Þjóðviljinn - 07.07.1985, Blaðsíða 10

Foreldrar mínir fluttu frá
Seyöisfiröi hingað til
Reykjavíkur 1934 um
haustið, - hélt ég aö heföi
verið, þangaö til ég fór aö
lesa prófskírteini núna fyrir
nokkrum dögum, þá kom í
Ijós aö þetta haföi verið
1933 og ég hef sem sagt
grætt eitt ár í viöbót viö alla
hinaævina.
Þá gerðist sá merkisatburður á
heimili okkar að Arni frá Múla
sýndi þann stórhug að festa kaup
á viðtæki. Þetta var nokkuð gott
tæki og fylgdi loftnet og þar var
gaman fyrir stráka að leika sér að
því að fikta í þessu, skrúfa fram
og aftur á miðbylgjunni á kvöld-
in. Eitt kvöld þarna um haustið
heyri ég einhverja músík, það er
verið að spila á píanó einhverja
músík sem að slær mig svo gjör-
samlega út að ég festist við þessa
stöð upp á að heyra þetta aftur.
Þetta sem ég heyrði fyrst, það var
píanisti að spila blús, ég vissi það
ekki fyrr en seinna að það var
blúsinn og tekur mig svona á
stundinni sko, þannig að ég fór
um koll alveg og hef aldrei orðið
samur maður aftur.
Þetta er haustið
1933
En sagan er einhvers staðar
langtum lengri á bak við, í frum-
bernsku á Vopnafirði, því Árni
þessi fyrrnefndur frá Múla og
Ranka í Brennu, þau áttu sér
grammófón. Hann var verslunar-
stjóri í Framtíðinni, síðasti fakt-
orinn á Vopnafirði og átti fullt af
plötum. Það var mikið af klass-
ískri músík náttúrlega, það voru
söngvarar sem voru hans uppá-
hald, sem og músík úr þessari
undarlegu átt, létta músíkin á
þessum árum. Það er eitthvað
millibilsástand á ragtime og verð-
andi jazzmúsík, þó eitthvað nær
jazzmúsík. Ekkert af þessum
plötum var til þegar ég man eftir
mér, allt saman horfið fyrir lif-
andi löngu. En stundum var hann
að syngja það sem mamma kann-
aðist við líka og hlýtur að vera af
þessum gömlu plötum, það voru
gamlir ragtime slagarar, Oh you
great big beautiful doll, You
made me love you og þessi lög.
Þau voru sem sagt ragtimedans-
arar foreldrar mínir áður en ég
fæddist, - ég man ekkert eftir því
einsog þú hlýtur að skilja.
Þetta kom í ljós seinna þegar ég
fór að athuga það, svoleiðis að
sennilega hef ég verið búinn að
bíta á blúsinn áður en ég heyrði
hann í fyrsta skipti. Það var líka
mikið af músík heima hjá okkur
þegar ég var krakki. Á Vopna-
firði var starfandi heimilishljóm-
sveit og pabbi átti það til að safna
að sér svona fólki. Einu sinni var
þar einn vetur virtúós píanisti frá
Þýskalandi sem hafði shellsjokk-
ast í heimsstyrjöldinni og var tal-
inn geggjaður og kom hingað til
að komast burt úr þessu víti sem
Evrópa hans var orðin. Það var
mikið sungið og spilað þann vet-
ur. Ég held að það hafi verið vet-
urinn sem Sigurður Skagfield,
seinna óperusöngvari, var heima
hjá pabba líka, til að syngja með
honum. Pabbi hafði mikla trú á
Sigurði Skagfield sem alveg
geigvænlegum söngvara, það
væri aðeins eitt að honum, það
væri einhver skagfirskur tónn
sem að þurfti að breyta. Hann
sagði að það hefði nú ekki tekist,
en Sigurður lét það ekki aftra sér,
hann fór og varð sigurvegari á óp-
erusviðinu í Þýskalandi.
Ellington undir
dulnefni
Þetta varð til þess að ég fór að
skoða niðrí búð, þá var Hljóð-
færahúsið í Bankastræti, þar
fengust plötur og kostuðu 2,50
stykkið. Og heppnin var alltaf
með mér, því þegar ég fer að
kaupa mér plötu í fyrsta skipti,
með peningum sem ég hafði unn-
ið mér fyrir á fiskireit á Melshús-
um, þá fengust þrjár jazzplötur
og ég keypti tvær, átti fimm krón-
ur og lét þær í það. Önnur var
spiluð af Red Nichols and His
Five Pennies, það voru Riverbo-
at shuffle eftir Carmichel og Ecc-
entric eftir einhvern annan skarf.
Hin platan hét Tiger Rag og
hljómsveitin sem spilaði The
Jungle Band. Ég komst að því
seinna að það var dulnefni yfir
Duke Ellington og hljómsveit
hans; hann var að svíkjast undan
samningum og spila sér inn auka-
pening hjá Brunswick. En á
Pharlophone var platan sú sem
eftir var og þar var kominn Duke
Ellington og spilaði lag sem heitir
The Mooch. Það þótti mér nú
merkileg plata, en merkilegra
þótti mér það sem ég heyrði hin-
um megin, þvíþar varlag sem hét
Sweet Chariot. Það var the blues,
eins svartur og fallegur og hann
getur orðið. Það voru alveg ók-
unnir menn sem spiluðu, The
Harlem Footwarmers. Það lag
lærði ég fljótt utanað og þegar ég
eignaðist trompet skömmu
seinna, þá lærði ég trompetsó-
lóarnar því mér þótti þær.svo
svakalega fínar og þær voru ekki
svo kynngimagnaðar að svona
strákur gæti ekki fetað sig franr úr
þeim, ég kann þær ennþá. Þetta
var Ellingtonbandið líka, undir
dulnefni. Og margt skrítið þar því
þetta var Cootie Williams sem
blés á opinn trompet. Þegar þessi
blús er búinn þá er ekkert eftir
nema fara fyrir björg, það er orð-
ið svo svart.
Spilað á
grammófón
- Hvað var það í jazzinum sem
kveikti í þér?
Ég veit það ekki, annað en það
að ég er svona stálheppinn, dett
fyrst niður á blúsinn og lendi síð-
an inn í fínustu jazzmúsík sem
hægt er að fá. Ég þarf ekkert að
segja þér frá því að í staðinn fyrir
að lesa námsbækur, þá spilaði ég
á grammófón næstu 10 árin.
Heldurðu að ég sé ekki svo hepp-
inn Iíka að eiga heima á Hverfis-
götunni, beint á móti danska
sendiráðinu, þar átti Birgir
Múller heima, sonur Tage
Múllers sem er aðal plötuinnflytj-
andinn á íslandi. Og heldurðu
ekki að þessi sonur dönsku sendi-
herrafrúarinnar fyrrverandi sé
ekki jazzgeggjari líka! í húsinu
fyrir neðan mig bjó Knud Kaa-
ber, vinur okkar sem var búinn
að eignast klarínettu vegna þess
að hann hafði þá, í 1. bekk
menntó, ákveðið að taka við af
Benny Goodman, þegar hann
væri búinn að ljúka stúdents-
prófi. Þessi grúppa sem þarna
myndaðist, hún var. helvíti hörð.
Og þegar kom upp úr dúrnum að
það var kominn einhver mann-
fjandi að nafni Count Basie með
svo svakalegt band og svo undar-
legan mann á tenórsaxófón - þá
þurfti að skipta. Á ég að láta eina
Benny Goodman plötu og eina
Fats Waller plötu fyrir Jumping
at the Woodside? Ókei, ég geri
það, læt tvær fyrir eina! Svona
gekk bísnissinn á þessum árum.
Þetta var náttúrlega spilað þang-
að til það var kunnað allt saman
utanað og ekki sinnt öðru. Það
var nú stundum verið að segja,
það var aðallega mamma; held-
urðu að þú hættir nú ekki að spila
á grammófóninn svolítið og lesir
það sem þú átt að hafa fyrir morg-
undaginn? Ja, það var nú svo
heppilegt að það var frí, kennar-
inn var veikur í dag, engin landa-
fræði og saga, sama aftur á morg-
un og ég þarf ekkert að lesa. Það
er undarlegur skóli sem þú ert í,
sagði hún, þar þarf aldrei að lesa
neitt. En pabbi átti nú til að
segja; ég held að þeir séu nú ekki
alveg iðjulausir sem eru að hlusta
á músík - svoleiðis að þetta var
ekkert illa séð. Og mér var
meiraðsegja gefinn grammófónn
til þess að spila þetta allt á.
Svo þurfti ég að eignast tromp-
et og þá var ekkert annað en að
ganga í Lúðrasveit Reykjavíkur
og þar var Klahn kominn til að
kenna manni að spila, því hafi
Knud Kaaber ætlað að taka við af
Benny Goodman, þá ætlaði ég að
taka við af Cootie Williams þegar
þar að kæmi.
Er þörf ó meiru?
Þú byrjaðir snemma að spila á
trompet, ert á kafi í tónlist og
samdir síðar mörg lög sem bera
ágœtum tónlistarhœfileikum
vitni.
Hvers vegna varðst þú ekki
atvinnumaður í tónlist?
Ja, þá er nú hægt að fletta upp í
jazzbókunum og Hemingway.
Hjá strákum einsog mér og Birgi
Múller og kannski Knud Kaaber
líka þá var þetta lífshugsjónin og
allt það, en það er ekkert sem
knýr á. Okkur eru allir vegir fær-
ir. Við erum af velstæðu fólki,
sem við erum ekki að gera neina
uppreisn gegn, það er allt með
okkur í þessu; endilega spilaðu
og hlustaðu, tildæmis heima hjá
mér þegar er verið að syngja
Meyjarskemmuna, sem var
leikin heima hjá mér einn vetur,
sama vetur og hún gekk fyrst í
Iðnó, þá er Schubert - það er
Kristján Kristjánsson. Einn góð-
an veðurdag kemur hann með
nótnahefti að gefa mér þegar
hann vissi að ég var að reyna að
stauta á píanó. Hvað er það? Það
eru allar Ellingtonsólóar, sem
Duke hefur skrifað sjálfur upp, í
es-dúr. Það hefur nú nægt mér
frammá þennan dag, annan dúr
kann ég ekki. Ég kann helvíti
mikið í es-dúr. Því fylgir c-moll
eins og allir vita, Massenet er
skrifaður í a-moll og d-dúr og sá
sem kann nú þetta og f-dúr og b á
trompet er ansi vel settur. Og þar
að auki vinnukonugripin á gítar.
10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 7. júli 1935