Þjóðviljinn - 08.07.1987, Side 7

r*."í xv Y' r v »T**n
MENNING
Samræöur í hádegishléi. Halldór spjallar við Árna Sigurjónsson og Ólaf Ragnarsson bókaútgefanda.
Bókmenntir
Málþing um verk
nóbelskáldsins
Velheppnað málþing um Halldór Laxness og verk hans s.l.
laugardag. Peter Hallberg heiðursgestur þingsins
Um tvö hundruð manns sóttu
málþing um verk Halldórs
Laxness, sem haldið var á
laugardaginn á Hótel Esju á
vegum Vöku Helgafells og
Félags áhugamanna um bók-
menntir.
Félag áhugamanna um bók-
menntir var stofnað í apríl 1986
og hefur að meginmarkmiði að
efla bókmenntaumræðu hér á
landi með almennum fundum og
fyrirlestrum. Var þingið loka-
verkefnið á þessu fyrsta starfsári
félagsins og samstarfsverkefni
þess og bókaútgáfunnar Vöku
Helgafells sem gefur út bækur
Halldórs Laxness og fer með út-
gáfurétt verka hans gagnvart for-
lögum erlendis.
Peter Hallberg var heiðurs-
gestur þingsins en hann er sá bók-:
menntafræðingur sem mest og ít-
arlegast hefur fjallað um verk
Halldórs Laxness.
Víðerni
mannlífsins
í fyrirlestri sínum fjallaði Hall-
berg um hvernig Halldór Laxness
hefur litið á stöðu sína og hlut-
verk sem skáld í gegnum sjö ára-
tugi. „Það er ekki sama,“ sagði
Hallberg, „að vera skáld í upp-
hafi aldarinnar og í lok hennar.“
Hallberg rakti síðan hvernig
Halldór beinir sjónum sínum að
nútímanum í upphafi ferils síns
en fer upp úr þriðja áratugnum
að taka meira og meira mið af
þjóðlegum uppruna sínum, skrifa
um hinn nafnlausa íslenska
fjölda. Enn síðar fer hann að taka
mið af miðaldabókmenntum og
íslendingasögum en í öllu höf-
undarverki sínu sé helsta mark-
mið Halldórs að finna „útsýni yfir
víðerni mannlífsins".
Fyrirlestur Árna Sigurjóns-
sonar bar nafnið Fjarvídd, flug-
sýn og loftsæi. Árni fjallaði hér
um sjónarhorn í Sölku Völku,
notkun höfundar á mismunandi
sjónarhornum eftir efnisatriðum
og tilgangi þessa. Sölkuhorfið,
sem Árni kallar svo tengist því að
„sögumaður talar út frá hugsun
Sölku, stendur jafnfætis sögu-
persónunum — opnar fyrir les-
andanum samúð höfundarins
með söguefninu, ást hans á ís-
lenskum veruleika; en hitt norf-
ið, (flugsýnin, sem verkar eins og
sögumaður staldri við í plássinu
og skoði það gegnum kíki sem ef
til vill snýr öfugt) tengist löngun
hans til að sundurgreina þennan
sama veruleika.“
Bergljót Kristjánsdóttir talaði
um samfélagsmynd Gerplu í
fyrirlestri sínum Um beinfætta
menn og bjúgfætta, kiðfætta,
kringilfætta og tindilfætta. Rakti
hún fyrst áhrif Brechts í Gerplu
hvað varðar frásagnartækni ep-
ískra skáldsagna og gerði í fram-
haldi af því grein fyrir hvernig
samfélagsmynd verksins er lýst
með klippitækni (montage) eíns
og notuð er í kvikmyndum. Sagði
Bergljót pólitíska samfélags-
mynd verksins koma í ljós í gegn-
um persónur verksins og lýsingar
á fótaburði þeirra. Telur Bergljót
Gerpluhöfund vilja í bókinni
vekja athygli á sameiginlegum
hagsmunum auðstétta víða um
heim og vara við þeirri samfélags-
gerð sem styður til valda menn
sem múta og þiggja mútur.
Freud og Gerpla
Matthías Viðar Sæmundsson
talaði um menningarbyltingu og
nútíma Vefara. I erindi sínu rakti
hann þær breytingar sem urðu í
samfélaginu í fyrri heimsstyrjöld-
inni þegar vald yfir þekkingunni
hættir að vera á hendi embættis-
manna og færist til fjöldans.
Sagði Matthías þær mikíu hrær-
ingar sem á þessum tíma endur-
Peter Hallberg var heiðursgestur þingsins og flutti hann erindi um viðhorf
Halldórs Laxness til skáldskaparins.
speglast í listum og Vefarann
mikla vera það verka Halldórs
þar sem þessi átök ber hæst. „Á
öðrum og þriðja áratugi þessarar
aldar skilgreindu íslenskar bók-
menntir mann og heim upp á
nýtt.“ Segir Matthías Stein Elliða
vera afprengi þessarar nýju hugs-
unar en ekki síður sé byltingar-
gildi verksins fólgið í orðræðu
verksins þar sem tungumálið sé í
uppreisn.
Á þinginu voru tveir fyrirlestr-
ar um Gerplu og var hinn síðari
um ástina og óhugnaðinn í
Gerplu eftir Dagnýju Kristjáns-
Þinggastir og fyrirlesarar Frá vinstri: Bergljót Kristjánsdóttir, Ragnhildur Richter, Sigrún Davíðsdóttir, Dagný Kristjáns-
dóttir og Ástráður Eysteinsson þingstjóri.
dóttur. Talaði Dagný um tilfinn-
ingatengsl sögupersóna út frá
kenningakerfi sálgreiningarinnar
og er upplifun þeirra í frumberns-
ku áhrifavaldur í öllu þeirra lífi.
Mæður þeirra eða móðurleysi eru
örlagavaldar, hafa úrslitaáhrif á
lífsskoðanir söguhetjanna, við-
brögð þeirra við atburðum sem
fyrir þá koma, ástir þeirra eða
ástleysi, svo og tilfinningatengsl
sín á milli.
Auk fyrirlestra þessara voru á
þinginu ýmis atriði önnur inn á
milli en af léttara tagi. Tómas R.
Einarsson og Svanhildur Óskars-
dóttir fluttu stutt erindi um uppá-
haldsbækur sínar eftir skáldið,
Sveinbjörn I Baldvinsson talaði
um þann vanda sem yngri skáld
eiga við að etja að skrifa á eftir
Laxness, Halía Margrét Árna-
dóttir söng nokkur ljóð eftir Hall-
dór við lög Þorkels Sigurbjörns-
sonar og hópur nýútskrifaðra
leiklistarnema flutti brot úr verk-
um skáldsins.
Að lokinni dagskránni voru
pallborðsumræður sem Halldór
Guðmundsson stýrði. Urðu þar
nokkrar umræður um metnað
yngri skálda í samanburði við
Halldór og sagði Thor Vilhjálms-
son yngri höfunda ekki metnað-
arlausa en þakka mætti Halldóri
Laxness fyrir að hafa drepið
meira af meðalmennsku en nokk-
ur annar íslendingur. Einnig
urðu nokkrar umræður í fram-
haldi af erindum þeirra Bergljót-
ar og Dagnýjar um Gerplu m.a.
um hvort Halldór hefði orðið
fyrir áhrifum af Brecht og hvað
væru í rauninni áhrif eins höfund-
ar á annan, svo og hvert væri gildi
sálgreiningar í bókmennta-
túlkun.
~*nl
Miðvikudagur 8. júlí 1987 ÞJÓÐVILJINN - SiÐA 7