Þjóðviljinn - 01.02.1987, Blaðsíða 10

Zamenhof, esperanto
og Gyðingar
Fyrir hundrað árum kom út
fyrsta kennslubókin í Esper-
anto alþjóðamáli sem pól-
skur læknir og gyðingur, Laz-
ar LudwikZamenhof, bjótil.
Esperantistar í öllum þjóð-
löndum munu að sjálfsögðu
minnast þessara tíðinda hver
með sínum hætti, draga fram í
dagsljós sem mest af sigrum
esperantistahreyfingar,
harma að þeir skuli ekki fleiri
orðið hafa, leggja á ráð um
framtíðina.
Hér fer á eftir endursögn á
grein sem birtist fyrir nokkru um
Zamenhof, esperanto, hebresku
og gyðingdóm í tímaritinu Ariel,
sem kemur út á ensku í ísrael -
þar er ýmsan fróðleik að finna um
ævi og viðhorf Zamenhofs sem
ekki er innan seilingar. Og hefst
nú endursögnin.
Fyrir hundrað árum mátti
hvergi finna menn sem lögðu það
í vana sinn að tala hebresku né
heldur esperanto. Heilbrigð
skynsemi kvaðst bæði því mót-
fallin að endurlífga „dautt“ mál
(hebreska var mál Biblíunnar og
samkunduhúsanna) og taldi von-
Iaust að búa til alþjóðamál sem
útbreiðslu fengi. En nú er svo
komið að um þrjár miljónir
manna nota hebresku í daglegu
lífi sínu og a.m.k. miljón manna
nota esperanto til margra hluta -
á þessum málum tveim hafa kom-
ið út lygilega margar bækur og
tímarit.
Sérvitringar
Sá sem mest barðist fyrir
endurreisn hebresku sem lifandi
máls, Eliezer Ben-Jehuda og
Zamenhof, höfundur esperanto,
voru um margt líkir. Þeir voru
fæddir um svipað leyti (1858 og
1859), þeir voru báðir aldir upp á
upplýstum gyðingaheimilum,
báðir gerðust læknar, báðir lögðu
á sig gífurlegt starf og fórnir í
þágu þeirra tungumála sem þeir
báru svo mjög fyrir brjósti og
hirtu aldrei um háðsglósur þeirra
sem töldu þá „sérvitringa" og
„ofstækismenn“.
Þegar hundrað ár voru liðin frá
fæðingu Zamenhofs 1959 hvöttu
Sameinuðu þjóðirnar ríkisstjórn-
ir og menningarstofnanir til að
heiðra minningu hans og mæltu
með kennslu í málinu sem hann
bjó til. Hannjtefur reyndar víða
skilið eftir sitt fangamark - götur
og torg í 200 borgum heims bera
nafn hans sem og eitt skip pólskt,
silkiverksmiðja í Kína framleiðir
á ári hverju þúsundir fána með
mynd hans, japanskt útgáfufyrir-
tæki hefur nylega gefið út ritsafn
hans, hann birtist á sovésku frí-
merki fyrr en Marx og Engels.
Stórar og
smáar þjóðir
Samt munu margir hvá þegar
nafn Zamenhofs er nefnt. Það er
kannski ekki nema eðlilegt. Að-
eins lítill hluti mannfólksins hefur
annað tungumál en móðurmálið
á takteinum að ráði. Heimurinn
er að mestu byggður mönnum
einnar tungu. Ef að um stór-
þjóðamál er að ræða, eða tung-
umál þjóðar sem gerir tilkall til
sérstaks menningarhlutverks í
heiminum - tökum til dæmis
ensku, rússnesku, spænsku, frön-
sku og þýsku - þá hafa þeir sem
þessi máí eiga að móðurmáli til-
hneigingu til að líta svo á, að sjálf
hugmyndin um alþjóðlegt hjálp-
armál sé óþörf og hlægileg kann-
ski. Esperanto hefur reyndar not-
ið mestra vinsælda meðal smá-
þjóða - Ungverja og Búlgara,
Finna og Grikkja (hér mætti
skjóta því að, að Kína er eina
stórveldið sem hefur sýnt esper-
anto nokkurn sóma). Og það eru
einmitt smáþjóðarmenn sem
hafa vanist því áður, að læra eitt
eða fleiri tungumál til að nota í
samskiptum við granna sína.
Herrar
þessa heims
Það var um margt eðlilegt að
höfundur alþjóðamálsins væri
Gyðingur. Gyðingar voru í mið-
og austur Evrópu einatt í hlut-
verki milliliða, kunnu hebresku
til guðsþjónustu, jiddisku (sem er
í rauninni þýsk mállýska) notuðu
þeir hvunndags og svo kunnu þeir
eitt, tvö eða fleiri mál nágranna
sinna. Og Gyðingar voru reyndar
verulegur hluti þeirra sem kunnu
esperanto fyrir heimsstyrjöldina
síðari. Þeir urðu fórnarlömb Hitl-
ers, sem fyrir utan allt annað
hafði lýst því yfir þegar árið 1923
þegar hann gaf út „Mein
Kampf“, að esperanto væri
„sköpunarverk Gyðinga, komm-
únista og frímúrara“. A hinn bóg-
inn urðu þeir fyrir barðinu á tor-
tryggni Stalíns. Sovétríkin höfðu
í fyrstu stutt við bakið á esperant-
istum (meira að segja var þar um
skeið rekið leikhús á esperanto).
En síðar meir var því lýst yfir, að
esperanto væri gagnslaust tiltæki
og gott ef ekki skaðlegt - jafnvel
brá því fyrir þegar verst lét, að
máli væri talið „vopn í höndum
zíonista og ættjarðarleysingja“.
Ekki fór að skána hagur sovéskra
esperantista fyrr en eftir leyni-
ræðu Khrúsjovs árið 1956.
Esperanto tókst
Nú er frá því að segja, að bæði
Zamenhof og Ben Jehuda tengdu
tungumálabaráttu sína beinlínis
við hugmyndir sínar um framtíð
Gyðinga sem þjóðar (hvað sem
gyðingatrú liði). Ben-Jehuda leit
svo á, að endurfæðing hebresk-
unnar væri forsenda fyrir því að
Gyðingar yrðu aftur sem ein þjóð
meðal þjóða. Zamenhof var um
tíma fylgjandi endurreisn hebr-
eskunnar, í annan tíma mælti
hann með því, að jiddíska, sem
flestir Gyðingar þá skildu og not-
uðu, yrði skrifuð með latínuletri
til að gera málið aðgengilegra
(það er skrifað með hebresku
letri). En síðan vísaði hann báð-
um þessum hugmyndum frá sér
og tók trú á hlutlaust alþjóðamál
- sem hann ætlaðist um leið til að
gyðingar notuðu sem sína þjóð-
tungu. Zamenhof taldi að svarið
við ótryggri stöðu kynbræðra
sinna í heiminum væri það að þeir
ættu sér eitt mál (esperanto) og
byggju í einu landi - um tíma
boðaði hann landnám Gyðinga í
vesturhéruðum Bandaríkjanna
og leit til Mormona í Utah sem
fyrirmyndar.
í fjölmörgum ævisögum Zam-
enhofs, sem ritaðar hafa verið og
Zamenhof: við tökum sundrungu heimsins nær okkur en aðrir menn
þá fyrst og fremst fyrir esperant-
ista, er einatt fátt sagt um tengsl
hans við hin gyðinglegu mál. Og
samt má einmitt í þeim greina
skýringuna á því, hvernig á því
stóð að Zamenhof vegnaði betur
með sitt esperanto en fjölda at-
vinnumálfræðinga, sem einatt
nutu ríflegra fjárstyrkja til að búa
'ul alþjóðamál. Þeim tókst ekki
að búa til nema „pappírsmál" -
eins og Volapúk, Ido, Latino sine
flexione (latína án beyginga),
Basic English (sem Þórbergur
sallaði niður með glæsibrag í bók
sinni „Alþjóðamál og mál-
leysur",) Occidental, Novial og
Interlingua.
Esperanto spratt í senn upp úr þörf allra manna fyrir
„hlutlausan" miðil og skynsamlegan, og svo reynslu
sjálfs höfundar tungumálsins, sem vonaði að
alþjóðatungan yrði um leið að þjóðtungu hans
eigin fólks, sem átti á hans dögum afar erfiða daga
Sundraður heimur
Lazar Ludwik Zamenhof var
fæddur í Bialystok, sem þá var í
rússneska keisaradæminu, en nú í
norðausturhluta Póllands, nálægt
landamærum Litháens. Hann var
elstur níu systkina. Bæði faðir
hans og afi voru tungumálakenn-
arar (í frönsku og þýsku) og
studdu Haskala-hreyfinguna,
sem hvatti Gyðinga til að afla sér
veraldlegrar menntunar og leita
náinna samskipta við nágranna
sína - án þess að aðlagast þeim
með öllu. Stuðningsmenn Ha-
skala vildu jöfnuð við aðra þegna
í réttindum og skyldum - án þess
að Gyðingar gæfu það upp á bát-
inn að sýna arfi sínum sóma.
Á æskuárum Zamenhofs voru
tveir þriðju íbúa Bialystok Gyð-
ingar, sumir rússneskumælandi,
aðrir mæltir á jiddísku. Þar voru
að auki allstórir hópar litháiskra
og pólskra kaþólikka, rússneskra
rétttrúnaðarmanna og þýskra
mótmælenda - og allir hópar
lifðu í gagnkvæmri tortryggni og
fjandskap. Ekki voru þó aðrir en
Gyðingar beittir líkamlegu of-
beldi - m.a. í illræmdum „prog-
romum“ árin 1902 og 1906. Pól-
verjar og Litháar litu á
rússneskumælandi Gyðinga sem
erindreka „forrússneskunar"
þessara héraða, en rússneska
yfirstéttin leit á jiddískumælandi
Gyðinga sem mögulega banda-
menn Þjóðverja í stríði. Þeir voru
fyrirfram sekir, hvernig sem allt
veltist.
Þessi djúpstæða sundrun eftir
þjóðerni, trú og tungumálum
hafði mikil áhrif á Zamenhof á
uppvaxtarárum hans. Sjálfur var
hann mikill málagarpur.
Jafnvígur á jiddisku og rússnesku
eins og svo margir Gyðingar. Þar
að auki hafði hann lært hebresku,
arameisku, þýsku og frönsku af
föður sínum og afa áður en hann
kom í menntaskóla. Pólsku lærði
Þú talar kannski esperanto?...
hann af vinum sínum og latínu og
grísku bætti hann við í
menntaskólanum. Síðar kom svo
sæmileg þekking á ensku og ít-
ölsku. Síðar meir mundi hann
taka tillit til allra þessara tungu-
mála þegar hann bjó til Esper-
anto.
Eining
mannkyns
Eftir að Zamenhof ýtti hinu
nýja alþjóðamáli úr vör hafði
hann ekki hátt um sínar „gyðing-
legu“ forsendur - taldi óþarft að
espa upp í mönnum þeirra and-
gyðinglegu hneigðir, sem mjög
reyndist grunnt á meðan
Dreyfusmálið gekk yfir í Frakk-
landi. En í bréfi til franska espe-
rantistans Michaux árið 1905
segir Zamenhof á þessa leið:
„Hefði ég ekki verið Gyðing-
ur, upp alinn í ghettóinu, þá hefði
hugmyndin um einingu mann-
kyns aldrei komist inn í höfuðið á
mér - hún hefði a.m.k. ekki náð
jafn sterkum tökum á öllu mínu
lífi og raun ber vitni. Sú ógæfa
sem fólgin er í sundrungu
mannkyns sækir ekki jafn sterkt
að neinum sem að Gyðingi í
ghettóinu, sem verður að biðja til
guðs síns á löngu dauðu tungu-
máli, og sem fær uppeldi sitt og
menntun á tungu þjóðar sem
kúgar hann, og sem á meðbræður
í þjáningu dreifða um allan heim
og getur samt ekki talað við þá á
einu máli“.
Hebreska
og esperanto
Eins og af þessu sést gerði
Zamenhof ekki ráð fyrir að hægt
væri að endurvekja hebresku til
lífsins. En sjálfur vann eitt sitt
mesta þýðingarafrek á
heimsstyrjaldarárunum fyrri þeg-
ar hann þýddi Gamla testamentið
úr hebresku á esperanto og þykir
hún bæði nákvæm og tilkomu-
mikil: En la komenco Dio kreis la
ðielon kaj la teron...
Zamenhof hafði meiri áhuga á
jiddísku, samskiptamáli Gyðinga
um alla austanverða Evrópu og
árið 1879 lauk hann við fyrstu
fræðilegu og ítarlegu málfræði
jiddískunnar sem út kom.
Aftur á móti finnst mönnum
líklegt að hebreska hafi haft viss
áhrif á sjálfa orðmyndunaraðferð
esperanto. Hebreska og önnur
semitísk mál eru byggð á sam-
hljóðarót, sem ber með sér
grundvallarhugmynd - og orð
sem tengjast sömu hugmynd eða
fyrirbæri eru þekkjanleg af því að
í þeim kemur ávallt fyrir samu
rótin.
Til dæmis merkir rótin S-F-R í
hebresku „að segja sögu, að segja
frá“. Eftirfarandi orð eru skyld
og eiga öll sameiginleg þessa þrjá
gáfa á esperanto í Þýskalandi
fyrir stríð og það átti að brenna
allar þær bækur. En síðan var
leyft að selja þær til Hollands.
Nazistar hertóku Holland og þá
náðu þeir að brenna margt þess-
arra bóka. Ég held að það se
mönnum hulin ráðgáta hvers
vegna nazistar þyrmdu
Esperanto-safninu í Vín.
Menn hrökkluðust frá þessum
ríkjum vegna þessara ofsókna og
það þarf varla að taka það fram
að afkomendum Zamenhofs var
eytt í útrýmingarbúðum nazista
en sjálfur lést hann 1917. Manni
sortnar fyrir augum við að lesa
um þessa hluti, því alltaf rifjast
upp það sama.“
- Eru esperantistar ekki til-
tölulega lokaður hópur?
„Það má með vissum hætti
segja, því þó þeir reyni auðvitað
ekki að loka sig inni þá þarf svo-
lítið til að komast inn í hópinn, að
læra nýtt tungumál. Þetta vex
fólki meira í augum en ástæða er
til. Á alþjóðleg þing esperantista
er ævinlega boðið nokkrum utan-
aðkomandi til þess að kynna
hvernig málið er og fulltrúar frá
sendiráðum koma einnig. í seinni
tíð höfum við boðið utanaðkom-
andi aðilum til þess að halda
fyrirlestra.
Esperantistar gera allt hvað
þeir geta til þess að koma sínu
máli á framfæri, þetta er því ekki
lokaður hópur í þeim skilningi.
Það eru gefin út upplýsingarit,
eitt þeirra merkustu er eftir Þór-
berg Þórðarson, Alþjóðamál og
málleysur. Við höfum síðan ný-
lega gefið út blaðið Esperantotíð-
indi. Þegar við erum stödd á fjöl-
þjóðamótum þar sem allir mæla á
esperanto finnst okkur við síður
en svo innilokuð eða einangruð.
Einfaldleiki, skýr-
leiki og rökhyggja
-Málið sjálft, hvernig er það
uppbyggt?
„Að orðstofnum til byggir það
mikið á rómönskum stofnum en
þeir eru engan veginn einráðir.
Málfræðileg uppbygging tekur
hins vegar ekki eins mikið mið af
þessum málum. Hún miðast við
það að það sé sem auðveldast að
læra málið og að það sé sem rök-
réttast.
Höfundur málsins lét þess sér-
staklega getið að sér hafi ofboðið
orðabækurnar í þjóðtungunum
þegar hann ætlaði sjálfur að fara
að mynda nýja tungu, og það hafi
verið fyrir tilviljun þegar hann
gekk fram hjá tveimur búðum í
Moskvu að hann tók eftir því
hvað aðskeyti gætu gegnt gríðar-
lega miklu hlutverk ef þau væru
notuð alveg reglulega, til að
fækka orðstofnunum án þess að
minnka orðaforðann.
Það er hægt að nota aðskeyti í
esperanto á mjög margvíslegan
hátt til þess að komast af með
færri orðstofna og það er líka
hægt að nota þau sem sjálfstæð
orð. Þetta gerir málið mjög lipurt
í umgengni, öfugt við það sem
margir halda.
Það er afskaplega fátt sem er
tilbúið í esperanto, það byggir
miklu fremur upp á hagræðingu.
í rauninni er flest í því til í ein-
hverri þjóðtungu en það er sveigt
allt undir lögmál Zamenhofs um
einfaldleika, skýrleika og rök-
hyggju-
Framburðurinn ætti að vera
ákaflega fljótlærður, bókstafirnir
hafa alltaf sama hljóð og þeir eru
tiltölulega fáir, ekki nema 28.
Áherslan er alltaf á sama stað í
orðinu, á næstsíðustu samstöf-
unni, sem gefur málinu skýra
hrynjandi.
Mjög fá orð í esperanto eru
endingarlaus, og það er orðið
frægt að öll nafnorðin enda á o í
nefnifalli, lýsingarorðin á a,
atviksorð sem eru leidd af lýsing-
arorðum á e. Þegar maður er bú-
inn að læra þessar reglur þá þarf
maður ekki að hugsa um hvernig
á að segja hlutina, þetta verður
alveg sjálfkvæmt.
Sumir sem eru óvanir þolfalli
hafa Iitið á það sem galla á málinu
en þegar þeir læra meira í því þá
komast þeir að því að þolfallið
gerir orðaröðina miklu frjálsari.
Venjulegasta orðaröðin er lík ís-
lensku orðaröðinni en hins vegar
má breyta henni á alla vegu án
þess að það verði misskilið hvað
átt er við.
Orðaforðinn er nákvæmlega
einsog í öðrum málum, eftir þörf-
um. Nýyrðasmíð er ýmist nýr
orðstofn eða byggð upp á orðum
eða samsetningu orða sem þegar
eru þekkt í málinu, orðið verður
gagnsætt.“
Þórbergur Þórðar-
son endurfœddist
- Eru til málshættir og orða-
leikir á svo ungu máli sem epser-
anto?
„Já, því mjög snemma gaf
Zamenhof út stórt málshátta-
safn. Þar að auki skapast vissar
málvenjur og orðtök þegar málið
\' | M
Frá setningu alþjóða esperantistaþingsins í Reykjavík fyrir esperanto-ogheturhvorkityrrnésíðarnotaðannaðmálensitt
nokkrum árum. Til vinstri við ræðumann er Vilhjálmur Hjálmars- eigið á opinberum vettvangi.
son þáverandi menntamálaráðherra, sem heilsaði gestum á
Frá þingi barna, mæltra á esperanto, sem haldið var
í Sviss. Drengurinn sem orðið hefur, er með framan
á sér hina grænu stjörnu, sem er merki hreyfingar-
innar.
þróast við að menn af mörgum
þjóðernum nota það sín á milli.
Það mætti halda um svo rökrétt
mál að erfitt væri um orðaleiki en
því fer fjarri. Það hefur verið gef-
ið út töluvert af gamansömum
bókmenntum á esperanto sem
byggja á orðaleikjum, bæði í
bundnu máli og óbundnu."
- Það eru til ljóðabækur á esp-
eranto?
„Já, það hefur komið út miklu
meira af bundnu máli en ó-
bundnu. Ljóð verða strax ríkari
þáttur í bókmenntum á esperanto
en laust mál. Það hefur mikið
verið samið beint á esperanto og
einnig mikið þýtt úr ýmsum mál-
um.
Smásögur og skáldsögur eru
vaxandi greinar fagurbókmennta
í esperanto en leikritun sem
veigur er í hefur átt erfitt upp-
dráttar.
Það sem hefur helst þótt vanta í
útgáfu á bókum á esperanto eru
vísindalegar og tæknilegar
bækur. Það hefur verið rætt um
það á allra síðustu árum að leggja
meiri áherslu á útgáfu slíkra bóka
og hafa þær kröfur ekki síst kom-
ið frá löndum utan Evrópu, svo
sem íran og Kína.“
- Saga esperantista á íslandi,
hvar hófst hún?
„Einsog ég nefndi áðan þá liðu
ekki nema fimm ár frá því að bók
Zamenhofs kom út þar til að Ein-
ar Ásmundsson í Nesi hóf að læra
málið. Það höfum við skjalfest í
bréfum hans til Sigurðar Krist-
jánssonar bóksala, þar sem hann
biður hann að útvega sér
kennslubækur í esperanto.
Það sem lyftir esperanto mest
hér á landi fyrst á öldinni er út-
koma kennslubókar Þorsteins
Þorsteinssonar árið 1909. Hann
mun hafa kynnst málinu fyrst í
Danmörku ef ég man rétt. Af
öðrum þekktum esperantistum
frá þessum tíma má nefna séra
Halldór Kolbeins, hann var ákaf-
lega mikill fylgjandi esperanto,
kunni málið vel og vann prest-i
verk á málinu, gifti reyndar ein
hjón á því. Þá ber að geta Bald-
vins B. Skaftfell, sem var mjög
virkur í hreyfingunni og vann það
mikla stórvirki að semja vandaða
íslenska esperanto orðabók sem
er tæpar 500 síður. Það verður
ekki hjá því komist að nefna Þór-
berg Þórðarson fljótt til sögunn-
ar. Hann endurfæddist inn í esp-
eranto með hálftíma lestri á dag,
hægt og kurteisislega, einsog
hann segir frá í Endurfæðingar-
króniku sinni. Eftir það gat hann
ekki lesið neitt nema esperanto
og esperantobókmenntir í mörg
ár.
Þórbergur vann bæði nokkuð í
félagsmálum, kenndi málið og
samdi kennslubækur og skrifaði
mjög mikið um esperanto. Ef
gömlum eintökum af Alþýðu-
blaðinu er flett má sjá að hann
lagði stundum undir sig stóran
hluta blaðsins til þess að fjalla um
esperanto. Auk þess skrifaði
hann allmikið á esperanto, bæði
frumritaði og þýddi.
Ólafur Þ. Kristjánsson skóla-
stjóri í Hafnarfirði var mikilvirk-
ur esperantisti um langt skeið,
samdi kynningarrit um ísland
sem gefið var út 1930 og
esperanto-íslenskt orðasafn. Þá
ritstýrði hann ásamt öðrum Voco
de Islande sem íslenskir esper-
antistar gáfu út um hríð.
Að geta spjallað
við Kínverja
Ég get nú ekki annað sagt, en
mér finnst standa svolítið upp á
það merkilega bókaforlag, Mál
og menningu, sem hefur gefið út
nær öll rit Þórbergs, að gefa
eitthvað út af því sem hann reit
um esperanto.
Þórbergur stofnaði ásamt
mörgum fleirum esperanto-
félagið í Reykjavík, en það logn-
aðist út af á árunum á milli 1935
og 1940. En það merka ár 1944
gekkst Ólafur Magnússon kenn-
ari fyrir stofnun Esperantistafé-
lagsins Auroro í Reykjavík. Þetta
félag hefur starfað óslitið síðan
þá og heldur fundi mánaðarlega,
stendur fyrir námskeiðum og
kynningum á málinu.
Esperanto hefur einnig verið
kennt í nokkrum menntaskólum
og í bréfaskólanum. í Auroro eru
ekki nema 60 félagar, og það er
rétt að taka það fram að hreyfing-
in á íslandi hefur aldrei verið nein
hóphreyfing. Menn telja oft að
starfið hafi verið miklu meira
áður fyrr, en sá misskilningur
kemur til af mikilli umfjöllun í
þeirra tíma fjölmiðlum. Nú er
mun erfiðara að koma því á fram-
færi, til dæmis í sjónvarpi.
Hreyfingin hér hefur þó þótt
nokkurs megnug, því henni var
falið að skipuleggja alþjóðlegt
þing 1977 og þátttaka íslenskra
esperantista í alþjóðahreyfing-
unni er nú miklu meiri en nokk-
urn tíma áður.“
-Þú hefur sjálfur verið esper-
antisti í 40 ár, þú hefur sótt nokk-
uð mörg þing?
„Þau eru nú ekki ýkja mörg.
Ég sótti fyrsta þingið 1949 í
Bornmouth í Suður-Englandi.
Síðan hef ég sótt þing í Ungverja-
landi, Búlgaríu, Grikklandi,
Frakklandi, Sviss og síðast í Pek-
ing í júlí 1986. Það var ákaflega
lærdómsríkt, bæði að finna
hvernig esperanto gekk í þessum
heimshluta og að fá að kynnast
kínverskum esperantistum. Það
var mjög sérstök upplifun að geta
spjallað við Kínverja og það í
þeirra eigin landi.
Þetta þing sóttu um 2500
manns frá yfir 50 þjóðlöndum og
þó það hafi verið fjölmennt koma
eflaust helmingi fleiri á þingið
sem haldið verður í ár í Póllandi,
föðurlandi Zamenhofs, þegar
haldið verður upp á 100 ára af-
mælið.“
Skortir á áhuga
opinberra aðila
- Hvaða vonir esperantista
hafa ræst á þessum tíma?
„Þær vonir hafa ræst að málið
hefur haldist lifandi og það hefur
þróast í takt við tímann. Það hef-
ur aldrei staðnað. Þessi þróun er
algjörlega að þakka þeirri hreyf-
ingu sem er í kringum esperanto
tunguna, en ekki opinberum aðil-
um.
Á vissan hátt hafa alþjóða-
samtök einsog Sameinuðu þjóð-
irnar, sérstaklega UNESCO, við-
urkennt gagnsemi esperanto og
mælt með að stjórnvöld sýndu því
meiri áhuga og fylgdust með þró-
un þess.
Vonbrigði okkar eru þau að
það tekur ákaflega langan tíma
að vekja athygli þeirra sem ein-
hverju ráða á þessu tæki, sem
okkur finnst svo einfalt og sjálf-
sagt að nota. Það er athyglisvert
að einu mennirnir sem þarf að
túlka eitthvað fyrir á alþjóð-
legum þingum eru annað hvort
fulltrúar stjórnvalda, til dæmis
sendiráðsmenn. Allir aðrir ræð-
ast við á einu máli.
Ég má til með að geta þeirrar
gestrisni Vilhjálms Hjálmars-
sonar fyrrv. menntamálaráð-
herra og Birgis ísleifs Gunnars-
sonar fyrrv. borgarstjóra að
ávarpa 62. Heimsþing esperant-
ista á esperanto en það þing var
haldið í Reykjavík 1977.
Ég tel að það væri ágætt að
smærri þjóðir færu af stað opin-
berlega til þess að ýta esperanto
áfram. Það mætti taka þetta upp
á vettvangi Norðurlandaráðs.
Þar sem fjöldi tungumála er tal-
aður mætti gera marktæka tilraun
með esperanto kennslu og fylgj-
ast síðan með niðurstöðum henn-
ar og árangri. Opinberir aðilar
verða að sýna þessu meiri áhuga,
ekki bara í orði í fallegum ræðum
á alþjóðlegum þingum, þó ég sé
nú þakklátur fyrir það, heldur
einnig á borði.“
-vd.