Þjóðviljinn - 11.01.1986, Síða 5

Atvinnumál
Stjórnvöld skortirframsýni. Engin
markviss stefna um stuðning við nýju
greinarnar, sem mala frœndþjóðunum
gull. Heltast íslendingar úr lestinni
vegna skammsýni stjórnvalda?
Við íslendingar erum líkast til
eina þjóðin á norðurhveli jarðar
sem á þessum síðustu tímum
hraðstígrar þróunar í tækni og
vísindum fylgir ekki neinni af-
markaðri stefnu í atvinnumálum.
Þess í stað höfum við um skeið
látið reka á reiðanum undir leið-
sögn misviturra stjórnmálafor-
ingja, sem trauðla verður sagt um
að reiði framsýnina í þverpokum.
Þetta er afturhvarf frá því sem
áður var. A dögum Nýsköpu-
narstjórnarinnar í kjölfar síðari
heimsstyrjaldarinnar var þannig
fylgt mjög skeleggri stefnu um
uppbyggingu togaraflotans. Síð-
ar meir stóð svo þjóðin einhuga
að því að færa út landhelgina og
setti þar ótvírætt fordæmi sem
margar aðrar þjóðir fylgdu síðar.
En útfærsla landhelginnar, þar
sem íslenskir sósíalistar léku mjög
þýðingarmikið hlutverk, er að
líkindum mikilvægasti áfanginn í
atvinnuþróun þjóðarinnar. En
síðar var svo skipulega hafíst
handa um að kaupa skuttogarana
til landsins og með því var á ný
stigið stórt skref.
Hefð og saga
Saga og hefðir skipta miklu
máli fyrir lifandi hreyfingar og
það er mikil nauðsyn á því að liðs-
menn geri sér grein fyrir því
hverju barátta fyrri ára hefur
skilað. Þetta er kannski ekki
ævinlega fullljóst í hugum þeirra
sem yngri eru og erfitt að sakast
við nokkurn um það. Hitt er
staðreynd að saga íslenskra sós-
íalista er samofin atvinnusögu
þjóðarinnar til margra áratuga,
og innan hreyfingarinnar hafa at-
vinnumálin jafnan skipað mjög
háan sess. Þannig er ljóst, að í
vitund manna verður nafn Einars
Olgeirssonar ævinlega tengt upp-
byggingu togaraflotans á dögum
Nýsköpunarstjórnarinnar, og
saga landhelgisbaráttunnar verð-
ur heldur aldrei skrifuð án þess
að Lúðvíks Jósepssonar, fyrrver-
andi foringja Alþýðubandalags-
ins, verði að verðleikum getið.
Enn í dag fylgjum við hefðinni
og leggjum mikla vinnu í atvinnu-
málin. Þjóðviljinn birti þannig
fjölmargar greinar um nýja
möguleika í atvinnumálum allt
síðasta ár undir samheitinu Ný
sókn, sem síðar var svo gert að
yfirskrift landsfundar Alþýðu-
bandalagsins. Innan flokksins var
einnig mikið starf lagt í stefnu-
mótun á sviði atvinnumála á ár-
inu, einkum í söfnun upplýsinga
um nýja möguleika á sviði nýrra
jafnt sem hefðbundinna atvinnu-
greina, og þeirri vinnu lýkur
væntanlega á næstu mánuðum.
Þetta starf hefur ekki síst mið-
að að því að móta markvissa
stefnu um nýtingu möguleika í
hinum nýju hátæknigreinum og
fiskeldi. En enginn annar
stjórnmálaflokkur á íslandi hefur
til þessa lagt í hnitmiðaða stefnu-
mótun á þeim sviðum.
Skuldasöfnun
Sjálfstæðisflokkurinn og
Framsóknarflokkurinn eru
„gamlir" stjórnmálaflokkar að
því leyti, að þeir hafa engar hug-
myndir gert sér um hvernig við
gætum nýtt möguleika nýrrar há-
tækni til að skapa ómæld verð-
mæti. Þessi hugmyndafátækt
veldur því svo að ríkisstjórnin er
gersamlega stefnulaus á þessu
sviði. En samtímis eru hins vegar
samkeppnisþjóðir okkar í óða
önn að vígbúast nýrri tækni, og
nú þegar sitjum við nokkru aftar
á tæknimerinni en þær. Þetta
ástand endurspeglast í þeirri
staðreynd, að framleiðni og
launakjör eru miklum mun lægri
hjá okkur en sumum þeirra.
En það er fleira sem gerir það
mjög brýnt að marka sem fyrst
brúklega stefnu í atvinnumálum,
einkum með tilliti til nýju
greinanna svokölluðu. Það er til
dæmis ljóst, að innan fárra ára
getur skapast allt að því neyðará-
stand í efnahagsmálum okkar
vegna erlendra skulda, og enn
virðist ekkert lát vera á skulda-
söfnun ríkisstjórnarinnar er-
lendis. Afborganir og vextir eru
nú þegar farin að taka verulegan
hluta af þeim verðmætum sem
við öflum en á næstu árum mun
þó keyra um þverbak. Hvernig er
kleift að mæta þessum vanda?
Vinstri valkostur
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
þegar lagt fram sínar hugmyndir.
Hann vill einfaldlega skera
samneysluna niður við trog,
brjóta velferðarkerfið að hluta til
niður (sbr. hækkunina á lyfjum
og læknisþjónustu sem og aðför-
ina að námsmönnum þessa dag-
ana), minnka kaupmáttinn og
afla þannig fjár til að greiða niður
erlendu skuldirnar, sem hann er
sjálfur að taka þessa dagana.
Sá vinstri valkostur, sem meðal
annars hefur verið kynntur hér í
Þjóðviljanum gæti ekki verið
skýrari. Við viljum draga úr
eyðslulánunum, sem fara í að
byggja verslunarhallir í Reykja-
vík sem þegar hefur meira versl-
unarrými á íbúa en nokkur önnur
höfuðborg í heimi. Við viljum
fjárfesta í nýjum arðbærum tæki-
færum, sem skila arði tiltölulega
fljótt, einsog fiskeldi og ýmsum
hátæknigreinum. Við viljum ekki
síst nota fjármagn til að endur-
væða sjávarútveginn, gjöfulustu
gullnámu þjóðarinnar, þeirri
tækni sem þarf til að hann verði
miklu hagkvæmari en núna og
skili mun meiru. Ef þarf að taka
lán til þessa, þá verður að gera
það. Slík lán eru einfaldlega
þjóðhagslega hagkvæm. Þannig
Úr landhelgisbaráttunni við Breta. Útfærsla landhelginnar var einn mikilvægasti áfanginn í atvinnusögu islendinga.
er óráðlegt að hefj a þá hröðu nið-
urgreiðslu erlendra skulda sem
ungir Sjálfstæðismenn telja
nauðsynlega, raunar með sam-
þykki núverandi fjármálaráð-
herra. Þess í stað á að miða við að
lánin aukist ekki teljandi á næstu
árum, og einhenda sér í að byggja
upp nýjar greinar, og nota þann
arð sem vænta má af þeim til að
hefja niðurgreiðslu skuldanna.
Því má ekki gleyma, að skuldir
íslendinga í dag hafa safnast á 40
ára sögu lýðveldisins, og það væri
óráð að ætla að hefja mjög hraða
niðurgreiðslu þeirra, einsog
sumir Sjálfstæðismenn vilja. Lífs-
kjör fólksins í landinu og upp-
bygging nýrra greina myndu
gjalda þess verulega.
Ný störf
Við þurfum hins vegar ekki
einvörðungu að byggja nýjar
greinar til þess að afla verðmæta í
nægilegum mæli til að geta greitt
niður fjallháar skuldir okkar er-
lendis. Við þurfum þeirra ekki
síður við til að skapa ný störf
handa nýju fólki.
Reiknimeistarar hafa reiknað
út að við næstu aldamót verði um
þrjátíu þúsund fleiri íslendingar á
vinnumarkaðnum en núna. Allt
þetta fólk þarf vinnu til að fram-
fleyta sér.
Samhliða fólksfjölgun má líka
búast við því að fyrr eða síðar
muni aukin tæknivæðing í hefð-
bundnum framleiðslugreinum
leiða til fækkunar starfa innan vé-
banda þeirra. Því má líka bæta
við að líklegt er að störfum fækki
eitthvað á næstu árum í ýmsum
þjónustugeirum, svosem trygg-
ingum, samgöngum og banka-
starfsemi.
Þetta veldur því, að okkur er
brýn nauðsyn á því að skapa ný
störf, ella gæti atvinnuleysi í um-
talsverðum mæli tekið sér ból-
festu í landinu og okkur kynni að
reynast torvelt að ýta þeim vá-
gesti úr landi.
Stefnuleysi
Erlendis hefur mikill vöxtur
hlaupið í hátæknigreinar, sem
eru víða orðnar að vaxtarbroddi
atvinnulífsins, og það þarf ekki
að minna neinn á mikilvægi fisk-
eldis fyrir frændur okkar Norð-
menn. Hér á landi eru sömuleiðis
miklir möguleikar til að feta í fót-
spor frændþjóðanna og skapa á
tiltölulega fáum árum umtals-
verðan auð með því að nýta nýja
tækni. Forsendurnar eru vissu-
lega fyrir hendi.
Fyrst má telja skólakerfið, sem
er óvenju gott hér á landi. En það
er auðlind sem menn líta gjarnan
fram hjá en er ótrúlega mikilvæg
ef hátæknigreinar eiga að verða
meira en aukageta hjá okkur.
Þannig er tölvulæsi að verða út-
breitt á íslandi, en það er ein for-
senda sóknar í nýjum atvinnu-
greinum.
Við höfum þegar forskot í ýms-
um greinum á borð við sjávarút-
veg og virkjun jarðvarma, og við
þurfum að skapa skilyrði sem
gera framtakssömu fólki kleift að
þróa hugbúnaðar- og tölvufram-
leiðslu í tengslum við þær. Með
sérfræðiþekkingunni sem er til
staðar í hefðbundnu greinunum
og innlendu hugviti ómenntaðs
mannafla væri hægt að taka for-
ystu í hátæknivæðingu þeirra og
nýta til útflutnings og gjaldeyris-
öflunar.
Það þarf ekki að fjölyrða um
hreina, smitfría vatnið sem við
höfum og ómengaðan sjóinn,
sem gætu gert okkur að forystu-
þjóð í fiskeldi.
Örverur í hverum og kaldsjáv-
arfiski gætu gert okkur fært að
stunda líftækniframleiðslu á ann-
ars vegar hitaþolnum og hins veg-
ar kuldaþolnum efnahvötum (en-
símum), sem eru nú þegar eftir-
sótt til ýmiss konar rannsöknar-
vinnu og seljast við háu verði.
Þannig mætti lengi telja. Það er
vert að ítreka að einmitt þessar
nýju greinar byggjast yfirleitt á
litlum fyrirtækjum með fáa en vel
menntaða starfsmenn, þær
byggja á ódýru hráefni og eru oft-
ar en ekki lítt háðar nálægð við
markaði. Að því leyti til gætu slík
fyrirtæki verið reist á Skaga-
strönd og Sauðárkróki ekki síður
en á höfuðborgarsvæðinu, og
henta því vel fyrir þá byggða-
stefnu sem nauðsynlegt er að
styðja í landinu.
En til að hægt sé að nýta alla
þessa möguleika þarf markvissa
stefnu sem tekur til stuðnings-
rannsókna, fjármögnunar og
rekstrarráðgjafa af ýmsu tæi sem
er nauðsynleg fámennum fyrir-
tækjum og smáum. Fari
stjórnvöld ekki að dæmi frændþ-
jóða okkar, sem eru óðfluga að
ná góðum tökum á hátækni og
fiskeldi fyrst og fremst vegna ým-
iss konar stuðnings sem þeim var
í upphafi veitt af hálfu hins opin-
bera, þá munum við heltast úr
lestinni, og lífskjör þjóðarinnar
verða fyrir vikið miklu lakari en
ella.
Því miður bólar ekkert á
neinum tilburðum hjá
stjórnvöldum á íslandi til að taka
sér tak í þessum efnum. Framsýn-
in virðist ekki til staðar. Það kann
að reynast dýrkeypt í fyllingu
tímans.
- Össur Skarphéðinsson
Lýst er
eftir stefnu
Laugardagur 11. janúar 1986 jÞJÓÐVILJINN - SfÐA 5