Þjóðviljinn - 27.07.1986, Síða 4

Þjóðviljinn - 27.07.1986, Síða 4
Dagur hjá Steindóri Þessi grein var fyrsta blaðagrein Elíasar Marar sem á prent kom, í maí 1944. - Hún lýsir vinnudegi hjá Steindóri sumarið 1941, skömmu eftir að bandaríski herinn kom til landsins Pað er heitur júnídagur, sumarið 1941. Ég stika niður Hverfisgötu og sé, að klukkan á Lækjartorgi er á mínútunni tvö (Skyldi Dómkirkjuklukkan ekki vera 5 mínútur yfir?) - Ég er á leið til vinnustaðarins, en hann er Bifreiðastöð Steindórs. Hlutverk mitt er að standa þar innanborðs og færa dagbók stöðvarinnar og anza í síma; sömuleiðis að af- greiða þá, sem koma á stöðina og þurfa bfl, - og svo - síðast, en ekki sízt, - að sækja kaffi og mat handa blessuðum húsbóndanum, ef hann gjörist svangur. Von bráðar er ég kominn niðureftir. Pá vantar klukkuna hjá Steindóri 10 mínútur í tvö, svo að allt er í lagi. Ég reynist þá stundvís maður eftir allt, - og tek þegar til starfa. Síminn hringir í ákafa. Reyndar er ekki um einn síma að ræða, heldur eru þeir þrír, og auk þess einn innanhússsími, og í honum geta komið anzi vanda- samar og ákveðnar spurningar, sem krefjast svars í hvelli. En sleppum því. f þetta sinn svara ég í einhvern símann og það er þá þéttkenndur samborgari, sem biður um bíl, því ekki treystir hann sér til þess að labba gegnum bæinn í sól- skininu svona á sig kominn. Auðvitað læt ég manninn fá bíl samstundis, - því kannski var þetta einn af okkar beztu „kúnn- um“ (viðskiptavinum). Síðan sný ég mér að bókinni. Því verk mitt um í nærskornum sjóliðafatnaði með hvít pottlok á hausnum. Ó- sjálfrátt er þessháttar mönnum veitt eftirtekt, þegar þeir sjást á íslandi. „Líklega er þetta úrvalsliðið, sem á að vernda okkur,“ hugsum við og lítum virðingaraugum til hinna blökku náunga. En þeim virðist vera sama um augnaráð fólksins á íslandi. - Þeir standa með hendurnar í vösunum og æpa og hlæja (það er víst þeirra tungumál) og það gljáir á svarta og hrukkótta húð þeirra í norræn- um sumarhitanum. Engar stelpur? Svo koma tveir þeirra gang- andi í áttina til bifreiðastöðvar- innar. - Fleiri fylgja þeim eftir. - Og þegar þeir fyrstu eru komnir á þröskuldinn, er allur hópurinn kominn í kjölfar þeirra. Fyrirliðarnir koma að af- greiðsluborðinu með samskonar svip og þeir væru að spyrja eftir vefnaðarvöru, og segja: „Can we get some gir!s?“ Við neitum því mjög ákveðið, án nokkurs hroka þó, því við ís- Iendingar erum vanir því að vera frekar almennilegir við gesti okk- ar. „No giris?“ spyrja aumingja mennirniralveggrallaralausir, og snúa sér því næst til félaga sinna, sem bíðafyrir utan, og segjaþeim árangurinn. „No girls?“ kveður við í hávaer- um negrunum og þeir líta hver á annan. Svo horfa þeir til okkar tortryggnum augum. Þeir halda að við tímum ekki að láta þeim stúlkurnar í té, þótt við hefðum kverkunum. Ég minnist þess, að í einu ágætu kvæði stendur skrif- að: „lofið dagsins þreyttu barni að sofa“, og mér finnst í augna- blikinu miklu réttara að staðið hefði: „lofið dagsins þreyttu barni að éta“. En ég er að skrifa um vinnudag minn, en ekki hús- bóndans, og skal því ekki nánar út í hann farið. Ég geng nú inn í eldhúsið í Hót- el Vík og kveð upp úr með erind- ið. En erindimitterdaglegur við- burður, svo að það út af fyrir sig er ekkert merkilegt. (Aftur á móti getur verið fróðlegt að kynnast hótelum eldhúsdyra- megin.) En eftir 10 mínútna bið geng ég, glaður í bragði, með kaffibakkann upp á skrifstofu húsbóndans. Þrátt fyrir gleðina yfir því, að gera öðrum til geðs og eiga von á miklu þakklæti(H), er ég nú hálf hugsandi út af því, sem ég valdi húsbóndanum með kaffinu. Skyldi ekki sandkökusneiðin setja hann á höfuðið? Eða gleymdi ég ekki að fá heitt vatn í könnu? ★ Bíla vantar Svo líður dagurinn við ofur venjulegar upphringingar og bókanir. Helztu spurningar í sím- anum eru auðvitað þær, hvort bíll sé til - „strax í hvelli", - eða þá eftir tíu mínútur. „Verður til bíll eftir hálftíma?" er líka spurning, sem maður heyrir stundum. Svörin við þessháttar spurning- um geta farið eftir því, í hvernig skapi maður er í það og það við íslendingar kölluðum þá, áður en við lærðum enskuna). Hann var meðalmaður á hæð, nokkuð fölur í andliti, frekar lát- laus í framkomu, en samt mjög formfastur. Það var Iangt frá því, að hann reyndi að setja upp nokkurn heraga-svip eða yfir- mannslátbragð, heldur var hann hreint og beint barnslegur í fram- an þar sem hann kom inn, hæg- látur og ofur góðlegur. Hann byrjaði að opna munninn frammi við dyrnar, gekk hljóðlega að af- greiðsluborðinu og sagði alltaf sömu setninguna: „Can I have a car, please?“ Það var erfitt að neita þeim manni um bfl, enda þótt maður neyddist til þess stundum. Bíl- stjórarnir sögðu líka, að eiginlega væri kommandör Koffort bezti gæi- * Um sjöleytið er farið að senda bílstjórana í mat. Þeir leggja þá bílum sínum á stæðið, og er slíkt oft til vandræða. Fólk, sem spyr eftir bílum og fær ef til vill neitun, botnar enganveginn í því, hvers vegna ekki er hægt að fá bíl, þeg- ar kannski 5 bflar standa beint fyrir framan nefið á því. Hvað á aumingja fólkið að halda? Auðvitað kemur því ekki til hugar, að bílstjórar þurfi að borða eins og annað fólk, - eða þá, að bflar geti verið í lama- sessi... Þegar hentugt þykir.fær skrif- arinn klukkutíma í matarhlé. Kannski á bíll frá okkur leið inn Hverfisgötu, og fer ég þá gjarnan með honum. Klukkutíma seinna á ég að eða reyna aðrar stöðvar. Og í verulega góðu veðri sést kannski ekki bfll á stöðinni tímunum sam- an. En eftirspurnin minnkar ekki, - heldur eykst. Auðvitað hringir síminn ákaft allan tímann, sem stöðin er opin,frá níu á morgn- ana til eitt að nóttu. Og vafa- laust hringir hann alla nóttina meira og minna. Stundum er vafamál, hvort nokkuð á að svara símanum, meðan tugir manna bíða á stöð- inni, - eða hvort heldur á að svara í símann og láta fólkið bíða tím- unum saman volandi og spyrj- andi. Oftast svörum við símanum jafnframt því sem við afgreiðum þá, sem á stöðinni bíða. En þeir, sem bíða langan tíma í símanum án þess að fá svar, eru sannarlega ekki öfundsverðir. Enda er stundum reynt allt, sem hægt er, og meira til, til þess að ná í bíl, þegar loksins er svarað: „Er hægt að fá bíl þarna?“ „Nei, því miður“. „Kemur hann ekki alveg strax?“ „Nei, - enginn bíll í náinni framtíð“. „Svojá? - Hver er þetta, sem ég tala við?“ „Elías heitir hann.“ „Uss! - Er Kalli við?“ „Nei, hann er nú ekki við í augnablikinu“. „En Bjarni?" „Nei, - ekki heldur“. „Nú, Oddur þá?!“ Elías Mar á í haust 25 ára starfsafmæli við Þjóð- viljann, en þar hóf hann störf við prófarkalestur árið 1961 og annast þau enn. En hann hafði enn fyrr skrifað margt í blaðið og sú grein sem hér fer á eftir er fyrsta greinin eftir þann unga mann og verðandi rithöfund sem kom á prent - það var 7. maí 1944. Elías kann frá því að segja að greinina samdi hann að áeggjan vinar síns, Hannesar skálds Sigfússonar, sem þá var um skeið auglýsingastjóri blaðsins. Þú ert blankur, sagði Hannes, ef þú færð verðlaun í keppninni „Dagur á vinnustað", þá færðu hundrað krónur. Og það munaði um minna í þá daga - húsaleigan var 35 krónur á mánuði þá hjá mér, segir Elías. Sigurði Guðmundssyni leist bara vel á greinina og tók hana strax... Og hann fylgdi henni úr hlaði með ummælum um að Elías hafi ekkert birt áður, en muni hafa fullan hug á því að verða rithöfundur. „Þykir Þjóðviljan- um gaman að birta þessa mynd úr Reykjavíkurlífinu frá hans hendi, - það gæti orðið byrjun á rithöf- undarferli“. -ÁB er ekki fyrst og fremst að svara símanum, heldur að færa inn í dagbókina. í hana er bókuð hver einasta ferð, sem farin er af stöð- inni, hvort heldur er samkvæmt pöntun í símanum (þá er bókaður staðurinn, sem bíllinn fór á), eða bíllinn fer af stöðinni með ein- hvern viðskiptavin (og þá er bara skrifuð skammstöfunin ,,Afst.“). Auk þess er bókað númer bílsins, klukkan hvað hann fór, og - þeg- ar hann kemur úr túrnum, - hvað mikið bílstjórinn tók fyrir ómak- ið. Og þá er að hafa eftirlit með því, að bílstjórinn hafi tekið mátulega mikið, samkvæmt gjaldskránni, og færa inn klukk- an hvað hann kom á stöðina aft- ur. Færslurnar geta orðið þó nokkuð margar eftir einn annríkan dag, þegar fólkið þarf mikið að ferðast. Síminn hringir enn. „E - halló! Er það hjá Steindóri? Já, - ehem, - er hægt að fá bfl, sem getur tekið eina saltkjötstunnu, - bara eina, sko. - Hún er ekkert stór —“ Þessháttar spurning er ekki óvenjuleg. En við erum vanir því að svara þesskonar spurningum neitandi. Ef til vill vísum við á vörubílastöðina. Ef til vill er sam- bandinu slitið, áður en maður fær tækifæri til þess að vera svo vin- gjarnlegur. Fyrir framan Ingólfs Apótek stendur álitlegur hópur af negr- nóg af þeim á lager, - bara af því að þeir væru svartir. En við erum mjög sannfærandi á svip og hrist- um höfuðið, og þetta verður til þess, að hópurinn hverfur á brott, letilegur og ótrúlega hljóð- ur. Líklega hefur þetta verið mið- ur jákvæð landkynning af okkar hálfu, eftir sjónarmiði þeirra blökku. En það eru fleiri en svartir menn, sem spyrja eftir „girls“. Fyrstu dagana eftir að nýja setu- liðið stígur hér á land, eru fyrir- spurnir eftir „girls“ jafnt frá hvít- um sem svörtum mönnum. Jafnt í símanum sem við afgreiðsluborð- ið. - ★ Kaffi fyrir húsbóndann Nú kemur atriði, sem allt ann- að víkur fyrir, kannski næsta hálftímann: Húsbóndann langarí kaffi. Hann sendir þau boð niður, að reynandi sé að senda þann langa út á Hótel Vík og fá kaffi. „Hann má ráða, hvað hann tekur með því“. Ég fer þegar af stað. Klukkan er að verða hálf- fjögur, svo að von er nú að bless- aður húsbóndinn sé orðinn þurr í skiptið, - svo auðvitað eftir því, hvernig spurt er, í hvaða tón. Stundum er freistandi að skella á og svara engu. - Minni vandi er að svara spurn- ingum um áætlunarferðir, þess- háttar spurningar skipta hundr- uðum á hverjum degi, ekki sízt um hásumarið. En við vísum þeim öllum frá okkur, því áætlun- arbílarnir eru afgreiddir annars- staðar. „Gjörið svo vel að hringja í síma 1585,“ eða, ef spurt er um leiðina norður: „Afgreiðslan er hjá Sameinaða. Gjörið svo vel að hringja þangað“. Frá stöðinni er alltaf verið að afgreiða bíla, og þó er eftirspurn- in að jafnaði rniklu rneiri, heldur en hægt er að sinna. Steindór á - því miður - ekki nógu marga bíla til þess að hægt sé að fuilnægja eftirspurninni, og þess vegna segjum við kannski oftar nei en já við beiðnum um bíla. Einstaka fastir viðskiptavinir verða manni minnisstæðir, jafnvel árum saman. Kannski vegna þess, að þeir eru nafnkunnir menn, - kannski vegna framkomu þeirra. Einn brezkur „commander", Crawford að nafni, er daglegur gestur. Ég minnist hans sérstak- lega hér, því hann er einn af þeim fáu mönnum, sem virðast vera kurteisin sjálf, - hreinræktaður enskur „sjentilmaður" (eins og vera mættur. Mínútan er lögð á minnið, er ég fór, og auðvitað fæ ég ákaft samvizkubit, ef ég kem kannski heilli mínútu of seint. Eða er nokkuð ljótara, en hafa svikið húsbóndann um heila mín- útu, - og kannski meira, - og fá svo fu(lt kaup fyrir? Maður getur ekki haft kristilega samvizku með þess konar háttalagi. ★ Við hvern tala ég? Oft er lítið að gera fyrsta hálfan annan tímann eftir kvöldmat. En á tíunda tímanum eykst eftir- spurnin oft mjög mikið á skömmum tíma og helzt venju- lega þangað til stöðinni er lokað klukkan eitt. í vondu veðri safnast oft hópur fólks inn á stöðina sem hímir ó- þolinmótt eftir bílum. Það spyr í sífellu, hvenær næsti bíll komi, enda þótt við vitum ekkert, hvenær bílarnir koma, frekar en það. Verið getur að bíl- arnir fari burt úr bænum og komi kannski ekki fyrr en næsta dag. En kannski koma þeir að nokkr- um mínútum liðnum. Um þetta er aldrei hægt að segja. Þegar þurrviðri er safnast múg- urinn síður fyrir á stöðinni. Fólk- ið lætur sig hafa það að ganga, „Því miður, það er enginn við nema ég“. Þá er skellt á svo glymur í. Allt er þetta samkvæmt ritúali. Mað- ur kann svo sem að gefa lakonisk svör. - Þannig líður vinnudagurinn á enda. Starfið sjálft er mjög til- breytingarsnautt. Aftur á móti getur skeð, að eitthvað komi fyrir sem vekur athygli manns og setur dálítið öðruvísi svip á einn daginn en annan, t.d. slagsmál í Veltu- sundi fyrir framan ólyktarsjopp- una „Fish and cips“, þar sem lög- reglan skerst í leikinn og fólkið skemmtir sér við að horfa á þá útlenzku streitast á móti velsæm- inu. En þessháttar er ekki hægt að kalla tilbreytingu í vinnu- brögðum okkar, sem hímum inni á stöðinni um hásumarið. Margir híma þarna árum saman. Ég tolldi fjóra mánuði og þóttist hetja. Nú skammast ég mín fyrir. Loksins er kvöldið liðið, kom- ið fram yfir miðnætti. Klukkan á skammt eftir í eitt. Við tökum á móti töskum bflstjóranna, þeirra sem koma það snemma, að stöð- inni er ekki lokað á undan þeim. Svo göngum við heim til hvíld- ar eftir starfsdaginn. Eða við látum einhvern bílinn skila okkur heim að húsdyrum. „Góða nótt!“ 4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 27. júlí 1986

x

Þjóðviljinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.