hug til að létta á hús-
næðisvandanum.
Hins vegar varð Steingrímur
aðalráðherra hræddur um að
einhver tæki mark á yfirlýsingu
Þorsteins, - og sagði í viðtali við
Morgunblaðið um helgina, að
stjórnin væri „að taka á stórum
vandamálum húsbyggjenda og
bœnda“. Með því að bæta bænd-
um við þessa þulu skákar formað-
ur Framsóknarflokksins for-
manni Sjálfstæðisflokksins og all-
ir halda nú að húsnæðisvandinn
snúist um gerilsneyðingu mjólk-
ur, ost og smér.
En hvort sem það er nú strokk-
að Iengur eða skemur sem frá
þessari ríkisstjórn kemur, þá
kemur i Ijós að yfirlýsingar þess-
ara manna í húsnæðismálum eru
einskis virði. Þó Alexander eigi
metið í þeim efnum, þá eru hinir
engu skárri. Það mó þó Alexand-
er eiga, að hann hefur reynt að
setja fram tillögur til lausnar
vandanum. Og þær eru ekki allar
jafn vitlausar og sú síðasta um að
binda lánskjör við kaupmáttinn
eins og hann er lægstur. En á
meðan húseignir okkar fara á
uppboðin, þá rífast stjórnar-
flokkaformennirnir um það hvort
stjórnin sé frá upphafi „mikil mis-
tök“ eða „gífurleg mistök“. Það
má einu gilda, en þjóðin þakkar
fyrir að formaður Sjálfstæðis-
flokksins skuli sjaldan manna sig
upp í að hafa skoðun.
fíaudhetta