Þjóðviljinn - 20.08.1987, Side 9

MINNING
mundur birtist á sviðinu og sjá
hvernig hýrnaði yfir öllum saln-
um um leið og hann steig inn á
svið. Hann var vissulega ástsæll
leikari.
Guðmundur var sem fyrr segir
í stöðugri þróun, bæði sem maður
og leikari. Mér fannst víðsýni
hans í leikhúsviðhorfum aukast
með ári hverju og í leik hygg ég að
list hans hafi aldrei risið hærra en
í síðasta hlutverkinu sem hann
lék: Tomma í Djöflaeyjunni.
Reyndar var þátttaka Guðmund-
ar í Skemmuævintýri okkar
Leikfélagsmanna gott dæmi um
mannkosti hans og eftirfylgju.
Þótt hugmyndin um Leikskemm-
una mætti ýmsum efasemdum
félagsins í fyrstu var Guðmundur
manna fyrstur að fallast á sjón-
armið okkar, forsvarsmanna
hugmyndarinnar, og reyndist þá
áhugamestur og ósérhlífnastur
allra við að hrinda henni í fram-
kvæmd, eins og reyndar ætíð er
hann hafði gengið til liðs við ein-
hvern málstað. Og túlkun hans á
Tomma kaupmanni varð ógleym-
anleg þeim er sáu. Það var engu
líkara en Guðmundur leystist úr
böndum í víðáttu Skemmunnar:
Hann umvafði meðleikendur og
áhorfendur hófstilltri góð-
mennsku Tomma en naut þess
jafnframt að sleppa fram af sér
beislinu þegar til slíks var ætlast
og „átti salinn” kvöld eftir kvöld.
Sjómannavalsinn í jólaboðinu el-
legar uppljóstrunin um aðstoðina
við flugnám Danna með við-
eigandi indíánaöskrum áunnu
honum langvarandi lófaklapp
sýningu eftir sýningu.
Það er vissulega þungbært að
þurfa að sjá á bak svo dyggum
Leikfélagsmanni. Áhugi hans
einskorðaðist ekki við starf hans
sem leikari heldur bar hann vöxt
og velgengni félagsins fyrir
brjósti til hinstu stundar. Hann
fylgdist með hinum daglega
rekstri löngu eftir að hann hætti
framkvæmdastjórn og vart leið sá
dagur að hann kæmi ekki við í
miðasölunni á leið sinni inn í bún-
ingsherbergið á kvöldin til þess
að athuga hvernig aðsóknin væri.
Eitt hið sorglegasta við skyndi-
legt fráfall Guðmundar er að hin-
um skyldi ekki auðnast að lifa þá
stund að flytja í Borgarleikhúsið
nýja; með slíkri elju og einurð
hafði hann unnið að því máli alla
tíð. Hann var fulltrúi Leikfélags-
ins í byggingarnefnd Borgarl-
eikhússins frá upphafi og vann að
skipulags- og framkvæmdarat-
riðum þar að lútandi til hinsta
dags. Mér segir svo hugur um að
bygging Borgarleikhússins væri
ekki komin jafn langt og raun ber
vitni hefði hans ekki notið við.
Persónuleg kynni okkar Guð-
mundar urðu ekki verulega náin
fyrr en allra síðustu ár. Við unn-
um saman í fjölmörgum sýning-
um, hann var manna samvinnu-
þýðastur og samviskusamastur
og kostir hans sem leikara urðu
mér æ ljósari með hverju nýju
verkefni. Svo vildi til að við urð-
um nágrannar síðustu árin og jók
það enn frekar á umgengni okkar
hjóna við þau, hann og Siggu.
Meðal ánægjulegustu endur-
minninga minna er samveran við
þau hjón á leikferð okkar til
Bandaríkjanna í fyrrasumar,
þangað sem okkur var boðið að
leika Brúðarmynd Guðmundar
Steinssonar. Fjáröflun til ferðar-
innar komst ekki á verulegt skrið
fyrr en við fengum Guðmund til
liðs við okkur en til slíkra hluta
þekkti hann öðrum betur. Og
þægilegri og ráðabetri ferðafé-
laga var ekki hægt að hugsa sér.
Fyrir hönd okkar allra hjá
Leikfélaginu og fyrir hönd fjöl-
skyldu minnar, votta ég þér,
Sigga mín, og ykkur Hrafnhildi
og Kristínu svo og öllum aðstand-
endum innilega samúð. Við höld-
um minningu hans best á lofti
með óbifandi trú á vöxt og við-
gang Leikfélags Reykjavíkur og
nýjum listsigrum á þeim vett-
vangi.
Blessuð sé minning hans.
Stefán Baldursson
„Heimildargildi
fomsagnanna"
Á nýloknu þingi norrænna
sagnfræðinga í Reykjavík var
boðið upp á mjög fjölbreytta
dagskrá sem endurspeglaði
væntanlega viðhorf og áhug-
amál í sagnfræðirannsóknum
á síðustu tímum. Mörg um-
ræðuefnin voru a.m.k. í nán-
um tengslum við ýmsar nýj-
ungar í verkefnavali, heimild-
anotkun o.þ.h., sem borið hef-
ur á meðal sagnfræðinga á
Vesturlöndum undanfarin ár
og jafnvel áratugi og má þar
nefna efni eins og „þjóðern-
isminnihlutann á Norður-
löndum á 19. og 20. öld og
stöðu þeirra”, „lífskjörá Norð-
urlöndum 1750-1918”, „læsi
og skriftarkunnáttu 1850-
1900”, „notkun mynda og
kvikmynda sem sögulegra
heimilda” og önnur af svipuðu
tagi.
Eitt umræðuefnið var þó mjög
hefðbundið, þótt það verði raun-
ar líka að teljast sígilt frá hvaða
sjónarmiði sem á það er litið. Var
það „heimildirnar um sögu fyrri
hluta miðalda, 800-1050”, og má
reyndar segja að það væri sérlega
við hæfi að ræða það á þessu
þingi, þar sem mikilvægur hluti af
þessum heimildum - og sá ein-
mitt sem lengst hefur verið
rannsakaður og komið af stað
mestum deilum og umræðum - er
nátengdur íslandi, sem sé forn-
sögurnar og þau fornkvæði sem
varðveist hafa í íslenskum
handritum. Framlög sagnfræð-
inga til þessa umræðuefnis voru
gefin út í lítilli bók sem síðan var
rædd á þinginu og er hún skipu-
lögð þannig að hver höfundur
fjallar um eina hlið þess: Inge
Skovgaard-Petersen segir frá
rannsóknasögu hinna rituðu
heimilda, Vésteinn Ólason fjallar
um heimildagildi fornbókmennta
og Per Norseng um hin fornu lög
og snerta þær greinar allar fornar
bókmenntir af ýmsu tagi og sögu
Norðurlanda í heild á þessu tíma-
bili. Svo eru í lokin tvær greinar
um þrengri efni, skrifar þar Simo
Heininen um notkun heilagra
manna sagna sem heimilda fyrir
sögu Svíþjóðar og Finnlands og
Göran Dahlbáck um heimildir að
byggðasögu, en á því sviði hafa
rúnaristur, fornminjar og örnefni
stórt hlutverk. Geta lesendur af
þessu séð hvernig umræðuefnið
var lagt fyrir þingið, en síðan mun
vera ætlunin að birta þær athuga-
semdir sem fram komu.
Furðulegar skáld-
sögur
Notkun fornra bókmennta sem
heimilda um sögu Norðurlanda á
fyrri huta miðalda - þ.e.a.s. á
tima sem er miklu eldri en hinar
rituðu fornsögur - og umræðan
um gildi þeirra á því sviði er mjög
gömul, og hafa skoðanir manna
tekið róttækum breytingum.
Á 17. og 18. öld trúðu menn
fornsögunum gagnrýnislítið, ekki
aðeins konungasögum og ís-
lendingasögum heldur jafnvel
fornaldarsögum og goðafræði
Snorra og röðuðu saman atriðum
úr öllum þessum ritum án tillits til
aldurs og afstöðu einstakra texta
og bættu við alls kyns bollalegg-
ingum frá eigin brjósti til að
Litið inn á 20.
þing norrœnna
sagnfrœðinga
skapa mynd af víkingaöldinni og
eldri tímum. Líta þær myndir oft
út eins og hinar furðulegustu
skáldsögur í augum nútíma-
manna. Þetta viðhorf var ríkjandi
langt fram eftir 19. öld, þótt
menn væru þá orðnir hófsamari í
„skáldsagnagerð” af þessu tagi,
en þó varð sú breyting á að það
var ekki eins mikið atriði í augum
sumra hvort frásagnir fornsagn-
anna um einstaka atburði væru
bókstaflega sannar: Menn fóru
að líta á þær sem heimildir um
„þjóðaranda” og jafnvel varð
vart við það viðhorf meðal róm-
antískra rithöfunda að þótt mál-
um kynni að vera blandað í ýms-
um frásögnum sagnanna, væri
samt fólginn í þeim einhver „pó-
etískur sannleikur” sem væri
jafnvel „bókstaflegum sannleik”
æðri.
Sú vísindalega heimildagagn-
rýni, sem þýskir fræðimenn mót-
uðu fyrst, barst til Norðurlanda á
seinni hluta 19. aldar og olli tal-
sverðum úlfaþyt. Hún snerist að
nýju um það hvort einstakir at-
burðir sem frá var sagt í forn-
sögum væru sannir eða ekki og
með því að beita aðferðum henn-
ar var létt verk að sýna fram á að
ýmsar frásagnir sem fræðimenn
höfðu til þessa lagt fullan trúnað
á stæðust alls ekki og lítið sem
ekkert væri á gömlum ritum að
byggja, þótt fræðimenn hefðu
óspart notað þau. Forvígismenn
þessara nýju aðferða létu sér
nægja að taka fyrir einstök atriði
eins og Brávallabardaga og sög-
una um Ragnar Loðbrók og sýna
hve hæpin þau væru, en í byrjun
þessarar aldar gengu Weibull-
bræðurnir enn lengra og leiddu
að því margvísleg rök að þær
fornsögur sem segðu frá víkinga-
öldinni og enn eldri tímum væru
að langmestu leyti þjóðsögur og
skáldskapur: Þegar búið væri að
sópa öllu slíku burtu væri ekki
annað eftir en einstaka atburður
og stærstu útlínur sögunnar.
Tvískinnungur
Menn virtust sammála um það
á þinginu að viðhorf Weibull-
bræðra væri rétt og gagnrýni
þeirra á eldri kenningum og við-
horfum svo traust að ekki yrði
aftur til þeirra snúið. En það kom
einnig fram að menn hefðu átt
erfitt með að fóta sig í fræðunum
eftir að þessi gagnrýni kom frain.
Sú kenning hefur rutt sér til rúms,
enda óvefengjanleg á sínu sviði,
að fornsögurnar séu að verulegu
Ieyti einkum heimild um ritunar-
tíma sinn, fyrst og fremst 13. öld-
ina, hugmyndir manna, viðhorf
og menningu á þessum tíma, en
fræðimönnum hefur reynst erfitt
að aðgreina þetta heimildagildi
sagnanna um sinn eigin samtíma
frá því sem í þeim er sagt um eldri
tíma. Af þessu hefur stundum
skapast ákveðinn tvískinnungur,
og hik og var því haldið fram í
umræðunum á þinginu að hann
hefði verið nokkuð áberandi á ís-
landi, ekki síst vegna þess að
höfuðandstæðingur Weibull-
bræðra í deilunum sem spruttu út
af kenningum þeirra hefði ein-
mitt verið íslendingur, Finnur
Jónsson prófessor. Ágætt dæmi
um þetta hik voru orð sem höfð
voru eftir íslenskum sagnfræð-
ingi: f því sem hann skrifaði um
íslandssögu fyrstu alda hafði
hann lítið sem ekkert stuðst við
íslendingasögur, ekki af því að
hann héldi að þær hefðu ekkert
heimildagildi um þetta tímabil, -
heldur af því að hann „vissi ekki
hvað hann ætti við þær að gera-
”! Þótt mikið væri um þetta rætt
á þinginu og athyglisverð framlög
prentuð í bókinni um þetta um-
ræðuefni, var ekki laust við að
maður sem horfði á þetta að
nokkru leyti utan frá fyndi samt
enn fyrir tvískinnungi af þessu
sama tagi: Ekki varð séð að nein
ný viðhorf kæmu fram, heldur
virtust menn sveiflast milli ólíkra
póla eða setja fram varlegar og
óljósar kenningar sem litu út fyrir
að miðla málum en leystu ekki
nein vandamál. En það er kann-
ski ekki nema von, því að heim-
ildagildi fornsagnanna er mjög
snúið mál og kannski óleysanlegt
eins og það hefur verið sett fram:
Hvaða afstöðu sem sagnfræðing-
ur hefur til þeirra og hvað sem
hann ætlar að „gera við þær”, er
erfitt að komast hjá því að hann
lendi í ógöngum fyrr eða síðar og
þá sveiflum milli tveggja póla.
Hringsnúningur
Sá sem þessar línur párar
heyrði einu sinni kunnan norræn-
ufræðing hvísla á gönguferð um
óbyggðir, þegar nógu langt var
komið frá þéttbýlinu, einhvers
staðar í hlíðum Botnsúlna þar
sem hallar niður að Hvalvatni, að
sennilega væri best og einfaldast
að sleppa með öllu bollaleg-
gingum um einhvern „sögulegan
sannleik” í sambandi við íslend-
ingasögurnar og fjalla um þær
eins og hreinar skáldsögur. Þessi
afstaða hefur a.m.k. þann kost að
vera mjög skýr og ótvíræð, en um
leið og maður fer að meðhöndla
fornsögurnar á þennan hátt, rek-
ur maður sig óþyrmilega á fjöl-
mörg atriði sem sýna að þær eru
eitthvað annað en skáldrit og því
ekki hægt að rannsaka þær með
þeim aðferðum einum sem beitt
er við slíkar bókmenntir.
Samanburður við rómönsur
miðalda, sem eru hreinn skáld-
skapur, eða frönsk söguljóð
(chanson de geste) sem eru epísk-
ar og að mestu leyti tilbúnar frá-
sagnir af sögulegum persónum er
lærdómsríkur: Atburðir ís-
lendingasagna eru staðsettir á
mjög ákveðnum stööum og tím-
um í sögunnar rás, þær fjalla um
persónur sem gert er ráð fyrir að
hafi raunverulega verið til - og
oft er hægt að leiða sterkar líkur
að því að þær hafi verið til - og
þær segja stundum frá atburðum
sem aðrar heimildir sýna að hafi
gerst (bardaginn á Vínheiði í Eg-
ils sögu virðist t.d. vera sami at-
burðurinn og orrustan við Brun-
anburg, sem sagt er frá í engilsax-
neskum samtímaheimildum).
AUt þetta gildir í enn ríkari mæli
um konungasögur, en milli þeirra
Frá sagnfræðiþinginu.
Njáluhandrit. íslenskar fornsögur og þau fornkvæði sem geymd eru í íslenskum
handritum hafa löngum verið helstu heimildir manna um víkingatímann.
og íslendingasagna eru oft náin
tengsl.
Vinnubrögðin eru gjarnan eins
og verið sé að skrifa e.k. sagn-
fræði, enda má oft færa sönnur á
að bak við margar sögur, jafnvel
þær sem eru hreinn skáldskapur,
liggur munnleg hefð: Rannsóknir
Dumézils benda t.d. til að þetta
eigi við um ýmsar fornaldarsögur
og í fyrirlestri sem Kurt Schier
hélt á háskólanum í júní dró hann
fram vitnisburð sænskra hellu-
ristna frá því um 1000 sem sýndu
að á þeim tfma hefðu ýmsar goð-
sagnir og hetjusagnir Eddukvæð-
anna og Snorra verið þekktar í
Svíþjóð, gjarnan að því er virtist í
mjög svipaðri mynd og þær voru
skrásettar í meira en tveimur
öldum síðar. En jafnvel þegar
samanburði við aðrar heimildir
sleppir, má segja að heildarmynd
íslendingasagna og konunga-
sagna af eldri tímum sé svo skýr
að menn verði að álykta að á bak
við hana séu einhver fom minni
sem unnið hafi verið úr með ein-
hvers konar „sagnfræðiaðferð-
um”. Að öðrum kosti verða
menn að álykta að annað hvort
hafi einn og sami maðurinn samið
allar fornsögurnar og heim þeirra
líkt og Balzac gerði þegar hann
samdi sagnabálkinn mikla „Gam-
anleik mannlífsins” eða þá að
hópur manna á 13. öldhafi komið
sér saman um það nokkuð ná-
kvæmlega hvernig lýsa skyldi for-
tíðinni. Fremur erfitt er að halda
slíku fram ...
En ef menn taka þann kostin af
þessum ástæðum að kúvenda,
hætta að líta á fornsögur sem
hreinar skáldsögur og fara að líta
á þær sem e.k. sögurit eða sögur
með „sagnfræðilegum kjarna”
reka þeir sig aftur óþyrmilega á
ýmis atriði sem benda skýrt til
vinnubragða skáldsagnahöf-
unda: inn í fornsögurnar eru flétt-
aðar alls kyns flökkusögur og
sagnaminni eða þá atburðir sem
eiga fyrirmynd í raunveruleik
samtímans og í þeim eru atriði
sem tekin eru beint úr erlendum
ritum, fornum og nýjum, sem
voru í umferð á ritunartíma
þeirra. Þannig er t.d. draumur
Flosa í Njáls sögu um risann í
Lómagnúpi gerður eftir fyrir-
mynd úr „Samtalsbók Gregors
páfa”. Það skiptir þó kannski enn
,iv, i- ■ ■ -j %ai •
\míms>
,
Ajg£iL'-%

'■2 " i;H i*
.
- íj

"
.
Þótt vitnisburði fornritanna væri ekki til að dreifa, mundi menn samt bjóða í grun að fornmenn hefðu verið sukksamir.
meira máli að flókin uppbygging
sumra stærri sagna, sem getur
ekki verið komin beint úr neinni
munnlegri hefð, bendir til með-
vitaðrar vinnu skapandi skáld-
sagna. Hjá því verður þess vegna
naumast komist, að því er virðist,
að nota við rannsóknir á forn-
sögum ýmsar þær aðferðir sem
beitt er við rannsóknir skáld-
sagna og meðhöndla þær sem
slíkar. En þá er maður sem sé
kominn hringinn ...
Ýmis ráð reynd
Menn hafa reynt ýmis ráð til að
leysa þessa mótsögn og komast út
úr vítahringnum. Sigurður Nor-
dal reyndi að skýra gerð forn-
sagna og þróun með togstreitu
tveggja tilhneiginga, „sannfræði”
og „skáldskapar”, en þótt sú
kenning kunni að varpa skýru
ljósi á einstök atriði eða einstök
rit er hér ekki verið að gera annað
en færa vandamálið um set.
Steblin-Kamenskij reyndi að
útskýra vinnubrögð höfunda ís-
lendingasagnanna með því að
þeir hefðu haft annað viðhorf til
„sögulegs sannleika” en nú þykir
eðlilegt. Þegar menn semja
sagnfræðirit, verða menn jafnan
að bæta töluverðu við heimildir
og getur það verið mikium
breytingum háð hvaða viðbætur
menn telja eðlilegar. Fornir sagn-
aritarar lögðu söguhetjum sínum
í munn langar ræður sem þeir
sömdu sjálfir út frá einhverjum
meira eða rninna ýtarlegum
heimildum eða út frá því sem þeir
töldu sjálfir eðlilegt, samkvæmt
þeim reglum mælskulistarinnar
sem þeir voru verseraðir í að
segja við umræddar kringum-
stæður. Slík vinnubrögð þykja
ekki við hæfi nú á dögum, en það
þykir hins vegar góð og gild latína
að segja t.d. „vorið 1940 áleit
Hitler að ...”, þótt enginn geti
haft minnstu hugmynd hvað Hitl-
er áleit í raun og veru á þessari
stundu eða nokkurri annarri.
Steblin-Kamenskij heldur því
þess vegna fram að á 13. öld hafi
menn haft mun rýmri hugmyndir
um það en nú hverju mætti bæta
við heimildir, þeir hafi talið rétt-
mætt að skálda í eyður og ekki
gert skýran mun á „sögulegum
sannleik” og „póetískum sann-
leik”. En þótt þessi kenning sé á
margan hátt skemmtileg og vafa-
laust rétt að mörgu leyti, er hún
þegar öllu er á botninn hvolft,
ekki annað en tilraun til að breiða
yfir andstæður án þess að sam-
eina þær, því um leið og menn
ætla að halda lengra og athuga
viðhorf 13. aldar manna til „sögu-
legs sannleiks” ítarlegar kemur
sami tvískinningurinn aftur. Er
hann jafn illvígur og áður, þar
sem kenningin bendir ekki á
neina leið til að finna hverjar
„heimildirnar” voru og hvað eru
viðbætur og hvernig hinum „pó-
etíska sannleik” var háttað.
Heimur merkja
Þegar litið er á umræðuna um
þessi mál eins og hún virðist vera
nú og fram kom á þessu þingi, er
erfitt að verjast þeirri hugsun að
e.t.v. sé alls ekki unnt að leysa
vandann eins og málinu hefur
jafnan verið stillt upp: Hvaða leið
sem menn fari komi þeir alltaf inn
í sama vítíhringinn um síðir.
Sennilega er nauðsynlegt að losa
sig alveg við þessa tvo „póla” sem
mönnum hættir til að reika á
milli, þó ekki með því að líta á
fornsögurnar sem hreinar skáld-
sögur samkvæmt þeim orðum
norrænufræðingsins sem liðu út í
vindinn við Hvalvatn, heldur
með því að láta það liggja alger-
lega milli hluta, a.m.k. fyrst um
sinn, hvort þær eru skáldsögur,
„sagnfræðirit” eða eitthvað ann-
að.
Fornbókmenritirnar eru safn af
merkjum (ákveðinn „corpus”)
eða kannski mætti segja ákveð-
inn „heimur merkja” sem varð-
veist hefur frá miðöldum og verð-
ur að ganga að honum sem slík-
um: Reyna að finna þau lögmál
sem ráða gerð hans, skilgreina
deildir hans og lagskiptingu og
finna þau undirkerfi sem þar
koma fram. Jafnframt verður að
bera hann sainan við aðra
„merkjaheima” frá svipuðu tíma-
bili, fyrst og fremst þær bók-
menntir (einkum latneskar) sem
voru í umferð erlendis, en einnig
t.d. sænsku helluristurnar sem
Kurt Schier fjallaði um í sínum
athyglisverða fyrirlestri, o.fl.
Einnig er nauðsynlegt að athuga
hann í ljósi þess sem á annað borð
er hægt að vita um hinn „ytri
raunveruleika” tímabilsins, at-
burði stjórnmálanna o.þ.h.
Nú kann mönnum að finnast
að hér sé verið að boða aðferðir í
anda frönsku formgerðarrann-
sóknanna (strúktúralismans),
sem hafa ekki sérlega góða
pressu um þessar mundir, Það er
alveg rétt, enda lítur sá sem þess-
ar athugasemdir párar niður svo á
að þær aðferðir hafi verið góðar
og gildar svo langt sem þær náðu
og var margt hægt á þeim að
byggja. En formgerðarr-
annsóknanna biðu þau hlálegu
örlög á sínum tíma að verða að
franskri tískustefnu og þróast
eins og slíkar stefnur gera sem
hálfgildings kaffihúsasamkvæm-
isleikur fyrir framagjarna spjátr-
unga, en það á lítið skylt við fræði
eða vísindi af nokkru tagi. Fóru
þá að flækjast inn í þær alls kyns
vafasamar kenningar og hugar-
burðir sem voru í meira lagi
hæpnir, þannig að álit manna á
slíkum rannsóknum rénaði og
svo fóru tískuvindarnir að blása
úr annarri átt.
Annað bættist líka við. Á sama
tíma og aðferðir við formgerðar-
rannsóknir þróuðust og full-
komnuðust, minnkaði sú næma
tilfinning fyrir fornum bók-
menntum og skilningur á þeim,
sem menn höfðu t.d. haft í ríkum
rnæli á rómantíska tímabilinu og
menn hættu jafnvel að hafa þá
bráðnauðsynlegu þekkingu og
lærdóm sem þurfti til að átta sig á
innihaldi fornra bók-
menntaverka og samhengi
þeirra: Latínuþekking var t.d.
alls staðar á hröðu undanhaldi -
og hefur verið það um langt skeið
- og var þá í rauninni lítið eftir til
að byggja á. Þess vegna var ekki
að furða þótt formgerðarrann-
sóknir eftir öllum kúnstarinnar
regluin yrðu stundum að ein-
hverjum alls-herjar misskilningi
á verkefninu. En ekkert af þessu
var sjálfum aðferðunum að
kenna heldur þeim sem notuðu
þær - enda var álíka misskilning
víðar að finna - og því er í raun-
inni ekkert því til fyrirstöðu að
byggja aftur á svipuðum hug-
myndum og gert var i formgerð-
arrannsóknum og reyna að
endurbæta þær.
e.m.j.
8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 20. ágúst 1987
Flmmtudagur 20. ágúst 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9