Þjóðviljinn - 17.09.1985, Side 5

VHDHORF
Alþýðubandalagið á krossgötum
Niður með einföldun og hentistefnu!
eftir Hörð Bergmann
Hvers vegna má ekki segja
Austfirðingum sannleikann?
Hvers vegna er sífellt hlaupið til eftir
stundarhagsmunum og kröfum sem
þeimfylgja - ístað þess að sýna
ábyrgðartilfinningu og
horfa tilframtíðar?
„Lífskjörin eru léleg, kaupið
lágt og erfitt að lifa vegna þess
hvernig fólkið kaus í síðustu
kosningum.“
(Svavar Gestsson í Þjóðviljavið-
tali 14. sept.)
Skúli Alexandersson: „Ef núver-
andi kvótakerfi verður ekki af-
numið má búast við algjöru hruni
í íslenskum sjávarútvegi.“
(Forsíðuuppsláttur í Þjóðviljan-
um 13. sept.)
Ein versta meinsemdin í ís-
lenskri pólitík og umræöu um
þjóðfélagsmál er einföldun í á-
lyktunum og röksemdafærslu.
Varasöm einföldun og henti-
stefna. Fyrirbærin eru náskyld og
naga innviði Alþýðubandalagsins
ekki síður en annarra stjórnmála-
flokka og rýra það traustti. Til-
vitnanirnar hér fyrir ofan má hafa
til hliðsjónar þegar leitast er við
að skýra málið. Þær eru dæmi-
gerðar og nýjar - segja sitt um
eðli þess boðskapar sem forystu-
menn flokksins flytja alþýðu nú
sem endranær.
Að einfalda
eða skýra
samhengi
Boðskapur sem þessi þjónar
greinilega ekki þeim tilgangi að
skýra raunverulegt samhengi
hlutanna fyrir fólki, bæta lífskjör
þess í raun - og vekja þannig til-
trú þess og traust. Hann ruglar
fólk og leiðir hugsun þess til hæp-
inna ályktana. í honum birtist
einnig hættulegt vanmat á upp-
lýstu fólki. Eg held að mjög
margir hafi alla vega nokkra
nasasjón af því hverjar eru hinar
raunverulegu aðal-orsakir lé-
legra lífskjara í landinu um þessar
mundir, þ.e. ofveiði, offjárfe-
sting, sóun og sligandi skulda-
byrði. Tengsl og gagnvirk áhrif
þessara orsaka eru sífellt að
skýrast: Þyngsti hluti skulda-
baggans er lán vegna virkjana
sem geta um þessar mundir fram-
leitt næstum 50% meiri orku en
almenningsveiturnar nota. Um-
framorkugeta heitir það á máli
sérfræðinganna, sem bera ábyrgð
á útreikningunum á bak við sóun-
ina sem þessu fylgir, ásamt
stjórnmálamönnunum sem tóku
þá trúanlega. Samhengið er
þetta: Lántaka í offjárfestingu
sem leiðir til sóunar og lakari
lífskjara. Lífskjaraskerðingin
birtist í hækkun raforkuverðs
heimilanna, hærra vöruverði í
vissum tilvikum vegna þess hve
fyrirtækin borga dýra orku, og
þungum sköttum. Þeir hækka að
st'nu leyti við það að orkuveldið,
sem starfar á vegum ríkis og
sveitarfélaga, hefur nú þegar
fengið að fullhanna þær fimm
virkjanir sem eiga að koma á eftir
Blönduvirkjun eins og Þjóðvilj-
inn upplýsir um síðustu helgi. Að
ógleymdum milljörðunum tveim-
ur sem voru skildir eftir af
Kröfluskuldunum handa ríkis-
sjóði (skattborgurum) til að
glíma við á næstu árum þegar það
fræga fyrirtæki var selt Lands-
virkjun.
Það er ekkert leyndarmál að
Alþýðubandalagið átti sinn þátt í
að rýra lífskjör fólks í landinu
með þessum hætti. Réði meira að
segja orkumálaráðuneytinu þeg-
ar örlagaríkar ákvarðanir voru
teknar. Það ætti heldur ekki að
vera neitt leyndarmál að á tíma-
bilinu frá árslokum 1978 til árs-
loka 1983 næstum tvöfaldast er-
lendar skuldir sem hlutfall af ver-
gri þjóðarframleiðslu, þ.e. fara
úr 33.8% í 60.6%. Þetta tímabil
var Alþýðubandalagið þátttak-
andi í stjórn landsins - og engir
sérstakir erfiðleikar steðjuðu að.
Þetta voru sæmileg eða góð af-
laár.
Því miður virðast margir eiga
eftir að draga viðeigandi lær-
dóma af hinni dýrkeyptu reynslu
af stórvirkjana- og stóriðjustefn-
unni. A.m.k. eru enn uppi raddir
innan flokksins sem vilja reisa
stóriðjuver uppá 3 milljarða á
Reyðarfirði þótt bæði sé hæpið
að það geti nokkurn tíma skilað
hagnaði eða borgað kostnaðar-
verð fyrirraforkuna. A.m.k. hef-
ur ekki enn fundist erlent fyrir-
tæki sem er til í púkkið - og ljóst
orðið að vonlaust er að fá kostn-
aðarverð fyrir raforku í stóriðju-
bransanum. Hvers vegna má ekki
segja Austfirðingum sann-
leikann? Hvers vegna er sífellt
hlaupið til eftir stundarhagsmun-
um og kröfum sem þeim fylgja - í
stað þess að sýna ábyrgðartilfinn-
ingu og horfa til framtíðar.
Meira um hœttulega
hentistefnu
Samhengi hlutanna og vara-
söm áhrif hentistefnu verða enn
auðskildari þegar dæmi er tekið
af sjávarútveginum. Þarvoru lán-
in einkum tekin til að kaupa tog-
ara, afkastamestu fiskiskipin - en
jafnframt þau sem taka aflann
með þeim hætti sem dýrastur er
og mest sóun fylgir (olíukostnað-
urinn, smáfiskaúrkast). Af hinni
óhagkvæmu offjárfestingu sem
þarna fór fram leiddi ofveiði, síf-
ellt minni afla miðað við sókn og
þar af leiðandi kjararýrnun til
sjós og lands og yfirvofandi
atvinnuleysi. Alvarlegast er þó
kannski það sem gerðist í fyrra og
er að gerast í ár. I fyrra ráðlögðu
fiskifræðingar Hafrannsókna-
stofnunar að tekin yrðu 200 þús.
tonn af þorski og töldu að með
því móti mundi heildarstofn
standa í stað í fyrstu en fara síðan
vaxandi. Rúmlega 274 þús. tonn
voru tekin. í ár lögðu fiskifræð-
ingarnir enn til 2ÖD þús. tonn.
Það stefnir hins vegar í það sam-
kvæmt síðustu fréttum að tekin
verði 320 þús. tonn. Skammsýnin
og hentistefnan situr í fyrirrúmi.
Talsmenn Alþýðubandalags-
ins eru ekki í því að gagnrýna
stefnu og framkvæmd sem birtist
með þessum hætti. Þvert á móti.
Manni skilst helst á þeim að væn-
Framhald á bls. 18
Af atvinnumálum á Ólafsfirði
Mikið hefur verið rætt og ritað
um atvinnuástand á Ólafsfírði og
það ekki að ástæðulausu þarsem
stór hluti verkafólks er nú
atvinnulaus og sér ekki fram á
meira til áramóta.
í Morgunblaðinu 15. ágúst er
nokkur umfjöllun um ástandið og
mátti sjá fyrirsagnir á viðtölum
m.a.:
„Þetta er reiðarslag fyrir
bæjarfélagið". „Eigum ekki von
á meiri afla til áramóta", „Man
ekki slíkt mokfiskerí", „Helgar-
vinnubann í fiskiðnaði fráleitt“,
„Engan aukakvóta að fá“,
„Skapa verður svigrúm um skipt-
ingu aflakvóta", „Býður konum
frá Ólafsfirði í vinnu“.
Þessar fyrirsagnir segja okkur
þó nokkuð um þann vanda sem
um er að ræða, en í þeim eru líka
þversagnir sem ég vil gjarnan
koma að síðar.
Umdeild
fiskveiðistefna
Fiskveiðarstefnan er umdeild
og ætla ég mér ekki að koma með
margar athugasemdir við hana,
en færa nokkur rök fyrir því sem
mér finnst hafa mátt fara betur.
í fyrsta lagi: Kvótakerfið er ó-
réttlátt gagnvart landshlutum þar
sem aflaleysi var á því tímabili
sem kvóti er miðaður við fyrir
Norðurlandi. í öðru lagi: Ekkert
tillit var tekið til þeirra staða sem
í gegnum tíðina hafa fyrst og
fremst byggt á þorskveiðum og
höfðu ekki að neinu öðru að
hverfa. í þriðja lagi: Að útgerð-
armenn geti selt óveiddan fisk úr
auðlind sem er okkar allra.
Á Ólafsfjörð kom þessi fisk-
veiðastefna með meiri þunga en á
mörgum öðrum stöðum sem gátu
eftir Björn Þór Ólafsson
Það sem er alvarlegast við þessa stefnu
er að það er tekin upp stýring áfisk-
veiðum en ekki vinnslu. Á sama tíma og
staðir eru að drukkna í afla hafa aðrir
ekkifisk og skip eru send ísiglingar og
gámafiskur stóreykst.
aukið sókn sína í aðra fiskistofna
t.d. rækju, humar, skelfisk, síld
ofl.
Aflatregða
framan af
Á síðasta ári var aflatregða
framan af ári og varð það til þess
að lengur var hægt að halda uppi
vinnslu, en í ár er þessu öðruvísi
varið eins og kemur fram í viðtali
við skipstjóra á Sólbergi ÓF., en
hann „man ekki slíkt mokfisk-
erí“. Margir hafa sagt að við höf-
um ekki skipulagt okkar veiðar
nógu vel, en sannleikurinn er sá
að togarar Ólafsfirðinga hafa ver-
ið meira frá veiðum en oft áður.
Það kemur niður á vinnslunni að
nú eru aðeins tveir togarar eftir til
að afla hráefnis fyrir fiskvinns-
luna þar sem breyta varð stærsta
togaranum í frystiskip ella yrði
það boðið upp. Margir hallast nú
að því að skrapkerfið hafi verið
betra og það hefði mátt gera
allgott með lagfæringum.
Það sem er alvarlegast við
þessa stefnu er að það er tekin
upp stýring á fiskveiðum en ekki
vinnslu. A sama tíma og staðir
eru að drukkna í afla hafa aðrir
ekki fisk og skip eru send í sigl-
ingar og gámafiskur stóreykst.
Sem dæmi um stjórnleysið skal
hér sögð lítil saga:
Eigendur Sólbergs ÓF. höfðu
lengi leitað eftir að kaupa kvóta
en ekki fengið, en þar kom að
lokum að Siglfirðingar gátu keypt
kvóta út á togara Ólafsfirðinga en
ekki út á sína þar sem þeir eru
með sóknarkvóta. Nú veiðir Sól-
berg fyrir Siglfirðinga. Þeir anna
ekki hráefninu og tugum tonna er
ekið til Ólafsfjarðar á bílum frá
Siglufirði. Það er hagkvæmni í
hlutunum!
Trillubátaútgerð er töluverð
frá Ólafsfirði og þegar við tölum
um trillur eigum við við opna
báta undir 6-7 tonnum. Það sem
okkur finnst furðulegt í reglum
um trillubátakvóta er, að þar eru
í einu bátar undir 10 tonnum lok-
aðir jafnt sem opnir. Nú er það
öllum ljóst að margir af þessum
lokuðu bátum, 9-10 tonn, hafa
fiskað í net, snurvoð og fleiri
veiðarfæri og ekki óalgengt að á
vetrarvertíð afli þessir bátar 100-
300 tonn. Er það sanngjarnt að
þessir bátar séu undir sama hatti
og þeir sem aðeins geta stundað
handfæra- og línuveiðar mánuð-
ina maí-okt.?
Veðrátta hefur sett stórt strik í
reikninginn hjá trillukörlum í
sumar fyrir Norðurlandi og sem
dæmi get ég sagt að frá Ólafsfirði
var róið sem hér segir: maí 14
dagar, júní 12 dagar, júlí 10 dagar
og ágúst 7 dagar eða samtals 40
dagar á fjórum mánuðum. All-
flestir sem stunda trilluútgerð frá
Ólafsfirði hafa þetta sem aðalat-
vinnu og ég tel að frá þeim sé
tekið allríflega af tekjum og eiga
þeir ekki í önnur hús að venda,
frekar en annað verkafólk hér á
staðnum.
Óréttmœt
gagnrýni
í Mbl. 15. ágúst er enn fremur
viðtal við Sæunni Axelsdóttur og
er fyrirsögnin: „Helgarvinnu-
bann í fiskiðnaði fráleitt“. Undir-
ritaður er líklega ekki rétti mað-
urinn til að svara þessari
gagnrýni, en mér finnst hún ó-
makleg. Fiskvinnslufólk vinnur
langan og strangan vinnudag yfir
vetrarmánuðina og þeir mánuðir
eru langir og dimmir hér norður
við ysta haf. Mér finnst því engin
furða að fólk vilji hafa frí um
helgar yfir bjartasta tíma ársins
og þar sem þetta eru helst konur
sem vinna við fiskvinnsluna er
þetta enn skiljanlegra að þær vilji
njóta sumarsins með börnum sín-
um. Svo er annað sem við skulum
ekki vanmeta en það er hið lága
kaup sem greitt er í fiskvinnslu og
hlutfall nætur- og helgidagavinnu
af dagvinnu er orðið smánarlegt.
Það að verkafólk á Ólafsfirði geti
ef það vill haft næga vinnu er ekki
svara vert og allir vita um þá sér-
stöðu sem fjölskylda Sæunnar
hefur til fiskikaupa. Það eiga ekki
allir togara einsog þessi fjöl-
skylda.
Uppbygging
í gangi
Margir hafa áfellst bæjarstjórn
og atvinnumálanefnd fyrir lítið
Framhald á bls. 18
Þriðjudagur 17. september 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5