Þjóðviljinn - 29.08.1986, Blaðsíða 9

Jaques Chapuis (í miöiö): Hlutverk kennarans er m.a. að laöa fram það Ijóöræna í tónlistinni og hjálpa til viö að virkja ímyndunarafl nemandans. Hér er Chapuis með sýnikennslu fyrir tónlistark-
ennarana. Nemandinn er hún Guörún og til hægri viö Chapuis er túlkurinn Hávarður Tryggvason. Ljósm.: KGA
Tónlistaruppeldi barna
Þjálfun strax í vöggu
Rœtt við Jacques Chapuis franskan tónlistarkennara um nýjar aðferðir ítónlistaruppeldi barna
Á þriðjudaginn sl. lauk 8 daga
námskeiði sem tónlistarkennarar
á íslandi og Evrópusamband
tónlistarkennara stóðu fyrir, en
námskeiðið var um tónlistarupp-
eldi barna. Leiðbeinandi nám-
skeiðisins var franskur maður að
nafni Jacques Chapuis, en hann
er mjög þekktur í heimalandi sínu
og víðar fyrir starf sitt á þessu
sviði. Starf sitt grundvallar Chap-
uis á aðferð sem þróuð hefur ver-
ið aftónlistarheimspekingnum
og sálfræðingnum Edgar Wil-
lems, sem er heimsþekktur fyrir
kenningar sínar um tónlistarupp-
eldi barna. Þetta er í fyrsta skipti
sem íslenskirtónlistarkennarar
eiga kost á að fara á námskeið í
fræðum Willems og var áhuginn
greinilega mikill því hátt í 100
manns sóttu námskeiðið. „Is-
lensku þátttakendurnir tóku sér-
staklega vel við. Það hefur verið
gaman að kenna þeim,“ sagði
Chaþuis þegar þlaðamaður
Þjóðviljans hitti hann til viðræðna
umnámskeiðíð. Hannvarfyrst
spurður að því í hverju galdurinn
við tónlistaruppeldi barna væri
fólginn.
Eitt af grundvallaratriðunum
er að byrja uppeldið strax þegar
barnið er í vöggu. Þá er strax
hægt að fara að þróa tóneyra og
taktskyn barnsins, en jafnframt
nota tónlistina í þeim tilgangi að
stjórna líðan þess.
Hvernig er þetta framkvæmt?
Þar sem aðferðin hefur verið
stunduð á vöggustofum og barna-
heimilum fyrir ung börn eru það 4
atriði sem lögð eru til grundvall-
ar. í fyrsta lagi þá er nauðsynlegt
að hafa hljóðumhverfið uhdir
stjórn. Þess verður að gæta vand-
lega að kliður og hljóð frá t.d.
útvarpi og sjónvarpi trufli ekki
börnin. Hljómflutningstæki
verða að vera á staðnum og þau
verða að vera mjög góð því öll
aukahljóð geta truflað. Börn eru
mjög viðkvæm fyrir hljóðum og
oft er það m.a.s. þannig að sama
verkið, flutt af sitt hvorum aðil-
anum hefur mismunandi áhrif á
börnin. Það verður því að velja
tónlistina sem spiluð er af mikilli
nákvæmni, en sérstök tegund
tónlistar er spiluð á morgnana
þegar börnin skilja við foreldra
sína og önnur tónlist þegar þau
þurfa að hvílast o.s.frv. Mark-
miðið er sum sé að skapa
stemmningu sem börnunum líður
vel í.
f öðru lagi þá er það mikilvægt
að færa börnum í hendur leikföng
sem gefa þeim inöguieika að
mynda hljóð s.s. hristur og
bjöllur. Viðbrögð barnanna
gagnvart slíkum leikföngum eru
fyrst í gegnum snertingu, þá sjón
og loks skynjar barnið hljóðið og
uppgötvar hvernig það getur
stjórnað því.
f þriðja lagi þá verða tjáskipti
starfsfólksins við börnin að taka
tillit til nokkurra mikilvægra
þátta sem hjálpa börnunum við
að skynja ryðma. Að syngja til
barnanna er t.d. mun mikilvæ-
gara en að tala til þeirra, því þau
skynja sönginn betur en talað
mál. Hann hjálpar þeim ekki að-
eins að læra að skynja ryþmann
heldur hefur hann líka betri áhrif
á börnin. Annað atriði sem er
líka mjög mikilvægt er að hreyfa
lappir barnanna eftir reglulegum
takti. Þetta er gert þegar þau
liggja á bakinu. Mikið sjónsam-
band við barn er líka mikilvæg
leið til þess að þroska skynjun og
ryþma barnsins.
Loks, og þetta atriði gildir fyrir
börn sem eru orðin l-2ja ára
gömul, má nefna mikilvægi þess
að börnin fái reglulegar kennslu-
stundir hjá tónlistarlega og sál-
fræðilega menntuðum einstakl-
ingi. Við höfum veitt því athygli
að slíkar kennslustundir hafa
mjög sterk áhrif á börnin. Eftir
kannski eins og hálfs tíma
kennslustund sem hefur krafist
allrar einbeitingar þeirra, sitja
þau í annan eins tíma og fylgjast
með vídeóupptöku af kennslu-
stundinni.
Hvenær er svo æskilegt að
börnin fari í skipulagt tónlistar-
nám?
Svona um 3ja ára aldur. Þau
byrja þó ekki að læra á eitt ákveð-
ið hljóðfæri og lesa og skrifa tón-
list fyrr en um 6 ára aldur, en fram
að þeim tíma eru kynnt fyrir þeim
hljóðfærin og þau læra kórsöng
og dans svo eitthvað sé nefnt.
Þegar þau byrja að læra á hljóð-
færin þá læra þau fyrst að syngja
verkið sem þau eiga að spila, því
næst reyna þau að spila það eftir
eyranu og loks læra þau að lesa
nótur og spila verkið eftir nótum.
Hlutverk kennarans í þessu
ferli er síðan m.a. það að laða
fram það ljóðræna í tónlistinni,
en ég hef tekið eftir því að þegar
kennurum tekst það þá er tónlist-
in meðtekin af barninu.
Og hvernig fara kennarar að
því að laða fram það Ijóðræna?
Með því t.d. að láta krakkana
finna mjög sterklega fyrir því
tímabili sem tónlistin verður til á.
Hjálpa þeim að skynja
stemmninguna. Mikilvægur þátt-
ur í þessu er að virkja ímyndunar-
afl barna eins mikið og unnt er.
Hvernig reynið þið að virkja
ímyndunaraflið?
Með því m.a. að gefa börnun-
um mörg dæmi úr stemmningu
tímabilsins. Við höfnum alfarið
hafnað aðferðum sem binda
ímyndunarafl barna, en margar
nútímalegar kennsluaðferðir
hafa verið bundnar við að láta
börn skynja tónlist út frá ákveðn-
um teikningum, leikjum eða sög-
um. Sumar kennsluaðferðir hafa
jafnvel grundvallast á því að nót-
unum eru gefnar ákveðnir litir,
og þá eru þeir gjarnan skráðir á
hljóðfærið. C-nótan á píanóinu
er þá lituð t.d. rauð og barnið
gefur nótunni aldrei aðra merk-
ingu en að hún sé rauð. Þessi að-
ferð er algjört eitur fyrir ímynd-
unarafl barna.
Ég vil leggja áherslu á það að
allan tímann meðan á tónlistar-
námi barnanna stendur er mikil-
vægt að sálfræðingar taki þátt í
starfinu en þeirra hlutverk er
m.a. að tryggja að barninu nýtast
allir þeir möguleikar sem þeim
eru í blóð bornir. Svo er líka
mikilvægt að hafa náið samstarf
við foreldrana þannig að börnin
fái það tónlistarlega uppeldi inni
á heimilinu sem við mælum með.
T.d. að þau hlustu þar á valda
tónlist.
Byggið þið á einhverjum sér-
stökum reglum hvað lagaval
snertir? Eru það verk frá ein-
hverjum ákveðnum tímabilum
sem þig lcggið meiri áherslu á en
önnur í kennslunni?
Þegar við vinnum með litlu
börnin þá byggjum við lagavalið
á þjóðlögum landsins. Við kenn-
um börnunum líka erlend þjóð-
lög og þá gjarnan á því tungumáli
sem þau eru á. Með því, þá læra
börnin hrynjandina í öðrum
tungumálum en sínu eigin. Börn
sem fara síðan að læra að spila á
píanó eru mjög heppin, því fyrir
það hljóðfæri hefur mikið verið
skrifað fyrir börn af vandaðri tón-
list. Ég hef haft það þannig að
nemendur mína hef ég alltaf látið
spila verk eftir Bach eða
samtímamenn hans, eða Mozart
og Beethoven og samtímamenn
þeirra, verk eftir Schuman og
alltaf eitthvað frá 20. öldinni.
Auk þess læt ég þau spila af fing-
rum fram, bæði ein- og fjórhent
með kennaranum.
Finnst þér eitthvert eitt tímabil
höfða meira til barnanna en ann-
að?
Það fer mikið eftir því á hvaða
aldri þau eru. Frá og með 10 ára
aldri verða börnin t.d. mjög
hrifin af tónlist sem hefur mikið
af hljómum.
Notið þið enga aðra tónlist við
tónlistaruppeldið en þjóðlagatón-
list og klassíska tónlist, t.d. djass?
Fyrir mér er öll tónlist klassísk
tónlist svo fremi hún er góð tón-
list. Það er því sama innan hvaða
tónlistarstefnu sú tónlist ætti
heima. En ég held að djass sé
ekki góður til tónlistarlegs upp-
eldis barna, ætli hann sé ekki of
erfiður fyrir börn. Ég held hins
vegar að fullorðnir hafi gott af því
að hlusta á djass. Ég hlusta t.d.
oft á djass þegar ég er búinn að
vinna í t.d. Bach allan daginn.
Við verðum að gera okkur
grein fyrir því að börn í dag hlusta
á alls konar misgóða tónlist og
okkar hlutverk sem uppalendar
er mjög mikið ábyrgðarhlutverk.
Við verðum að hjálpa börnunum
að skynja hvað er góð tónlist og
hvað er vond tónlist. Tii þess að
gera það þá verðum við að veita
þeim góða tónlistarmenntun, því
aðeins þannig hafa þau þann
samanburð sem er nauðsynlegur
til þess að dæma. -K.ÓI.
Föstudagur 29. ágúst 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9