Þjóðviljinn - 20.07.1986, Blaðsíða 4

Dagur á vinnustað
Veturinn 7 943 varÞjóðviljinn
stœkkaðurí átta sfður. Þá hófst
samkeppni um greinarþarsem
vinnandi menn lýstu„einum degi
á vinnustað" Hér fer á eftir önnur
þeirra tveggja greina sem fyrst
birtustíþessum flokki. Höfundurer
Sigvaldi Þorsteinsson frá Upsum
Þótt allir séu þreyttir erum við ánægðir eins og sjómaðurinn einn getur verið
þegar hann heldur með skip sitt hlaðið til hafnar...
Á fyrstu árum Þjóðviljans var
það sjaldgæft að birt væru viðtöl
við fólk í dagsins önn. Blaða-
menn voru fáir og komust lítt út á
meðal fólks. En menn vissu, að
meðal íslenskra erfiðismanna var
enginn skortur á ritfærum
mönnum, sem gætu vel skrifað
um daglegt líf „þeirra manna sem
byggja hús, leggja vegi, virkja
fossa, flytja varninginn sem
skartar í búðargluggum" - en það
er alltof sjaldan gert, segir Sig-
urður Guðmundsson um það
leyti sem Þjóðviljinn stækkaði í
átta síður árið 1943. Hann segir
líka:
„Þaö á að rjúfa þögnina um líf
hinna vinnandi stétta. Þær eiga
sjálfar að segja frá lífi sínu og
starfi.“
Og efnt var til samkeppni um
greinar sem fjölluðu um „Einn
dag á vinnustað“. Þær fyrstu birt-
ust svo í byrjun desember 1943.
Greinaflokkurinn lifði nokkur
misseri, en veslaðist svo upp - en
var endurvakinn 1953 þegar blað-
ið var stækkað í 12 síður og lifði
þá um stund.
Sunnudaginn 5. desember
1943 birtust fyrstu tvær verð-
launagreinarnar um efnið „Dag-
ur á vinnustað". Þær voru eftir þá
Halldór Pétursson Reykjavík og
Sigvalda Þorsteinsson frá Upsum
og fjölluðu báðar um síldarævin-
týrið það sumar. Hér fer á eftir
grein Sigvalda sem heitir Tví-
lembingar að veiðum.
ÁB
Tvílembingar
að veiðum
Klukkan er hálftvö að nóttu.
Á svo óvanalegum tíma hefst
vinnudagurinn á vinnustað okk-
ar. Máski væri réttara að segja:
Síðasta vinnudegi er ekki lokið
þegar sá næsti hefst. Eða, byrjun
og endir vinnunnar er ekki bund-
ið klukkustundum og mínútum,
því að við erum fiskimenn í síld-
veiðiflota ísleridinga, sumarið
1943.
Mild og gráföl birta miðsum-
arnæturinnar hjúpar land og sæ
hugljúfu skini. Austur við hafs-
brún uppi yfir Siglunesi belta sig
góðveðursskýin í rósrauðum
bjarma nýfædds dags. Þess dags
er byrjar vel og lofar góðu.
Ef til vill verður hann einn af
hinum fáu heiðu, blíðu sumar-
dögum, sem við ennþá höfum
fengið svo lítil kynni af á þessu
sumri.
Veðurútlitið er gott og allar
ástæður fyrir okkur að vera von-
góðir.
Við bíðum og sjáum.
Skipakostur okkar eru tveir
mótorbátar, „Tvílembingar",
annar 24 smálestir, sá dregur nót-
abátana og í honum hefst skips-
höfnin öll að jafnaði við, borðar
þar og sefur. Hinn báturinn er 12
smálestir að stærð. Þeir bera sam-
tals 550-600 mál síldar, fullhlaðn-
ir, að landi.
Fögur síld
og ginnandi
Fyrir röskri klukkustund hafa
drengirnir lokið við að losa bát-
ana, undir hinum nýju löndunar-
tækjum Ríkisverksmiðjanna á
Siglufirði. Svo þurfti að taka olíu,
kol og vatn. Matsveinninn varð
að fá tíma til að bregða sér upp í
bæ eftir nokkrum brauðum,
mjólk á brúsa, einu kjötkrofi og
fleiru matarkyns.
Allt var þetta unnið í ákafa, því
úti fyrir beið blikandi, sléttur sær,
þar sem sfldin bylti sér glitrandi
fögur og ginnandi í stórum og
smáum torfum.
Út hinn ládauða flöt Siglu-
fjarðar knýja vélarnar bátana á-
fram, áfram út til hafs, með 7-8
sjómílna hraða á klukkustund,
þangað sem veiðin bíður lokk-
andi og heillandi.
Vaktin hefur enn ekki lokið við
að hreinsa bátinn. Hinir af skips-
höfninni hópast að dyrum eld-
hússins til að fá sér kaffisopa áður
en þeir leggi sig örlitla stund.
Eldhúsið er lítið skýli aftast á
bátnum. Gólfflötur þess er um
2x2'/2 metri. í þessari litlu kompu
verður matsveinninn að elda og
baka handa 18 mönnum, sem erf-
ið vinna og kaldranaleg aðbúð
gerir lystuga á mat og drykk.
„Enn gengur allt í góðu“, er
máltak okkar, en þegar versnar í
sjóinn og dætur Ránar hafa sér til
skemmtunar að htnda á milli sín
litlum bát, þá fyrst versnar að-
staða matsveinsins. Olt er þá
haldið sér með annarri hendi en
pottur og ketill studdir með
hinni, og vill samt ekki hrökkva
til. En „kokksi“ er alltaf glaður
og hreifur þótt starfsdagar hans
við hinar erfiðustu aðstæður byrji
kl. 6 að morgni og vari oft til kl.
11 og 12 að kveldi án hvíldar.
Og hann gefur sér tíma til að
bregða sér út á þilfar og leggja
hönd að verki þegar mikið liggur
við, eins og þá er gott kast er
komið að borði.
Við erum komnir út úr mynni
Siglufjarðar. Skipshöfnin hefur
öll lagt sig til hvíldar að undan-
teknum einum háseta, vélamanni
og skipstjóra. Þeim er þörf á því
drengjunum að fá sér blund því
innan stundar erum við komnir á
miðin og framundan er dagur
starfs og erfiðis.
Svo langt sem augað nemur
liggur flötur hins víðfeðma Ægis.
Að þessu sinni óvanalega stilltur
og kyrr. En til landsins rísa fjöllin
í tign og ró sveipuð blámóðu
fjarlægðarinnar.
Klárir í bátana
Skip koma hlaðin veiði. Skip
fara út til veiða með unga starfs-
glaða menn um borð. Allt tjáir líf
og starf. Sjórinn er kvikur af
fugli, hnísum og hrefnum. Hér er
sýnilega mikil áta og því sýnilega
síldar von fyrr en seinna. Stefnan
er sett á Grímsey og á eftir kemur
hinn „tvílembingurinn". Á hon-
um eru aðeins tveir menn, skip-
stjóri og vélamaður. Stundum
fara þeir einir í land, þegar þann-
ig stendur á, að fullfermi hefur
fengizt í þann bátinn, og fyrir
kemur, að aftur eru þeir komnir
út á miðin áður en hinn báturinn
er fulllestaður. Þá koma talstöðv-
ar bátanna sér vel, en í gegnum
þær hafa þeir samband sín á milli
og vita oft hvernig á stendur hjá
hvorum um sig.
Klukkan 5 erum við komnir
austur fyrir Eyjafjarðarál.
Fyrir stundu er „nótabassinn"
kominn á sinn stað, í skýlið uppi á
stýrishúsinu, og þaðan horfir
hann aðgætnum augum út logn-
sléttan flöt hafsins, því á hverri
stundu má búast við að síldin fari
að vaða.
Það bregzt heldur ekki, fyrir
stafni er meðalstór síldartorfa, og
nú hljómar rödd hans há og hvell:
„Klárir í bátana!“
Dagur starfsins er hafinn fyrir
alvöru.
Þótt drengirnir hafi aðeins
hvílzt í tæpa þrjá tíma eru þeir
fljótir á fætur og eftir örskamma
stund eru allir komnir í bátana
sem þar eiga að vera, þeir losaðir
frá, róið að síldartorfunni, nót-
inni kastað og síldin lokuð inni
með samtaka, ákveðnum og
traustum handtökum vinnuvanra
manna.
Erfiði og þrengsli
Veðrið helzt jafn yndislegt all-
an daginn. Sól og sumar, eins og
bezt verður á kosið. Og nóg er af
blessaðri sfldinni, stórar og smáar
torfur um allan sjó svo langt sem
augað eygir. En í dag er nú sá
dinturinn í henni, að þótt torfurn-
ar sýnist stórar um sig, eru þær
mjög þunnar, svo lítið fæst úr
hverju kastinu, 20-30-50 mál og
stundum minna. Köstin verða því
mörg og dagurinn erfiður og
vinnufrekur. En áfram er haldið
stanzlaust. Kaffisopi svolgraður
standandi á þilfarinu meðan stím-
að er milli torfa. Hádegisverður-
inn gleyptur á hlaupum og þá far-
ið lítt að borðsiðum.
Frá því kl. 5 að morgni, þar til
kl. 9 að kveldi hefur verið óslitin
erfiðisstund. Þá vantar okkur
nokkur mál á annan bátinn og
síðasta kastið er tekið, en þá
fáum við líka sæmilega gott kast
og verðum að fleygja aftur í Ægis
faðm 2-3 hundruð málum. Okkur
vantar stœrri skip.
En svo eru bátarnir settir aftan
í og haldið til lands.
Þótt allir séu þreyttir eftir svo
langan vinnudag, erum við
ánægðir, ánægðir eins og sjómað-
urinn einn getur verið þegar hann
heldur með skip sitt hlaðið til
hafnar.
Við höldum til hásetaklefans
og lítum þangað niður. Hurðin
gengur inn, okkur veitist erfitt að
opna hana, eitthvað er þar fyrir,
og þegar við loks höfum smeygt
okkur inn fyrir, gegnum þrönga
gátt, sjáum við hvað valdið hefur
að svo treglega gekk inngangan.
Hásetaklefinn er lítill, svo sem
vænta má í ekki stærra skipi. Þó
eiga þar að búa 16 menn yfir allan
síldveiðitímann. Þar eru rúm
fyrir 8 menn. Tveir hafa kastað
sér niður á bera bekkina sinn
hvoru megin og tveir hafa búið
um sig á gólfinu. Þeir hafa, eftir
því sem hægt hefur verið hagrætt
hrúgu af gúmmístígvélum og hafa
nú þau fyrir höfðalag en fætur
þeirra námu við hurðina og því
gekk svo erfiðlega inn að komast.
En svo er þreyta þeirra sár, svo er
svefn þeirra djúpur, að ekki hafa
þeir rumskazt við umgang okkar.
Þannig er þá hvílan reidd,
þreyttum og lúnum „her-
mönnum“ íslands.
Væri ekki ráð að lögskylda
hina þrjátíu og þrjá þingskör-
unga, sem voru svo vel samtaka
um að drepa tillögur sósíalista um
10 milljóna króna framlag til
eflingar fiskiflota okkar, til þess
að taka í vikutíma þátt í störfum
og aðbúnaði fiskimanna á
minnstu og þar af leiðandi van-
búnustu skipunum? Að liðinni
þeirri viku mætti aftur senda þá
suður á þing og lofa þeim að
endurskoða afstöðu sína til
endurbóta og eflingar fiskiflot-
ans. Það ætti að vera þeirra síð-
asta tækifæri.
Stœrri skip!
Óskir og kröfur fiskimanna ís-
lands eru ekki fyrst og fremst um
bætt kjör þeirra sjálfra.
Þeir setja ekki fyrst af öllu fram
kröfuna um t.d. átta stunda vinn-
udag, eins og aðrar vinnandi
stéttir þessa lands hafa fengið
viðurkennda. Ekki heldur er
þeirra krafa um svo og svo mikla
kauptryggingu þeim til handa.
Nei, þeirra heitasta ósk, þeirra
sárasta þörf er: Stœrri og betri
skip. Stœrri og fleiri verksmiðjur.
Fullkomnari tœki svo fram-
leiðslan aukist, svo hin mikla
lífœð þjóðarinnar streymi fram
hraðar og með meiri krafti til nær-
andi blessunar börnum þessa
lands.
Veitið hinum djörfu og dug-
legu fiskimönnum íslands þetta,
þá munu þeir una sér vel úti á
hinum síkviku, breiðu brjóstum
Ægis. Brjóstunum, sem aldrei
sofa rótt.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 20. júlí 1986