Þjóðviljinn - 05.09.1985, Blaðsíða 8

ÞJÓÐMÁL
fylgt þeirri stefnu að einangra eigi
herinn - hvað svo sem sagt er þar
á bæ.
Það er því ekki að undra að
Albert sé ruglaður í þessu efni og
átti sig ekki á því hver er stefna
Sjálfstæðisflokksins því hún er
ein á borði en önnur í orði. Hann
hefur nú fundið út þá snjöllu
lausn að herinn eigi að éta of-
framleiðsluna í landbúnaði.
Vissulega hefur þetta komið til
tals áður. Þá hefur verið bent á
það í þessu blaði að þar með fái
herinn nýtt hlutverk: í fyrsta lagi
eigi hann að verja íslendinga fyrir
Rússum, en í öðru lagi fyrir roll-
unni. Má þá segja að hlutverk og
dýpt herstöðvamálsins taki á sig
nýjar myndir. Albert flýtur í
þessu máli á öldufaldi víðtækrar
óánægju landsmanna með her-
inn; flestir íslendingar, samanber
skoðanákannanir, telja að herinn
sé hér á landi til þess að verja
Bandaríkin en ekki ísland. Þess
vegna telur meirihluti fslendinga
að hernum sé rétt mátulegt að éta
íslenskt kindakjöt. Albert er
studdur af bændasamtökunum í
þessu efni, þó að bændasamtökin
virðist ekki hafa gert sér grein
fyrir því á hvaða verði bandaríski
herinn yrði látinn borga fyrir
kindakjötið. En í annan stað hef-
ur fjármálaráðherra bent á það
með réttu að bandaríski herinn
verði að fara að íslenskum lögum
í sambandi við innflutning á hráu
kjöti. f þessu máli hefur utan-
ríkisráðherra - sem fer með fram-
kvæmdavald á „varnarsvæðun-
um“ - gengið í skítverkin fyrir
herinn og Bandaríkjastjórn og
telja flestir nú ljóst að Geir muni
alltaf og ævinlega taka upp
hanskann fyrir Bandaríkjastjórn
gegn íslendingum ef hagsmunir
rekast á.
En kjarni málsins er sá að
innan Sjálfstæðisflokksins er
kominn upp sjóðandi ágreiningur
um framkvæmd herstöðvamáls-
ins.
f tengslum við kjötstríðið hafa
svo birst fréttir um það að herinn
hafi á undanförnum árum eða
áratugum borgað tilteknum
máttarstólpum verslunarráðsins
peninga fyrir að hirða frá sér úr-
ganginn. Er hægt að sökkva
dýpra? Hefur það nokkurs staðar
gerst fyrr á byggðu bóli að erlent
hernámslið hafi keypt
„innfædda" til þess að hreinsa frá
sér úrganginn með þessum hætti?
í kjötstríðinu grillir þvf í viður-
styggð hernámsins; þar er ekki
hægt að sökkva mikið dýpra - eða
hvað? Eru kannski engin tak-
mörk fyrir undirlægjuhættinum
og sljóleikanum?
Verðbólgan
æðir áfram
Ríkisstjórnin bað um að hún
yrði dæmd af árangri í efna-
hagsmálum. Hún kvaðst ætla að
koma sjávarútveginum á traustan
grundvöll. Það hefur mistekist.
Hún lýsti því yfir að hún ætlaði að
eyða ágreiningi innan ríkisstjórn-
ar um framkvæmd herstöðva-
samningsins. Það hefur mistekist
- sem betur fer. En fyrst og síðast
óskaði hún eftir því að árangur
hennar yrði metinn á grundvelli
efnahagsmálanna. Og hver er
staðan þar?
Er verðbólgan horfin? Verð-
bólgan er nú talin 40-60%. Frá
því að ríkisstjórnin tók við hafa
þær vísitölur sem mæla verðbólg-
una hækkað sem hér segir:
Framfærsluvísitalan hefur
hækkað um liðlega 87% frá maí
1983 til júlí 1985; næstu dagana
getur ríkisstjórnin haldið upp á
árangur sinn í efnahagsmálum
með því að allt verðlag á mæli-
kvarða þessarar vísitölu hafi tvö-
faldast í stjórnartíð hennar.
Byggingarvísitalan hefur á sama
tíma hækkað um liðlega 80%. En
lánskjaravísitalan hefur á þessum
sama tíma hækkað um liðlega
94% - þessa dagana - í septem-
berbyrjun - hefur hún hækkað
um 100%.
Á mælikvarða Iánskjaravísi-
tölu hefur maður sem hafði
30.000 kr. á mánuði í maí 1983
tapað 200.000 krónum á valda-
tíma ríkisstjórnarinnar; það eru
tíu mánaðarlaun miðað við
20.000 krónur á mánuði. Ætli
það muni ekki um þá upphæð á
mörgum heimilunum? En það er
hins vegar ljóst að fólk var tilbúið
til þess að lækka á sér kaupið um
sinn gégn því að verðbólgan yrði
kveðinn niður til frambúðar -
eins og ríkisstjórnin lofaði. Það
hefur hins vegar mistekist; þrátt
fyrir hið lága kaup æðir verðbólg-
an áfram. Fórnir fólksins hafa
orðið til einskis.
60% hækkun á
verði erlendra
gjaldmiðla
En gengið? Það var ætlun ríkis-
stjórnarinnar að koma á festu í
gengismálum. Hvernig hefur þar
til tekist? Lítum á opinberar
tölur:
Samkvæmt hagtölum mánað-
arins hefur gengi erlendra gjald-
miðla gagnvart íslensku krónunni
hækkað um 60% frá því að ríkis-
stjórnin tók við. Með öðrum orð-
um. Gengið hefur verið fellt um
nærri 40% frá því að stjórn Stein-
gríms Hermannssonar tók við.
Var einhver að tala um stöðugt
gengi, verðbólgu á við það sem er
í grannlöndum okkar og aðrar
efnahaglegar umbætur?
9 miljarðar
í viðskiptahalla
En hvað um viðskiptahallann?
Eitt af markmiðum ríkisstjórnar
Steingríms Hermannssonar var
að sögn að draga úr viðskiptahall-
anum og þar með úr erlendum
skuldum. Hefur það tekist? Það
átti að gerast með því að lækka
svo kaupið að fólki gæti ekki
keypt innfluttar vörur; skortur-
inn á heimilunum átti að leysa
vandann á sama hátt hér og í
verðbólgumálunum. Með lækk-
un kaupsins átti að slá tvær flugur
í einu höggi: Fyrst að koma verð-
bólgunni niður á það stig sem er
sambærilegt við grannlönd okk-
ar, en síðan að jafna viðskiptin
við útlönd. Niðurstaðan er þver-
öfug: Hún er sú að viðskiptahall-
inn nemur samtals nærri 9 mil-
jörðum króna á fyrstu tveimur
valdaárum ríkisstjórnarinnar -
einnig samkvæmt opinberum
tölum.
Það með fór það markmið
ríkisstjórnarinnar veg allra vega.
Hallinn á
ríkissjóði
En ríkissjóður: Hefur allt verið
til fyrirmyndar í ríkisrekstrinum?
Lánsfjárlög fyrir árið 1985 voru
ekki afgreidd fyrr en um miðjan
júnf. Á fyrri hluta ársins er
greiðsluhalli ríkissjóðs tveimur
og hálfum miljarði króna. Þar
þarf ekki frekari vitna við.
í pilsfaldi
járnfrúarinnar
Með öðrum orðum: Það voru
efnahagsmálin sem ríkisstjórnin
vildi fyrst og fremst taka á. Það
átti að mynda „sterka stjórrí1 til
þess að takast á við vandann.
Ríkisstjórnin ætlaði að „leysa
vandann með leiftursókrí*. Leift-
ursóknarstefna ríkisstjórnar
Steingríms Hermannssonar hefur
mistekist. Samt hefur ríkisstjórn-
in stóran þingmeiriluta. Samt
hefur ríkisstjórnin átt stuðningi
að fagna í skoðanakönnunum.
Fólk hefur verið að vona að
vandamálin færu að leysast - en
það er borin von. Ástæðan til
þess að leiftursóknarstefnan hef-
ur mistekist er sú að hún hefur
rekist á veruleikann sjálfan: Sá
veruleiki er íslenskt hagkerfi og
sérkenni þess. Erlendar formúlur
frjálshyggjupostulanna leysa
engan vanda hér - enn síður en
annars staðar. Þar er reyndar að
koma í ljós þessa mánuði að fólk
er að hafna leiftursókninni í
grannlöndum okkar. Það sést
líka í Bretlandi þar sem þjóðin
hafnar leiftursóknarstefnu Mar-
grétar Thatchers - hið sama mun
gerast hér. Það færi vel á því að
ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar sópaðist út af svið-
inu í pilsfaldi járnfrúarinnar.
Halldór Kristinn Ólafsson
MINNING
fœddur7.12.1956 dáinnl.7.1985
„Vinurþinn erþérallt.
Hann er akur sálarinnar, þar
sem samúð þinni ersáð og
gleði þín uppskorin.
Hann er brauð þitt og arineld-
ur. Pú kemur til hans svangur
ogíleitaðfriði.
Þegar vinurþinn talar, þá and-
mœlirþú honum óttalausteða
ert honum samþykkur af
heilumhug.
Og þegar hann þegir, skiljið
þið hvorannan.
Því í þögulli vináttu ykkar
verða allar hugsanir, allar
langanir og allar vonirykkar
til, og þeirra er notið ígleði,
sem krefst einskis.
Þú skalt ekki hryggjast, þegar
þú skilur við vinþinn, þvíað
það, sem þérþy/cir vœnst um í
fari hans, getur orðið þér Ijós-
ara ífjarveru hans, eins og
fjallgöngumaður sér fjallið
best afsléttunni. “
(Úr Spámanninum
eftir Kahlil Gibran.)
Það var á síðustu júnídögunum
nú í sumar, ég var komin norður í
sveitina mína með dætur mínar,
til að njóta sumars á heimili for-
eldra minna. Það var sólbjartur
morgun, þar til síminn hringdi. í
símanum var frænka mín, að
flytja okkur þær óskiljanlegu
fréttir, að Kiddi hefði fengið
heilablóðfall daginn áður og ver-
ið fluttur suður á Gjörgæsludeild
Borgarspítalans.
Mín fyrstu viðbrögð voru van-
trú. Þetta gat ekki verið satt,
Kiddi var aðeins 28 ára. Ég hlaut
að hafa misskilið.
Næstu dagar liðu milli vonar og
ótta, stundum komu fréttir sem
vöktu vonir. Eiginkona Kidda,
foreldrar hans og systkin skiptust
á að sitja hjá honum dag og nótt
þenna reynslutíma. Þetta var erf-
iður tími fyrir alla aðstandendur,
ekki síst þegar veikindi Begga
bróður hans og áhyggjur af hon-
um bættust við. Sunnudaginn 7.
júlí var svo slökkt á síðasta von-
arneistanum.
Kiddi fæddist 7. desember
1956, sonur hjónanna Halldóru
Kristinsdóttur og Ólafs Þórhalls-
sonar bónda að Syðri Ánastöðum
Vatnsnesi V-Húnavatnssýslu.
Hann ólst upp á mannmörgu
heimili hjá foreldrum sínum, afa
sínum Þórhalli, Ólöfu ömmu
sinni og fjórum systkinum, Þor-
björgu, Þórhildi, Bergi og Jú-
líusi.
Ég man Kidda fyrst grannan,
kvikan og glaðlegan strák með
Ijúfa lund og ljósan hrokkinkoll.
Og þannig var lundin hans alla
tíð. Hann var jafnlyndur og glað-
lyndur og svo greiðvikinn, að ef
það var eitthvað sem hann gat
fyrir mann gert var hann reiðubú-
inn.
Við vorum nágrannar öll upp-
vaxtarárin og Kiddi var vinur og
leikbróðir okkar Helgu systur,
enda aldursmunur lítill - aðeins
þrír mánuðir.
Það var oft glatt á hjalla heima
á þessum árum. Við vorum mörg,
krakkarnir á þremur nágranna-
bæjum og þar að auki voru oft
krakkar í sveit á sumrin. Oft vor-
um við í leikjum langt fram á
kvöld á sumrin, oftast útilegu-
mannaleik.
En lífið var ekki tómir leikir,
það var líka tekið til hendinni og
Kiddi var ekki stór þegar hann
var farinn að fylgja pabba sínum
við öll verk og vera stoð hans og
stytta við búskapinn, ekki síst á
vélunum við heyskapinn. Þeir
voru mjög samrýndir feðgar og
Kiddi var duglegur og áhuga-
samur við það sem hann var að
gera.
Þeir lögðu rauðmaganet á vor-
in, feðgarnir, og það var gaman
að fara niður í Skipavík þegar
þeir voru að koma að. Stundum
tóku þeir okkur Helgu með þegar
þeir vitjuðu um. f minningunni er
alltaf sól í þessum sjóferðum,
glitrandi sjórinn, hrúgur af
hrognkelsum í bátnum og Kiddi
og Olafur íklæddir útprjónuðum
lopapeysum, sem Ólöf hafði
prjónað. Oft fékk mamma senda
rauðmaga í soðið eftir velheppn-
aða veiðiferð.
Margar voru ferðirnar milli
bæjanna, ýmist til að fá lánaðar
bækur, eða til að leika. Kiddi átti
kassabfl, sem var mikill kosta-
gripur, með pedölum til að drífa
hann áfram. Ég man að ég öfund-
aði Kidda talsvert af þessum grip.
Á kassabílnum voru stundum
teknar rosaspyrnur þegar eigand-
inn var á þeim buxunum.
Tíminn leið og unglingsárin
tóku við, alltaf var Kiddi sami
góði vinurinn. Á þessum árum
var markmiðið að verða sextán
ára, til að komast inn á sveitaböll-
in. Þegar því langþráða marki var
náð fórum við ótal ferðir saman,
Kiddi, Addi, Dengsi, Helga og
ég-
Seinna skildu leiðir, ég fór til
Akureyrar í skóla. Kiddi var
óráðinn hvað hann vildi leggja
fyrir sig og vann þann vetur.
Ævinlega hittumst við þó á
sumrin og í fríum.
Síðar fór Kiddi í Vélskólann og
lauk þaðan prófi. Þá var hann
líka búinn að kynnast konunni
sinni henni Gunnhildi. Þau
bjuggu fyrstu árin í Reykjavík, en
fluttu síðan til Sauðárkróks þar
sem Kiddi var vélstjóri á togurum
Útgerðarfélags Skagfirðinga
fyrstu árin, en síðan í vélsmiðju
félagsins.
Ég hitti Kidda alltof sjaldan
síðustu árin, enda bjuggum við
lengst af á sitthvoru landshorn-
inu. Helst að við sæjumst þegar
við vorum bæði í leyfi heima á
Ánastöðum. Þar sá ég hann líka
síðast, síðastliðið sumar ásamt
Gunnhildi og litlu dætrum þeirra,
Bergrúnu og Halldóru. Það var
stuttur fundur, því Kiddi var á
kafi í vélaviðgerðum með pabba
sínum.
Skjótt skipast veður í lofti. Það
er erfitt að sætta sig við það að
Kiddi sé allur. Og það er erfitt að
sætta sig við að hann fékk ekki að
lifa lengur með konunni sinni og
dætrum sínum sem nú eru fimm
og tveggja ára. Hver er tilgangur
þessa alls?
Ég flyt aðstandendum Kidda
einlæga samúð mína og fjöl-
skyldu minnar. Kidda kveð ég
með einlægu þakklæti fyrir allt og
óska honum góðrar ferðar og
heimkomu.
„Því hvað erþað að deyja ann-
að en að standa nakinn íblœn-
um og hverfa inn ísólskinið?
Og h vað er að hœtta að draga
andann annað en að frelsa
hannfráfriðlausum öldum
lífsins, svo að hann geti risið
upp í mætti sínum og ófjötrað-
ur leitað áfund guðs síns? “
(Úr Spámanninum
eftir Kahlil Gibran.)
Sigga.