Þjóðviljinn - 20.07.1986, Blaðsíða 14

Hœgtað
Guðbrandur Gíslason við gamla sýningarvél úr Vestmannaeyjum, Mynd Sig.
selja
en
í sumar eru einungis tvær ís-
lenskar kvikmyndir í vinnslu. í
fyrra voru þær þrjár, en á ár-
unum þar áöur mun fleiri.
Flestir brautryðjendur ís-
lenskrar kvikmyndagerðar
hafa leitað hófanna um verk-
efni erlendis. Hrafn Gunn-
laugsson er að leggja síðustu
hönd á gerð kvikmyndarfyrir
sænskasjónvarpið. Lárus
Ýmir er nýbúinn að ganga frá
frosna hlébarðanum í sama
landi. Ágúst Guðmundsson er
að ganga frá samningum við
Englendinga um að gera kvik-
mynd fyrir þá og Þráinn Bert-
elsson hefur rætt við þýska
aðila um kvikmyndagerð.
Þrátt fyrir stór orð stjórnmála-
manna um að stutt skuli við
bakið á þessari listgrein er
það árviss viðburður að lög-
boðinntekjustofn kvikmynda-
sjóðs er skorinn niður.
Kvikmyndasjóður hefur stóru
hlutverki að gegna í íslenskri
kvikmyndagerð og sést það best á
því að þær tvær kvikmyndir sem
teknar verða á íslandi í sumar
fengu stærstu styrkina úr sjóðn-
um í ár, eða 5 milljónir hvor um
sig. Framkvæmdastjóri Kvik-
myndasjóðs er Guðbrandur
Gíslason og heimsóttum við hann
í höfuðstöðvar Kvikmyndasafns
fslands, en Guðbrandur er jafn-
framt umsjónarmaður þess.
Land og synir ekki
fyrsta myndin
Á skrifstofu Guðbrands úir og
grúir af gömlum tökuvélum og
sýningarvélum og öðrum hlutum
sem tilheyra tslensku kvikmynd-
asögunni.
„Það er margur sem heldur að
íslensk kvikmyndagerð hafi byrj-
að með Landi og sonum, en það
er ekki rétt, hinsvegar má kann-
ski til sannsvegar færa að nútíma-
leg kvikmyndagerð hafi hafist
fyrir 6-7 árum,“ segir Guðbrand-
ur, eftir að hann hefur látið blað-
amann bíða á meðan hann
hringd; um tíu samtöl til að reyna
að útvega greinahöfund fyrir sýn-
ingarskrá á kvikmyndahátíð á
Rimini í Ítalíu næsta haust. Þar
fíeira
físk
Rœtt við Guðbrand
Gíslason, fram-
kvœmdastjóra
Kvikmyndasjóðs um
stöðunaííslenskri
kvikmyndagerð
ídag
verða m.a. sýndar tvær íslenskar
kvikmyndir.
„Skömmu áður en þessi ný-
bylgja byrjaði hafði Morðsaga
verið gerð og ég minni bara á
kvikmyndir einsog Nýtt hlutverk,
Síðasti bærinn í dalnum og Milli
fjalls og fjöru. Allt eru þetta
leiknar kvikmyndir. Það verða
hinsvegar þáttaskil í lok áttunda
áratugarins þegar ungir og djarfir
menn koma heim frá námi er-
lendis.“
Hver er staðan
í dag?
„Við gætum staðið betur og
ástæðan fyrir því hvernig komið
er, er tvíþætt. í fyrsta lagi virðist
nýjabrumið að einhverju leyti
vera horfið af íslenskum kvik-
myndum og eiga þær í beinni
samkeppni við annað sem boðið
er upp á í kvikmyndahúsum. í
öðru lagi hefur kvikmyndasjóður
ekki getað gegnt því hlutverki
sem honum er ætlað samkvæmt
lögum, einfaldlega vegna þess að
fjárveitingavaldið hefur kosið að
skera niður lagalegan tekjustofn
sjóðsins við gerð fjárlaga á hverju
ári. Afgreiðsla fjárlaga í fyrra var
harkalegt dæmi um þetta. Sam-
kvæmt lögum átti sjóðurinn að fá
48 milljónir en fékk aðeins 16
milljónir. Fyrir harðfylgi
menntamálaráðherra fengust svo
tíu milljónir í viðbót en samt
vantaði enn 22 milljónir upp á að
farið væri að lögum.
Samkvæmt áætlun Hagstof-
unnar á sjóðurinn að fá 57
milljónir í haust og nú bíður mað-
ur spenntur eftir að sjá hvort það
verður enn einusinni gripið til
hnífsins og skorið niður í ein-
hverja upphæð, sem rétt nægir til
að halda kvikmyndagerð í
landinu á horriminni."
Rök fyrir
íslenskri
kvikmyndagerð
Er eðlilegt að veita kvik-
myndagerð fjárstuðning.umfram
aðrar listgreinar?
„Eigi kvikmyndagerð að þríf-
ast í þessu landi þá verður að
veita henni forgang og það má
færa mörg gild rök fyrir því, að
íslensk kvikmyndagerð er nauð-
synleg. Fyrir því liggja menning-
arleg rök sem hafa með sjálfstæði
þjóðarinnar að gera. Einkum
menningarlegt sjálfstæði
gagnvart engilsaxneskum áhrif-
um. Með þessu er ég þó ekki að
gera lítið úr bandarískum kvik-
myndum því ég hef mjög gaman
af þeim.
Myndbönd eru orðin að
nauðsynjatækjum og ekki síst til
að hafa ofan af fyrir börnum og
unglingum. Þá á sjónvarpsstöðv-
um eftir að fjölga innan tíðar og
áður en langt um líður verður
hægt að velja um fjöldann allan af
stöðvum sem senda erlent efni
um gervihnetti. Sú þróun er óhjá-
kvæmileg og ekki slæm sem slík
en ég legg áherslu á að það er
lífsnauðsynlegt fyrir okkur að
hafa eitthvað fram að færa á
þessu sviði ekki síður en öðrum.
Erlendar rannsóknir hafa sýnt
að börn og unglingar eru dygg-
ustu sjónvarpsáhorfendurnir og
jafnframt sækir þessi hópur mest
kvikmyndahúsin. Þessir miðlar
móta þetta unga fólk ef til vill
meira en nokkuð annað, jafnt
viðhorf þeirra, hugsanagang og
siðferðiskennd. Það er því spurn-
ing hvort það er pólitískur vilji
fyrir því að láta aðrar þjóðir um
að ala upp nýjar kynslóðir íslend-
inga. Ég hygg að svo sé ekki.“
Ekki ríkir ó
kvikmyndagerð
Við síðustu úthlutun var veitt
meira fjármagni til færri aðila. Er
þetta framtíðarstefna sjóðsins?
„Það hefur engin regla verið
um það hversu mikinn þátt sjóð-
urinn tekur í framleiðslu kvik-
myndanna, heldur hefur úthlut-
unin helgast af þeim sveiflum sem
hafa verið í kvikmyndagerðinni á
hverjum tíma. Sumar kvikmynd-
ir hafa gengið það vel á inn-
lendum markaði að þær hafa get-
að staðið undir sér og slíkt er
fagnaðarefni."
Væri þá ekki rétt að kvikmynd
sem hefur verið styrkt af sjóðnum
og skilar hagnaði, skilaði hluta af
honum til baka til sjóðsins?
„Því miður geta íslenskar kvik-
myndir, ef horft er á innanlands-
markað, ekki skilað það miklum
hagnaði að menn verði ríkir á
kvikmyndagerð. „Kassastykki“ á
íslandi geta í hæsta lagi tryggt
framleiðanda möguleika á að
halda áfram að gera myndir og
slíkt er vitaskuld mjög æskilegt,
að menn gefist ekki upp eftir eina
mynd og þekkingin og reynslan
tvístrist ekki þegar myndinni er
lokið.“
Vantar samhengi
Erlendis heyrir það til undan-
tekninga að ungt fólk ráðist strax
í að gera langar leiknar myndir,
heldur sjóast það fyrst hjá
reyndum leikstjórum. Hér hopp-
ar hinsvegar ungt fólk beint út úr
skóla og ræðst í milljónafyrir-
tæki. Er þetta ekki óæskilegt?
„Hvað á þetta unga fólk að
gera ef það ætlar að leggja fyrir
sig kvikmyndagerð. Eldri menn-
irnir eru annaðhvort farnir á
hausinn, hafa gefist upp eða eru
flúnir til útlanda. Því miður hefur
ekki náðst að skapast það sam-
hengi í íslenskri kvikmyndagerð
sem nauðsynlegt er. Ég er því
ánægður með þann stórhug sem
Hilmar Oddsson sýndi t.d. og
þætti sárt að vita til þess ef hann
gæti ekki haldið áfram.“
Flúnir til útlanda? Þú átt ekki
von á að þessir menn komi aftur
upp til að gera íslenskar myndir?
„Ég vona það, en það fer allt
eftir því hvort við sköpum þeim
grundvöll til að gera íslenskar
myndir um íslenskan veruleika.
Það er ekki slæmt í sjálfu sér að
leikstjórar fari út fyrir landstein-
ana því þeir bera hróður okkar
með sér, auk þess er kvikmynda-
gerð alþjóðlegra listform en flest
annað. Það væri hinsvegar slæmt
ef þessir hæfileikamenn og
reynsla þeirra glataðist okkur.
Við megum ekki við því.“
Kynning erlendis
Hefur verið unnið nógu skipu-
lega að því að kynna íslenska
kvikmyndagerð erlendis?
„Því er fljótsvarað. AIls ekki.
Þetta hefur verið hið mesta hálf-
kák hingað til. Kvikmyndagerð-
armennirnir hafa sjálfir verið að
þeytast á milli hátíða með mynd-
ina sína undir handleggnum og
boðið hana til sölu. Slík vinnu-
brögð þekkjast ekki annarsstað-
ar.“
Ætlar Kvikmyndasjóður að
reyna að gera átak í þessu?
„Kvikmyndasjóður hyggst
beita sér fyrir markvissri mark-
aðssetningu erlendis, bæði með
leiknar kvikmyndir og fræðslu-
myndir. Markaðshorfurnar eru
alltaf að batna einkum vegna þess
að það þarf gífurlega mikið efni
til að fylla allar þær sjónvarpsrás-
ir sem eru að fara út í geiminn. í
haust verður gert átak í að kynna
íslenskar heimildamyndir á sjón-
varpsmörkuðum erlendis. Það er
hægt að selja fleira en fisk og eins
gott að átta sig á því áður en hann
hverfur alveg af miðunum. Menn
þurfa líka að gera sér grein fyrir
því, að kvikmyndir selja fisk.“
Kostir og gallar
Að lokum Guðbrandur: Hver
eru helstu sérkenni íslenskrar
kvikmyndagerðar og hverjir
helstu veikleikar hennar?
„Það er erfitt fyrir íslending að
dæma um myndirnar en glöggt er
gests augað og þeir útlendingar
sem hafa atvinnu af því að skoða
kvikmyndir segja það helsta sér-
kenni íslenskra kvikmynda,
hversu heiðarleikinn er mikill. ís-
lenskir kvikmyndagerðarmenn
leitast ekki við að vera billegir
heldur kappkosta að vera sam-
kvæmir sjálfum sér. Þá tala er-
lendir áhorfendur um landslagið
og birtuna, sem er einstök. Slík
birta skín ekki á hvert strá þar
sem kvikmyndir eru framleiddar.
Helsti veikleikinn er fjár-
magnsskorturinn og það rof sem
veröur í kvikmyndagerðinni hans
vegna. Ein af afleiðingum þess er
handritsgerðin. Sagnarandinn
hefur löngum verið landlægur hér
og íslendsingar hafa skrifað
sögur í þúsund ár. Við höfum því
þúsund ára reynslu af orðum og
það vill henda bráðgreinda og
snjalla menn að þeir eru einsog
fiskar á þurru landi þegar að þeir
ætla að tjá sig á sjónrænan hátt.
Þetta er ofureðlilegt því við erum
afsprengi bókarþjóðar. Þetta á
örugglega eftir að breytast til
batnaðar og menn eru þegar farn-
ir að láta augað ráða. Sjá hvað
auganu býðst hverju sinni í stað
þess að vera rígbundnir af orð-
hugsun."
Grunnskóli Ólafsvíkur
Kennara vantar í eftirtaldar stööur: Aímenna
kennslu, sérkennslu, tónmennt og íþróttir.
Nánari upplýsingar veita skólastjóri í síma 93-
6293 og yfirkennari í síma 93-6251.
Leikskóli Ólafsvíkur
Forstööumann vantar viö leikskóla Ólafsvíkur.
Fóstrumenntun æskileg.
Nánari upplýsingar á bæjarskrifstofunni í síma
93-6153.
Bæjarstjóri.
—Sáf
14 SÍOA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 20. júlí 1986