Þjóðviljinn - 26.03.1985, Blaðsíða 9

MANNUF
Pétur Pétursson þulur og
fræðaþulur játar því, að fund-
urinn á frumeintaki Gaimards-
mynda og nafnalistanum góða
í París séu hin ánægjulegustu
tíðindi. En Pétur hefur lengi
safnað fróðleik og gögnum um
Gaimardleiðangurinn og gert
sér ferðir til Frakklands í því
skyni.
En blessaður skilaðu því frá
mér, segir hann í spjalli við Þjv.
um þessar fregnir, að mér finnist
út í hött að tala um að forystu-
menn í íslenskri sjálfstæðisbar-
áttu hafi komið saman til að hylla
Gaimard í janúar 1839. Að vísu
voru slíkir menn í hópnum, en
þarna voru líka menn sem sann-
arlega voru ekki neinar sjálfstæð-
ishetjur. Nema síður væri. Þetta
var samkoma íslendinga í Kaup-
mannahöfn. Og það segir kann-
ski sína sögu, að þeir hafa ekki
einu sinni getað komið sér saman
um það, hvernig þeir ættu að
prenta ljóðin sem flutt voru í
veislunni. Sama efni er til prent-
að bæði frá Berlingi og frá
Möller.
Annað hugarfar
Hver hefur sjálfsagt hugsað
sitt. Það er víst ekki í tísku nú um
stundir að skáld „kenni til í
stormum sinna tíða“. En Jónas
Hallgrímsson notar tækifærið og
fer með áróður. Hann fer með
Pál Gaimard af Heklutindi hám
til Þingvalla og spyr:
„Þótti þér ekki ísland þá
alþingi svipt með hrellda brá?“
Þetta er n.b. sex árum fyrr en
alþingi er endurreist. Nú, og svo
segir Þorleifur Repp, að íslend-
ingar hafi beðið Gaimard að
koma þeim skilaboðum til Krist-
jáns prins, sem hann ætlaði að
tala við, að þeir vildu fá presta-
skóla á Islandi og hann á að hafa
svarað: „Hann skulu þér fá“. Og
gekk það allt eftir.
Annars held ég það fari ekki á
milli mála, að það sem íslenskum
námsmönnum í Höfn er efst í
huga, þegar þeir heiðra Gaimard
er að sýna honum þakklætisvott
fyrir það, að hann og hans menn
hafa umgengist fslendinga með
öðru hugarfari en Danir. „Fyrir-
litning skein úr danska svipnum"
segir Einar Ben. síðar. Það var
allt annar svipur á því, hvernig
þessir menntuðu Fransmenn um-
gengust þjóðina. Um þetta leyti
voru þrjú ár liðin frá leiðangri
þeirra og margt hafði verið skrif-
að um hann og íslendingarnir
vissu vel hvernig Frakkarnir báru
landi og þjóð söguna.
Kvœðin
voru fjögur
Kvæðin í veislunni - vel á
minnst. Jónas Hallgrímsson gat
séð í Köbenhavnsposten f maí
1837 lýsingur Xaviers Marmiers á
því þegar þeir Gaimard fóru upp
á Heklu. Marmier fór reyndar
upp á fleira en Heklu árinu fyrr.
En 1837 er hann var í Kaup-
mannahöfn og stendur í tilhuga-
lífi við Maríu, dóttur Oehlensch-
lágers skálds, á hann von á syni
upp á íslandi, sem skírður var
Sveinn Xavier. Vitanlega bar
þetta kvæði af öðrum sem flutt
voru Páli Gaimard. En rangt er
að ætla að hin hafi gleymst. Til
dæmis orti Finnur Magnússon
kvæði þar sem talað er um
Frakkakonung,„Loðvík konungur
Gaimard: Nú virðist hann gleymdur í
heimalandi sínu.
ljósast nafn“. Níu árum síðar,
þegar kóngur þessi var frá völd-
um rekinn, skrifar Jón Sigurðs-
son í bréfi:
„Nú er Loðvík konungur ljós-
ast nafn lagður af stað fótgang-
andi með kellu sinni til Eng-
lands.“ Svo ekki hafa allir verið
búnir að gleyma því kvæði - og
hin eru ekki týnd heldur - þau
sem ólafur Pálsson síðar dóm-
kirkjuprestur orti og Magnús Há-
konarson einn af fylgdarmönnum
Gaimards.
Endurreistu
Hólaskóla
Það er ljóst að margskonar
vonir hafa vaknað í sambandi við
þennan fræga leiðangur, sem átti
sér reyndar þann aðdraganda
fyrstan, að Frakkar sendu upp
hingað skip árið 1834 til að leita
að „La Lilloise“, skipi sem týnst
hafði og spurðist ekki til síðan.
Bjarni Thorarensen reið vestur
með Gaimard að Hólum í Hjalta-
dal. Þar tók séra Benedikt Vig-
fússon við þeim og sátu þeir þar í
tvær nætur við góðan fögnuð. Þá
skoraði Bjarni á Gaimard að efna
til fjársöfnunar í París til að
endurreisa Hólaskóla. Gaimard
hefur verið sá diplómati að vita,
að Danir mundu taka slíkt illa
upp, en náttúrufræðingurinn Ro-
bert, sem með var í för, tók mjög
vel undir þetta.
Hvalbeins-
spjöldin
Gaimard fór héðan með mik-
inn farangur, einar 200 kistur af
alls konar gripum og voru þar
dýrgripir eins og klæði frá Grenj-
aðarstað sem nú er í safni í Cluny.
Þetta var óátalið látið - þó má sjá
það í Skírni að mönnum fannst
nóg um og Tómas Sæmundsson
skrifar um nauðsyn þess að menn
séu á verði í þessum málum. En
dæmi er um að spymt hafi verið
við fótum, þótt ekki hafi það
komið íslendingum að miklu
haldi í bili að minnsta kosti. í
undirbúningsferðinni 1835 kom
Gaimard að Skarði á Landi og
kaupir þar af kirkjuhaldaranum
merkileg hvalbeinsspjöld og
buðu Frakkar fyrir altaristöflu og
dúka og korporalsdúk svonefnd-
an. Steingrímur biskup kemst svo
að þessu, skrifar kansellíinu og
spyr hvort slík kaup megi fara
fram. Nei, sögðu þeir, við viljum
fá þetta hingað til Danmerkur.
Spjöldin fóru svo til kirkjunnar-
og hingað heim komu þau ekki
aftur fyrr en 1930.
Það mætti lengi og margt upp
telja af því sem Gaimard og
leiðangur hans skildi eftir sig.
Gaimard sendi ýmsum fyrir-
mönnum forláta bækur sem þeir
áttu að safna í upplýsingum fyrir
hann um náttúrufræðileg efni, og
fylgdi áritun til höfðingjanna.
Bækur þessar voru svo til ýmissa
hluta hafðar - Sveinbjörn Egils-
son skrifaði á sína bók Lexicon
Poéticum svo dæmi sé tekið. Jón-
as Hallgrímsson fékk eina, en
enga áritun - hefur ekki þótt
nógu fínn maður. Annars ætlaði
Gaimard að koma hingað í þriðja
sinn og var þá ráð fyrir því gert að
Jónas yrði með honum.
Gaimard og
Marmier
Finnur Magnússon varð með-
limur í heiðursfylkingunni
frönsku fyrir tilstilli Gaimards,
Grímur Thomsen var í stöðugu
sambandi við hann eftir að hann
kom til Parísar og svo mætti
áfram telja. En ég varð var við
það þegar ég var að grúska í
Frakklandi 1978, að Gaimard var
fullkomlega gleymdur, finnst
ekki einu sinni í uppsláttarbók-
um. Aftur á móti er Marmier þar,
Og í fæðingarbæ hans, Pont Ar-
Pétur Pétursson: Jónas Hallgrímsson notaði tækifærlð og fór með áróður fyrir
endurreisn alþingis.
lier er bókasafn hans, sem ég hefi
skoðað. Þar eru miklir dýrgripir,
frumútgáfur í fslendingasögum,
„Frumpartar íslenskrar tungu“,
áritanir merkra manna á bóka-
gjöfum og fleira. Og vel á minnst
- úr því við vorum með söngvar-
akeppni í sjónvarpinu í fyrra-
kvöld. Marmier kemst að þeirri
niðurstöðu að íslendingar séu
„alvarlegir og þögulir. Ef til vill
er engin þjóð til, sem hefur jafn
litla tilfinningu fyrir sönglist og
dansi“. -ÁB.
THEY SHOOT HORSES DONTTHEY

„Viðar Eggertsson hefur unnið vel með þessum stóra hóp“. Þjv.
„Þetta er jövla gott leikrit. Viðar Eggertsson getur verið stoltur af árangrinum,
sem ber þess merki að ekki sé kastað neins staðar til höndunum.
Herranótt, ég mæli með ykkur“. DV.
Síðasta sýning í kvöld kl. 20.30.
Miðasala frá kl. 19.00 í anddyri Broadway.
Ekki voru það allt
sjalfstædiskempur
Rœtt við Pétur Pétursson um bókafundinn í París,
samkvœmið til heiðurs Gaimard og leiðangur hans
Þriðjudagur 26. mars 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13