Þjóðviljinn - 16.04.1986, Blaðsíða 7

Umsjón:
Mörður
Árnason
fslensku Óperunni? Afhverju er
þessi sýning á II trovatore frá-
brugðin öðrunr óperusýningum
sem ég hef séð hér á landi fram að
þessu, hreinni og sterkari?
Ég held að fyrst og fremst eigi
að þakka frábærri leikstjórn Pór-
hildar Porleifsdóttur, sem hér
hefur náð að skapa hárnákvæmt
drama með lágmarks tilfæring-
um. Hún gætir ítrustu sparsemi í
hreyfingum á sviðinu og þó er
sýningin aldrei stöð, uppstillt,
hún er alltaf á hreyfingu. En sú
hreyfing er markviss og sprottin
beint úr músíkinni, það er inni-
stæða fyrir öllu sem fram fer í
verkinu sjálfu og engin tilbúin
aukaatriði til að trufla. Stundum
eru þó „kóreógrafískar" lausnir
hennar óvæntar, en músíkalskt
og dramatískt svo hárréttar að
maður tekur andann á lofti og fær
tár í augun. Tjöld, búningar og
lýsing vinna þá ótrúlega vel með
þessu öllu. Maður hefur hvergi á
tilfinningunni að þessi eða hinn
sé að trana sér fram, heldur er
áherslan öll lögð á heildar áhrif.
Þórhildur hefur þarna fengið til
liðs við sig tvo útlenda snillinga,
leikmynda- og búningameistar-
ann Unu Collins frá Bretlandi og
ástralíumanninn David Walters,
sem fyrir einhverja guðsblessun
er búsettur hér á landi. Samvinna
þessara þriggja er með þvílíkum
ágætum að loks hefur tekist að
koma hér á svið óperu með mark-
Ég ætla ekkert að leyna því að ég
var talsvert kvíðinn fyrir þessari
frumsýningu íslensku Óperunnar
á II trovatore. Ég gat ekki ímy nd-
að mér hvernig þessi fjölmenna
og harðsnúna meistaraópera
Verdis kæmist fyrir svo vel færi á
þessum fjölum, og það sem verra
var, vantreysti ég söngvurunum
mörgum, þvímérhefurfundist
einsog væri að dofna ískyggilega
yfir þessu kompaníi á undanförn-
um missirum. Én þessi kvíði
reyndist þegartil kom út í bláinn
og maður spurði sig í hléinu:
hvað hefurskeð?... þettaeru
einsog nýjar manneskjur, öll
saman.
Söngur Garðars Cortes og Krist-
ins Sigmundssonar hafði allt í
einu öðlast frelsi og dramatíska
stærð einsog maður vill hafa í al-
vöru óperu og engar refjar. Ég
ætla þó ekki að fara að halda fram
að þessir menn séu einhverjir við-
vaningar, þeir eru búnir að vera í
hópi okkar bestu söngvara æði
lengi, - en þarna er eitthvað sér-
stakt og nýtt á ferðinni. Sama má
segja um Ólöfu Kolbrúnu Harð-
ardóttur, sem vissulega hefur oft
komið við hjartað í manni gegn-
um árin, en sjaldan sem þarna, í
margslungnu hlutverki Leonóru,
hún var frábær. Einnig Sigríður
Ella, sem lét hríslast eftir bakinu
á manni með sterkri túlkun á um-
komuleysi og fordæðuskap Azuc-
enu. Viðar Gunnarsson kom á
Á sviði Óperunnar: Kristinn Sigmundsson og Ólöf Kolbrún Harðardóttir. (mynd:
Sig).
tækum stíl og hárvissri tilfinn-
ingu. Starfsemin í Garnla Bíó er
semsé farin að skila verulegum
árangri þrátt fyrir býsna brokk-
gengan feril. Við óskum íslensku
Óperunni og sjálfum okkur inni-
lega til hamingju og dettur
jafnvel í hug í framhjáleiðinni að
Þjóðleikhúsið taki nótís af þess-
um viðburði þegar það fer að
skipuleggja næstu óperusýningu
sína. Er það ekki Tosca?
Músíkstjórinn á fyrstu átta sýn-
ingunum á II trovatore er Ger-
hard Deckert frá Vín. Ég er að
vísu ekki frá því að hann hefði
mátt sýna meiri skerpu á köflum,
mann langaði í meiri hita og
sveiflu, já einfaldlega meiri hraða
hér og þar. Það hefði líka að rnínu
viti hjálpað söngvurunum enn
frekar til að fylgja eftir karakter-
unum, sem eru ótrúlega skýrir og
fullmótaðir hjá Verdi, algjörlega
vafningalausir. En Deckert er
svo sannarlega öruggur og klár
stjórnandi og engin ástæða til að
hafa áhyggjur af honum. Hann
hefur þetta allt ásínu valdi, á sinn
hátt. LÞ.
LEIFUR
ÞÓRARINSSON
Nú ætla ég ekki að halda fram
að allir hafi verið í feikna stuði
raddlega, frá upphafi til enda.
Hvenær skeður það á frumsýn-
ingu? Sjaldan. En í seinni hluta
óperunnar voru öll hlutverkin
sungin með þvílíkum ágætum, að
flest óperuhús norðan alpa gætu
verið fullsæmd af. Auðvitað er
þarna engin Callas, Capucilli eða
Corelli, en slíkt tríó finnst hvergi í
heiminum í dag, heldur ekki á
Met.
Hvað er það sem hefur gerst í
óvart í hlutverki Ferrandos, sem
er ekkert smáhlutverk og heimtar
sterkan dramatískan bassa, sem
Viðar gat óhikað lagt til málanna.
Önnur hlutverk eru smærri en
þau voru ágætlega af hendi leyst
og kórinn, þó ekki sé hann stór,
er framúrskarandi, hvort sem
hann er í hlutverki hermanna,
sígauna eða nunnanna í öðrum
þætti.

Óperusigur
í Gamia Bíó
Ástarpostulinn Faulkner
og sálfræðingurinn Miller
Spjallað viðjohn V. Hagopian prófessor sem heldur hér tvo fyrirlcstra
drifkraftur leiksins verður svo sá
Ég ætla í Háskólanum að tala um
William Faulkner og það sem ég
kalla „siðfræði ástarinnar" í
verkum hans. En í Þjóðleikhúsinu
ætla ég að tala um nokkur
minnisverðtíðindi íbandarískri
leikritun á eftirstríðsárunum og
þá einkum um skilning eða
misskilning á verkum Arthurs
Millerog Tennessees Williams.
Svo segir John V. Hagopian,
bandarískur prófessor af
armenskum ættum, sem starfar
við New York háskóla oger hing-
að kominn í stutta heimsókn.
Sem að ofan segir heldur hann
fyrirlestur í Háskólanum í kvöld
(Odda, stofu 101) og svo heldur
hann erindi í Þjóðleikhúskjallar-
anum á föstudag kl. 16 og er
öllum heimill aðgangur.
í stuttu spjalli við Þjóðviljann
segir John Hagopian frá því hvað
hann hefur helst í huga um þau
efni sem hann ætlar að tala um.
Sá erfiði Faulkner
Ég ætla að víkja að því, sagði
hann, að Faulkner, sem að mínu
viti er eitt af stórmennum allra
tíma, nýtur ekki þeirra vinsælda
sem mér finnst hann eiga skilið.
Það er vitanlega átakameira að
lesa hann en andstæðu hans,
Hemingway, og ég ætla að víkja
að þessum „tæknilegu erfið-
leikum", hvernig má yfirstíga þá
og hvað menn geta fundið, þegar
það hefur verið gert.
Svo hefi ég gengið með hug-
mynd, sem er enn hálfmótuð og
ég á vonandi eftir að vinna betur
að. Hún lýtur í sem fæstum orð-
um sagt að þessu hér: Faulkner
sýnir einatt hegðun sem menn
eru vanastir að kalla fáránlega
eða afbrigðilega, en hve langt
sem hann annars gengur í þessu,
þá sýnir hann þetta atferli nteð
samúð - að því tilskildu að það
eigi sér rætur í einskonar ást. Svo
er hitt: persónur hans geta sýnt af
sér hetjuskap ágætan, en ef í hon-
um er að finna afneitun ástarinn-
ar, þá mun Faulkner hafna hon-
um!
Lesendum Faulkners finnst
þetta kannski skrýtin kenning, en
ég er að vona að mér takist að
gera eitthvað bitastætt úr þessu.
Miller og Williams
Nú, að því er varðar banda-
ríska leikritun þá er freistandi að
koma víða við, en ætli ég verði
ekki að láta mér nægja Arthur
Miiler, sem heldur að hann sé
íbsenskur, og Tennessee Wil-
liams, sem heldur að hann sé af
ætt Tsjekhofs.
Báðir þessir höfundar eiga sér
galla sent hindra þá í því að verða
þau ntiklu leikskáld sem þeir
höfðu gáfur til. Miller heldur að
hann sé ádrepuhöfundur, og vill
breyta heiminum, til dæmis með
því að afhjúpa amrískan kapítal-
isma í Sölumaður deyr. En það
eru í raun ekki hinir félagslegu
þættir sem gefa verkunum kraft,
heldur þau sálrænu og kynferðis-
legu átök milli persóna, sem
Miller sjálfur ásakaði Williams
fyrir að vera bundinn við. í
leikritinu „í deiglunni“ (sem senn
verður frumsýnt í Þjóðleikhús-
inu) heldur Miller að hann sé að
vara við andkommúnískri móð-
ursýki McCarthy-tímanna nteð
því að leiða fram á sviðið galdra-
ofsóknir fyrri tíma. Og gerir það
vitanlega, en sá raunverulegi
gamli kynferðislegi þríhyrningur
- John Proctor, kona hans og
Abigail. Hvers vegna lætur John
Proctor lífið: af því hann vill ekki
nefna nöfn, eða blátt áfram af því
honum finnst hann sekur; hann
hefur svikið konu sína með þess-
ari hóru?...
Svo var haldið áfram og talað
um Tennessee Williams, sem var
hommi áður en það komst í tísku
að konia úr felum og átti í erfiðri
glímu við þann vanda og samdi
samt þessi sérstæðu leikrit unt
það, hvernig reynt er að bjarga
fjölskyldunni, hjónabandinu! Og
John Hagopian tekst allur á loft
þegar hann lýsir þeirri skoðun
sinni að Elia Kazan, sem var
áhrifamestur leikstjóri á Broad-
way um þær mundir er þessi
leikrit komu fram, hafi með sín-
um áherslum og uppfærslum gert
verk þessara höfunda verri en
efni stóðu til, afbakað þau
beinlínis. Og svo áfram út og
suður: hvers vegna er bandarískt
leikhús rammsálfræðilegt
(jafnvel sálgreiningarlegt) með-
an þýskuskrifandi höfundar ger-
ast afar pólitískir? Hverskonar
„krankleika úr fortíðinni" eru
menn að kljást við?
Hvar er allt fólkið?
John V. Hagopian byrjaði að
sérhæfa sig í enskum bók-
menntum 17. aldar en hefur síðar
snúið sér æ meir að bandarískum
bókmenntum okkar aldar. Hann
hefur verið farandprófessor,
m.a. í Þýskalandi og tvívegis í So-
vétríkjunum. Nú síðast var hann
að sýsla við John Fowles („Frilla
franska liðforingjans").
Má vera að svo ergist hver sem
hann eldist, sagði hann. En ntér
finnst þeir allir horfnir, sem mér
þótti mikið til koma. Ég er alltaf
að leita að nýjum höfundum sem
freistandi er að vinna með. En
þeir eru einhvernveginn ekki í
sjónmáli. Hvar er allt fóikið?