Þjóðviljinn - 20.02.1986, Blaðsíða 4

LENDARI
Eigum við að borga?
Það er óhætt að segja, að margt er einkar
óljóst í þeim fregnum sem hafa borist úr samn-
ingaviðræðum ríkisins, Alþýðusambandsins og
atvinnurekenda síðustu dægrin. Eitt er þó
næsta Ijóst: Atvinnurekendur hyggjast bera
lítinn eða nær engan hluta af auknum kaup-
mætti launafólks.
Sérfræðingar beggja aðila tala um að verð-
bólgan falli á árinu niður í sjö til níu prósent.
Samtímis virðist svo gert ráð fyrir, að launa-
kostnaður fyrirtækjanna muni hækka um sjö til
tíu prósent á samningstímanum. Það er hins
vegar mjög lítil hækkun framyfir verðbólgu, þó
nokkru muni að vísu eftir því hversu mikill hluti
hækkana í launum kemur fljótlega á samnings-
tímanum.
En lendi kostnaðurinn af auknum kaupmætti
ekki á herðum atvinnurekenda, þá er réttmætt
að spyrja: hver borgar brúsann?
Það er Ijóst að kaupmátt er hægt að auka
með tvennum hætti: annars vegar með því að
hækka launagreiðslur og hins vegar með því að
minnka útgjöld fólks. Og nú virðist sem veru-
legan hluta af væntanlegri kaupmáttaraukningu
eigi að búa til með því að lækka útgjöldin. Það er
að sjálfsögðu ríkið sem á að sjá um að fjár-
magna það. Lítum aðeins á hvernig.
í orði kveðnu tala menn um kjarabætur vegna
skattalækkana ríkis og sveitarfélaga. Miðað við
þær yfirlýsingar sem hafa komið frá ríkisstjórn-
inni er það hins vegar hjóm eitt. Þar er einungis
verið að tilkynna um lækkanir, til samræmis við
spár um minnkandi verðbólgu. Þar er því aðeins
um að ræða leiðréttingar á ofsköttun. Það er því
nokkuð hlálegt að heyra rætt um hina yfirlýstu
lækkun opinberra gjalda sem einhvers konar
fórn af hálfu ríkisins.
í annan stað er rætt um lækkun á gjaldskrám
opinberra fyrirtækja. í sumum tilvikum virðist
þar einnig vera um leiðréttingar að ræða vegna
fyrirsjáanlegrar hjöðnunar verðbólgu, og í ein-
hverjum tilvikum er aðeins um það að ræða, að
áður auglýstar hækkanir komi ekki til fram-
kvæmda. Sumt í þeim pakka orkar líka tvímælis.
Þannig er lofað lækkun á gjaldskrá Hitaveitu
Reykjavíkur, og þess farið á leit að svipaðar
stofnanir annars staðar á landinu sigli í lækkun-
arkjölfarið. Það er hins vegar tómt mál að tala
um í mörgum tilvikum. Hitaveita Reykjavíkur er
ein elsta og hagkvæmasta veitan í landinu. Nýju
veiturnar, sem eru í uppbyggingu og eru með
allmiklu dýrari gjaldskrá en sú reykvíska, geta
alls ekki lækkað sig. í þessu tilviki er þannig
verið að auka mismun á milli höfuðborgar og
landsbyggðar, sem þó er ærinn fyrir.
Þess utan er einfaldlega hæpið, að raun-
lækkanir á gjaldskrám opinberra fyrirtækja geti
leitt til annars en eins þriggja kosta: verri þjón-
ustu, meiri, uppsafnaðra hækkanna síðarmeir,
eða niðurgreiðslu með opinberu fé, sem verður
þá tekið annars staðar frá.
Hluti af þeirri lausn, sem verið er að ræða um
við samningaborðið eru niðurgreiðslur á fram-
færslukostnaði sem ríkið á að taka að sér.
Þannig á að skapa hluta af kaupmáttaraukning-
unni. I þessu skyni þarf hátt á annan miljarð,
sem ríkið þarf á einn eða annan hátt að finna.
Allt að helmingur kann að koma í formi láns frá
lífeyrissjóðum launafólks. En það er lán, sem
auðvitað þarf að borga. Og hinn helminginn þarf
ríkissjóður að finna einhvers staðar innanlands.
Það er auðvitað alveg Ijóst, að fjár til þess verð-
ur ekki aflað nema annaðhvort með aukinni
seðlaprentun, nýrri skattheimtu eða niðurskurði
á útgjöldum ríkisins. Þegar upp er staðið hljóta
allar þessar leiðir að bitna í einhverjum mæli á
launafólki.
Allt kostar peninga. Og meðan skattahækk-
anir á fyrirtækjum eru ekki í dæminu, þá er Ijóst,
að sá kostnaður sem ríkið á að bera í kjara-
samningum hlýtur fyrr eða síðar að lenda á
launafólki sjálfu. Þannig ber launafólk sjálft
kostnað af eigin kaupmáttaraukningu. Eru
menn sáttir við það? -ÖS
KLIPPT OG SKORIÐ
Jón Baldvin Hannibalsson. Vill stjórn meö Steingrímur Hermannsson. Hvernig ætlar þú Elías, - að vera sjálf-
Sjálfstæðisflokknum en ekki með hippunum í stæð þjóð ef þú ferð ekki í 40 miljón króna ferðalög á ári?
Alþýðubandalaginu.
Flóttamaðurinn
Sjónvarpsþátturinn í fyrra-
kvöld var spaugilegur á að horfa,
þó vissulega hafi verið missorg-
legur fyrir fórnarlömbin, þau Jón
Baldvin Hannibalsson og
Steingrím Hermannsson. Páttur-
inn hófst með Jóni Baldvin, sem
viðurkenndi strax að Alþýðu-
flokkurinn væri ekki „beysið app-
arat“, það þyrfti að treysta
innviðina. Og þess vegna þurfti
Sigurður E. Guðmundssón að
víkja. Jón Baldvin sagðist vera
þeirrar skoðunar, að BJ ætti að
veita honum lið. Og þá gætu orð-
in hans frá því fyrr í vetur, „leikur
einn að komast uppí 30% fylgi“
orðið að veruleika. Guðmundur
Einarsson formaður BJ hefði sagt
hjá Rotary eða Júníor Chambers,
að það væri allt í lagi með Jón
Baldvin Hannibalsson, en BJ
hefði sitthvað við Alþýðuflokk-
inn að athuga.
Jóns þáttur Baldvins Hanni-
balssonar einkenndist af því, að
fylgi hans hafi farið rýrnandi, og
Jón Baldvin var orðinn alveg
einsog hinir þreyttu karlarnir; á
flótta undan spurningunum; á
flótta undan sjálfum sér.
Norrænn
tvískinnungur
Spyrlarnir reyndu að þýfga Jón
Baldvin um það hvar hann sjálfur
væri staddur pólitískt; krati,
frjálshyggjugaur? Byrjað var á
því að spyrja hvers vegna norræn-
ir jafnaðarmenn væru svo ósáttir
við pólitík hans, - væri það ekki
einfaldlega vegna þess að hann
væri íhaldsmaður í samanburði
við þá. „Nei aldeilis ekki,“ sagði
Jón Baldvin, - „það hefur ýmis-
legt skolast til hjá þeim síðustu
árin.“
Og eftir töluvert jaml og japl
og fuður, kvað hann ýmislegt
fleira skilja þá norrænu jafnaðar-
menn frá Jóni Baldvin Hanni-
balssyni en utanríkismáiin.
Norðurlandakratar væru mið-
stýringarsinnar, ríkisforsjármenn
meðan hann sjálfur og suður-
landakratar væru róttækari og
andsnúnir afskiptum ríkisins af
markaðnum.
Og þá var Jón Baldvin spurður
hvað eiginlega skildi hann frá
Sjálfstæðisflokknum. Og viti
menn, einmitt það sem gerði það
að verkum að hann átti enga sam-
leið með Norðurlandakrötum,
varð nú til þess að hann gæti ekki
gengið í Sjálfstæðisflokkinn.
Sumsé, hann væri þeirrar skoð-
unar að ríkisvaldið yrði að grípa
inní markaðinn og skipta sér með
stjórnunaraðgerðum af efnahag-
slífinu en þannig væri það ekki
með Sjálfstæðisflokkinn. Nú var
ríkisforsjáin, sem hann hafnaði
nokkrum mínútum fyrr, orðin að
stefnumáli hans sjálfs.
Jón Baldvin var sko aldeilis
ekki á því að mynda ríkisstjórn
með hippunum í Alþýðubanda-
laginu. Hann vildi ríkisstjórn
raeö Sjálfstæðisflokknum og
„verkalýðsarminum" í Alþýðu-
bandalaginu. Alþýðubandalagið
þyrfti bara að losa sig við „hippa-
liðið og róttæklingana“, sem þar
hefði sést á bæ.
Jón Baldvin lýsti yfir ánægju
sinni með yfirstandandi samn-
inga og kvað enn einn ganginn
strákana (aðilja vinnumarkaðar
og ríkisstjórn) vera að skrifa
undir efnahagsstefnu Alþýðu-
flokksins. Ekki nennum vér
klipparar, að eltast við þær hinar
smærri mótsagnir hjá formannin-
um; einsog til dæmis að „með-
flutningsmenn“ hans á bjórfrum-
varpinu réðu því hvort það yrði
lagt fram að nýju eða ekki, - og
síðar sagði hann að núverandi al-
þingi væri ekki treystandi til að
afgreiða þetta mál, og þessvegna
ætti frumvarpið að bíða. Jón
Baldvin var líka á móti fram-
leiðslustýringu í Iandbúnaðinum
þartil að hann var minntur á að
Eiður Guðnason hefði sagt á
þingi, að Alþýðuflokkurinn hefði
alltaf viljað slíka stýringu.
„Hvernig ætlar þú Elías,“ sagði
forsætisráðherrann í sjónvarp-
inu, „að vera sjálfstæð þjóð?“.
Fréttamennirnir tóku strax til við
að spyrja Steingrím Hermanns-
son um ferðalög, ferðakostnað.
Steingrímur vildi eiginlega
meina, að ferðalögin öll væru
spurning um myndugleika hinnar
sjálfstæðu þjóðar.
Þeir gerðu að umtalsefni, að
ferðakostnaður ríkisins vegna
ferða forsætisráðherra hefði
numið sem svarar til 135 þúsunda
króna á mánuði allt sl. ár.
Steingrími fannst fréttamennirnir
gera alltof mikið úr þessu og gekk
fast á eftir áliti Páls Magnússonar
almenns borgara þessa lands;
hvort honum fyndist eitthvað
óeðlilegt við þessar ferðir. Páll
gat ekki annað en svarað, og
benti á að í þessum gífurlega ferð-
akostnaði væri til að mynda ráð-
stefna aðskiljanlegra Framsókn-
arflokka í veröldinni í Madrid.
Þangað fór forsætisráðherra á
kostnað íslenskra skattborgara.
Það var einnig dálítið merki-
legt, að Steingrímur kvað um-
ræðu af þessum toga fara sérstak-
lega í taugarnar á sér.
Það væri ekki
löglegt
Var einhver að hugsa um sið-
leysi? Nei, en fljótlega spannst
talið um það hvort ríkisstjórnin
hyggðist ekki greiða húsnæðis-
kaupendum undanfarinna ára
eitthvað til baka af því, sem fólk-
ið hefur greitt á lánin með órétt-
mætum hætti. Steingrímur tók
undir að á sínum tíma hefðu verið
gerð „stórpólitísk mistök“, en
lögfræðingar hefðu sagt honum
að ekki væri hægt að skerða lánin
gagnvart fjármagnseigendum af-
því að þeir hefðu gert ráð fyrir og
samið um að lánin væru svo hátt
verðtryggð og með hávöxtum.
Því miður. En það var bæði lög-
legt og innan þess siðlega ramma,
seni ríkisstjórnin og Steingrímur
hafa smíðað sér, að banna verð-
bætur á launin.
Það var ekki nema von, að
fréttamaðurinn tæki sér í munn
líkinguna um afskorið blóm, sem
fölna tekur með tímanum, þegar
talið barst að Framsóknarflokkn-
um, en Steingrímur títtnefndur er
formaður þess flokks.
Ekki var hægt að skilja forsæt-
isráðherra öðruvísi en svo, að
hann myndi segja af sér ef verð-
bólga færi yfir 30% - og hann
kvað ástæðu lítils gengis og einsk-
is fylgis á höfuðborgarsvæðinu,
vera þá, að enginn forystumaður
væri til meðal Framsóknarmanna
á því svæði. -óg
DJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýöshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Össur Skarphóðinsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Oskar Guðmundsson.
Fróttastjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaðamenn: Álfheiður Ingadóttir, Garðar Guðjónsson, Guðlaugur
Arason, Ingólfur Hjörleifsson, Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gíslason,
Mörður Árnason, Sigurdór Sigurdórsson, Sigurður Á. Friðþjófsson,
Víðir Sigurðsson (íþróttir), Þröstur Haraldsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljósmyndir: Einar ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Utlit: Sævar Guðbjömsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Útbreiðslustjóri: Sigríður Pétursdóttir.
Auglysingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Augiýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson, Olga
Clausen.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóöir: ólöf Húnfjörð.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, auglýsingar, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 40 kr.
Helgarblöð: 45 kr.
Áskriftarverð á mónuði: 450 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 20. febrúar 1986