Þjóðviljinn - 18.12.1985, Blaðsíða 16

BÆKUR
Hver er Jónas Árnason?
Rúnar Ármann Arthúrsson:
Jónas Árnason
Viðtalsbók
Svart á hvítu 1985.
Jónas Árnason hefur löngum
verið naskur við að leita uppi
góða sögumenn. Sækjast sér um
líkir. Pví margt er það sem er
blátt áfram skemmtilegt í þessu
langa viðtali sem Rúnar Ármann
átti við Jónas nú á hundadögum í
ár. Og fróðlegt. Ég nefni sem
dæmi það sem sagt er af foreldr-
um Jónasar, kafla af Úrsusi
sterka í heimsókn hjá Þórbergi og
frásagnir af mestu frægðarför
Jónasar - það var áróðursferð
hans til Englands í landhelgis-
stríðinu mesta.
Sem vænta mátti kennir
margra grasa í þessari bók og
sjálfsagt hefðu þau getað orðið
allmiklu fleiri. Vegna þess að
Jónas hefur í öðrum bókum sagt
frá mörgu sem á daga hans hefur
drifið, ekki síst á sjó og við sjó.
Kemur þeim sem vel man þá
þætti ekki á óvart þótt hann lýsi
því yfir við viðmælanda sinn í
þessari bók hér að hamingjan sé í
því fólgin að gleyma sér við vinnu
- og koma heim af skaki í góðu
veðri með skikkanlegan afla.
Jónas segir frá ætt og uppruna,
bernskubrekum og æskuslarki,
skólagöngu og lífsháska á At-
landshafi ófriðarins. Hann tekur
sína pólitísku vígslu, gerist blaða-
maður við Þjóðviljann, fer á þing
ungur og er þar lengi. Margt segir
frá baráttu herstöðvaandstæð-
inga, sem Jónas átti mikinn þátt í
að gera að öfulgri hreyfingu, og
svo þeim sjálfstæðismálum sem
tengjast stóriðju og stækkun
landhelgi. Hitt gæti verið, að Jón-
as segði forvitnum ekki nóg um
sjálfan sig sem rithöfund. Þó
fáum við í bókinni að heyra k.veð-
skap sem áður hefur ekki verið
flíkað. Eða hver sér ekki í þessum
parti hér úr einskonar biðilsbréfi
sem Jónas yrkir liðlega tvítugur
þann úrræðagóða söngtexta-
meistara sem flestir íslendingar
kunna eitthvað eftir?:
Ég mundi hoppa út um allt
á öðrunt fæti
ef þú vildir til mín brosa blítt
í Bankastræti.
Ég mundi vaxa að visku og sæmd
og verða dósent
ef þú vildir helga mér hjarta þitt
100%.
Bókin er þannig saman sett, að
Rúnar Ármann heimsækir Jónas
og Guðrúnu konu hans á Kópa-
reykjum, sýslar með honum við
ÁRNI
BERGMANN
girðingar, fer með þeim hjónum
á flakk um þorp og sveitir og
heilsar á vini þeirra og ættingja -
og við hvert tækifæri er gripið
tækifærið til að halda áfram
Samtalinu sjálfu. Þetta er frjáls-
legt form og viðfelldið, en ekki
alltaf markvisst ef svo mætti
segja. Ekkert gerir nú til þótt
tímaröð sé haggað. En stundum
verða hvörf frá vettvangi til urn-
ræðuefnis truflandi og undir lok-
in er sem slakni verulega á skipu-
lagsvinnu skrásetjarans, það er
vaðið úr einu í annað af helst til
miklu lauslæti. Annars er sam-
starf þeirra Rúnars Ármanns og
Jónasar gott og það er líka ljóst
að skrásetjarinn hefur ekki allt
sitt vit úr Jónasi á talandi stund -
hann er undirbúinn um ýmsa
hluti. Ekki fer ég að halda því
fram að Jónas hefði betur skrifað
sjálfur um sig bók. Hann hefur
kosið að hafa þennan háttinn á og
veit manna best sjálfur að hverju
er þá gengið - sjálfur höfundur
ágætra viðtalsbóka.
Hver er nú maðurinn sjálfur?
Tja - það er nú svo með samtals-
bækur, að þær eru í eðli sínu óná-
kvæmari heimild um mann en
hans eigin textar. Og verður að
hafa það. Mér sýnist til dæmis að
Jónas sé hér ekki allur kominn.
En heilmikið af honum er mætt til
leiks og það nægir. Það er
reyndar gaman að velta fyrir sér
þeirri sjálfsmynd sem felst í því,
hverjir og hvað það er sem hann
hefur mætur á og hvað honum
finnst andstyggð hin mesta. Þessi
dreifbýlissósíalisti og þjóðernis-
sinni lætur sér vel líka við Brynj-
ólf Bjarnason og Hannibal Valdi-
marsson, við Kristin E. Andrés-
son og viðtalsgóðan bandarískan
sendiherra, Penfield, við norð-
firska sjómenn og olíufursta í
Texas. Enda væri það satt að
segja klénn rithöfundur sem svo
samanherptur væri að hann fyndi
Góðir dómar
Jóhanna Kristjónsdóttir, gagnrýnandi Mbl.
Áml Bergmann, gagnrýnandi Þjv.
Erlendur Jónsson, gagnrýnandi Mbl.
Jóhanna Kristjónsdóttlr, gagnrýnandi Mbl.
Það þarf ekki fleiri orð
ÍSAFOLD
Jónas Árnason: 100%
sér ekki stað nema í einlitri hjörð.
Ýmsir menn fá svo á baukinn í
þessari bók, en samt er eins og
Jónas vilji helst sneiða hjá því að
tengja það sem honum mislíkar
við einstaka nafngreinda menn.
En hér er átt við undanhald í
sjálfstæðismálum, vígbúnaðar-
brjálæðið, stjóriðjuna og menn-
ingarsnobbið.
Lesandinn er vitanlega ekki
alltaf sammála Jónasi. Hann
reyndist sannspár Jónas í slag sín-
um við Union Carbide sem ætlaði
að koma sér fyrir á Grundartanga
- bæði vegna þess hve svívirði-
legur sá auðhringur er (og átti
eftir að versna) og svo vegna þess
að stóriðjudæmið hefur ekki
gengið upp. Gamall blaðshundur
eins og þessi hér mun hinsvegar
halda áfram að juða í Jónasi -
þegar tækifæri gefst - um að það
séu merkilegar og jákvæðar hlið-
ar á menningarsnobbinu. Aðrir
verða svo að svara fyrir sig um
það, hve hlutdrægur eða hlut-
lægur Jónas er þegar hann greinir
frá hræringum og átökum í
flokksa og hjá öðrum vinstri-
mönnum. En allt er það vel fróð-
legt. Jónas spyr á einum stað eftir
að hafa greint frá málamiðlun
sem hann tók þátt í: „Hver er svo
heilagur í póiitík að hann hafi
aldrei þurft að vera krati?“.
Nokkuð góð spurning og svarið
liggur Ijóst fyrir: Sá sem engin
áhrif hefur. Hann segir líka:
„Stundum er svo að skilja á
skrifum Þjóðviljans, að það sé
ekki nein sanngirni að ætlast til
meiri heiðarleika og siðferðis-
þroska af sósíalistum en öðrum
mönnum. En sósíalískur flokkur
sem ekki setur þá kröfu ofar öðr-
um kröfum - hann hefur ekki
neina kjölfestu".
Þetta er vitaskuld alveg rétt hjá
Jónasi. Til hvers að vera að sætta
sig við að „vitund ákvarði ver-
und“? Af ávöxtunum skulið þér
þekkja þá. Og „siðferðisþrosk-
inn“ er, vel á minnst, miklu
stærra mál en að menn snúist
gegn eignagleðinni miklu. En
það er svo önnur saga.
ÁB
LEIÐRETTING
Það, ekki þetta
í ritdómi Guðmundar Andra
síðasta miðvikudag um Klöru
Sig. eftir Stefaníu Þorgrímsdótt-
ur urðu þau kjánalegu rnistök að
fornafnið það breyttist í fornafn-
ið þetta, - sem kann að líta sak-
leysislega út án samhengis en
skiptir máli í textanum þarsem
ritrýnir ræðir fyrst um nokkrar
sögupersónur og ætlaði síðan að
tala um allt annað fólk: „Það fólk
sem raunverulega stendur upp-
úr...“ sem varð að „Þetta fólk“
einsog hann eigi við nýumtalað
fólk.
Þá datt greinir aftanaf fyrir-
sögn hjá sama, þannig að útkoma
varð „Spáðu bara í speglasal".
Þarna átti að standa „Spáðu bara
í speglasalinn" í samræmi við
heiti á allfrægum söng eftir
Megas.
Það / þetta er náttúrlega
ómögulegt líka og við biðjumst
afsökunar á hvorutveggju.
16 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 18. desember 1985