Þjóðviljinn - 21.08.1987, Blaðsíða 8

AUGLÝSING
Til framleiðenda kindakjöts
Ðændur!
Athygli er vakin á því að ærgildi kjöts í
fullvirðisrétti er 18,2 kg hvort sem kjötið er af
dilkum eða fullorðnu fé.
Fullvirðisrétturinn nýtist því best með því að
leggja inn dilkakjöt í bestu gæðaflokkunum.
Minna fer í O-flokk sé slátrað snemma í haust.
Framleiðsluráð landbúnaðarins
Auglýsing
Til mjólkurframleiðenda
Umsóknarfrestur um aukinn fullvirðisrétt í mjólk á
verðlagsárinu 1987/1988, skv. 13. og 14. grein
reglugerðar nr. 291/1987 er til 20. sept. nk.
Umsóknirskulu sendar stjórn búnaðarsambands
á hverju búmarkssvæði.
Framleiðsluráð landbúnaðarins
Kennarar
Gerðaskóli Garði
Við óskum eftir áhugasömum og hugmyndarík-
um kennurum til að taka að sér íslenskukennslu,
myndmennt og kennslu yngri barna.
Hér eru miklir möguleikar fyrir gott fólk og nýlegt
húsnæði í boði.
Upplýsingar veitir Eiríkur skólastjóri í símum 92-
27020 og 92-27048.
RlðLBRAUTASKÓLlNN
BREIÐHOUI
Frá Fjölbrautaskólanum
í Breiðholti
Stundakennara í efnafræði og íslensku vantar við
Fjölbrautaskólann í Breiðholti.
Upplýsingar á skrifstofu skólans í síma 75600.
Skólameistari
ÉFrá menntamálaráðuneytinu
LAUSAR STÖÐUR VIÐ
FRAMHALDSSKÓLA:
Umsóknarfrestur um áður auglýstar kennarastöður við ný-
stofnaðan Framhaldsskóla Austur-Skaftafellssýslu,
Nesjaskóla, er framlengdur til 27. ágúst n.k.
Meðal kennslugreina eru stærðfræði og raungreinar: eðlis-
fræði, efnafræði, líffræði og tölvunarfræði. Ennfremur vant-
ar kennara í ensku við sama skóla.
Umsóknir ásamt upplýsingum um menntun og fyrri störf
sendist menntamálaráðuneytinu, Hverfisgötu 6, 150
Reykjavík fyrir 27. ágúst.
Alúðarþakkir færum við öllum þeim er sýndu okkur samúð
og vinarhug við andlát og jarðarför eiginmanns míns, fööur,
tengdaföður og afa
Hermanns Österby
sem andaðist 1. ágúst s.l.
Ólöf Österby
Sigrid Österby Ásbjörn Österby
Leif Österby Eva Österby
tengdabörn og barnabörn
HEIMURINN
HEIMURINN
Tími ykkar er úti
Nítján árum eftir innrásina í Tékkóslóvakíu sitja enn að
völdum þeirsem sovéskar hersveitir komu í æðstu stöður eftir
21. ágústl968, enbreytingarnaríSovétríkjunumhafavaldið
því að staða þeirra er ótraustari en áður
Tékkneski leikarinn Milos
Kopecký gagnrýndi stjórnmála-
foringja í heimalandi sínu ótví-
rætt í ræðu á leiklistarþingi í Prag
snemma í maí, mánuði eftir heim-
sókn Gorbatsjofs. Kopecký er 65
ára og meðal vinsælustu sviðs-
leikara í Tékkóslóvakiu. Flokks-
blaðið Rude Pravo birti örstuttan
útdrátt úr ræðunni, en hér á eftir
fer annar útdráttur í lauslegri
þýðingu, einkum á þeim köflum,
sem Rude Pravo birti ekki.
Einstakt tækifæri
Oft hef ég mátt reyna það, að
viss tímabil eða viðburðir hafa
með léttúð og orðasvalli verið
köluð „söguleg". Stóryrði hefur
aldrei skort.
Nú geta loks allir þeir verið
ánægðir, sem þráð hafa stórar
stundir - ég á við tíma, sem með
réttu mega kallast sögulegir og
tímamótamarkandi. Því það sem
nú er að gerast í Sovétríkjunum
er alvarlegt og áþreifanlegt.
Það er nefnilega einn af eigin-
leikum þessa mikla Sovétlands,
að þar gerist allt áþreifanlega og í
dauðans alvöru. Mistök og víxl-
spor fortíðarinnar, oft sársauka-
full og hörmuleg, voru alvarleg
og áþreifanleg. Núverandi end-
urfæðing sósíalismans er líka al-
varleg og áþreifanleg. Um er að
ræða stefnubreytingu, byltingu
innan allra byltingarsinnaðra
herbúða, en ekki einungis innan
herforingjaráðsins.
Andspænis þessum viðburðum
í Sovétríkjunum spyr ég sjálfan
mig fullur óróleika og efasemda:
Er einnig um eitthvað alvarlegt
og áþreifanlegt að ræða hjá okk-
ur? Eða láta menn sér nægja að
þykjast? Eru menn að látast? Ég
er ekki sá eini, sem varpar slíkri
spurningu fram. Öll alþýðan
spyr, öll þjóðin spyr.
Nú gefst einstakt tækifæri til að
gefa sósíalismanum sína réttu
mynd. Sem kunnugt er hefur sag-
an ekki verið mjög örlát á slíkt.
Hún býður ekki neina ofgnótt af
stórum tækifærum. En sé
eitthvert þessara sjaldgæfu tæki-
færa ekki notað, sé einungis
daðrað við þau og ekkert fram-
kvæmt, þá hljóta menn þunga og
stundum örlagaríka refsingu. Á
þessum tæpu stundum duga eng-
in brögð, ekki einu sinni snjöll
brögð.
Enn sem komið er bendir fátt
til þess, að tækifæri dagsins verði
gripið alvarlegum og áþreifan-
legum tökum. Ég bý enn við
þjakandi tilfinningu. Ég og
milljónir manna heyrum sömu
bragðdaufu orðin, sem við höfum
heyrt svo oft, án þess að hrist væri
upp í nokkru. Eðlilegt varnar-
kerfi mannslíkamans kemur í veg
fyrir, að þvílík orð nái djúpt inn í
sálina. Hjartað verður ósnortið.
Það dugir ekki lengur að út-
húða einstökum mönnum. Það
dugir ekki heldur að tileinka sér
fáeinar kenningar, hegðunar-
mynstur og skylduæfingar, og
bera þær fram af eldmóði. Með
því móti vex aðeins og dýpkar
tortryggni alþýðunnar gagnvart
öllu, sem hún heyrir og er í engu
samræmi við veruleikann.
Tími ykkar
er útrunninn
Líklega skiptir nú mestu máli,
hver talar til fólksins. Menn hafa
orðið fyrir alltof mörgum von-
brigðum, og vonbrigði valda
þreytu, kæruleysi og deyfð. Sá
sem hefur heiðarlegan ásetning í
þvflíku pólitísku og siðferðilegu
andrúmslofti getur að vísu ör-
magnast af ofþreytu, en honum
tekst ekki að byggja neitt nýtt.
Það veldur mér óróa að sjá
sömu hryggðarmyndirnar reiðu-
búnar og kynna nýjar hugmyndir
með bjarma í augum og halda því
fram, að þeir geti staðist nýjar
kröfur. Það eru sömu persónur
og þegar hafa gert margt gott að
engu.
I sannleika sagt standast þeir
ekki hinar nýju kröfur og hafa
ekki hæfileika til þess. Þeir hafa
enga burði til þess, þeir hafa of
mikið af fortíðinni innra með sér,
í hverri svitaholu, hverri taug,
hverri frumu. Rétt eins og ég get
ekki verið öðruvísi en ég er, geta
þeir ekki heldur komist burt frá
sjálfum sér. Eins og jafnan áður
langar þá til að syngja nýja sálma
innst í kór með sem dýpstum
rómi. Okkur er um megn að með-
taka þessa þreytulegu viðleitni.
Það er látið svo sem land okkar
hafi aldrei átt jafnmarga nýja
hugsuði og í dag. En sé nánar að
gætt þekkjast örþreytt andlit
hugsuða frá gærdeginum.
Vissulega hefur sérhver maður
rétt til að þroskast. Það er jafnvel
hægt að trúa því, að sumir geti
öðlast nýja lífssýn. Bravó fyrir
þeim sem tekst það! Ég óska
þeim til hamingju! En þá verða
þeir að hafa háttvísi til að reyna
ekki að útbreiða þessi nýju sjón-
armið með nákvæmlega sams-
: *
Kopecký á heimaslóðum í leikhúsi sínu í Prag.
konar hrifningu og gömlu hug-
myndirnar. Fyrst og fremst mega
þeir ekki ætlast til, að þeir geti
endalaust spilað fyrstu fiðlu. Þeir
myndu nefnilega spila falskt.
Sérhver tími hefur sitt fólk. Á
sama hátt og það er list að koma
inn á réttu augnabliki, er það
ekki minni list að yfirgefa sviðið á
Sovéski herinn á Veneslavs-torginu í Prag í ágúst 1968.
réttri stundu. Margir ykkar, sem
kunnuð að koma inn á réttu
augnabliki og hlýdduð köllun
ykkar, sem var nauðsynlegt og
virðingarvert, ættuð nú fyrstir að
skilja, að tími ykkar er útrunn-
inn. Sá sem skilur það, fer að vísu
oft burtu með sorglegum hætti,
en þó ætíð með virðingu.
Þið, sem áður fóruð með aðal-
hlutverk, ættuð í eigin þágu ekki
að láta viðgangast, að frekari ó-
nauðsynlegir skuggar fali á verk
ykkar, sem margt gott má segja
um. Ef þið farið á réttum tíma -
og það merkir: strax! - er enn
hægt að þakka ykkur. Ef þið ger-
ið það ekki sjálfir af eigin glögg-
skyggni, þá farið þið að vísu
nokkru seinna. En þá gangið þið
ekki út með virðuleika, heldur
sem broslegar fígúrur.
Sé ykkur virkilega svo annt um
framgang sósíalismans sem þið
haldið sífellt fram, þá býðst ykk-
ur nú framúrskarandi tækifæri til
að gera eitthvað nytsamlegt fyrir
þennan sósíalisma: nefnilega að
víkja. Óttist þið um sósíalism-
ann? Hræðist þið stéttaróvininn?
Það er ekki til neitt betra né
máttugra vopn gegn óvinum en
alþýða full af trúnaðartrausti,
sem fínnur á sjálfri sér, að sósíal-
isminn sé í hennar eigin þágu.
Það sem einkum ógnar heilsu sós-
íalismans í menningu okkar á
þessari stundu, eru hinir dulbúnu
persónulegu hagsmunir þeirra,
sem líta á „nýjan hugsunarhátt"
sem einbert pólitískt vörumerki,
en ekki siðferðilega og andlega
skyldu.
Leikarar og
stjórnmálamenn
Ég er ekki stjórnmálamaður,
heldur leikari, gamanleikari,
trúður, sem inni af hendi samfé-
lagslegt hlutverk. Ég er með
leikhroll út af andlegu og sið-
ferðilegu andrúmslofti í landi
mínu, enda er það forsenda að
listrænni tilveru minni og sann-
ferðugleika. Trúður, sem ekki
hefur sviðshroll vegna þess arna,
er ekki mikils virði fyrir samfé-
lagið og ekki heldur á leiksviði.
Hann á að vinna með áhorfend-
um, lifandi fólki, halda uppi
sannferðugum tjáskiptum við þá
án launtákna og tvíræðni.
Enginn veit betur en leikari á
hverju áhorfendur þrífast, hvað
kvelur þá, særir, auðmýkir og
hryggir, hvað eflir þá, styrkir og
virkir og fyllir þá lífslöngun.
Leikarinn hefur fólkið innan
seilingar. Oft horfir hann beint í
augu þess. Því verður hann að
eiga þess kost að vera sannur.
Áhorfendur þyrstir eftir hinu
sanna orði. Það leggur okkur
gífurlega skyldu á herðar.
Hvað er það þá einkum, sem
áhorfendur lifa á og hlusta á?
Ekki skilja allir efnahagslegar
skýringar og skilgreiningar,
hversu mikilvægar sem þær eru.
Og jafnvel þó menn skilji þær, þá
hrífast þeir ekki af þeim.
í leikhúsi láta hinsvegar allir
með blik í augum leiða sig þangað
sem fjallað er um sannleika, sam-
visku, hreinskilni, réttlæti, frelsi,
umburðarlyndi, mannúð, lýð-
ræði.
Er það ekki undursamlegt?
Setjið ykkur það fyrir sjónir:
Fólkið heillast af mannlegum
verðmætum, einmitt þeim sem
búa í eðli sósíalismans og er
reyndar sterkasta hreyfiafl hans
og hinn mannlegi innbíástur. Það
hlustar alltaf á orðið siðgæði, þótt
það sé þjakað af margskonar sið-
leysi, orðaglamri, svikum og
menningarleysi.
Þetta fólk, sem lætur stjórnast
af siðferðilegum og andlegum
hugtökum, er stærsti höfuðstóll
okkar. Það má sýna því góðan
gamanleik á sviðinu, en það má
ekki gera því illan leik í sjálfu
lífínu.
Vanrækt æska
Mætti ég að Iokum tala um
unga fólkið okkar, sem ég hefði
kannski átt að ræða um fyrst af
öllu. Málefni æskunnar eru höf-
uðvandamál okkar, að vissu leyti
vandamál allra vandamála.
Ég á ekki við þann hluta
æskunnar, sem er algerlega van-
rækur. Ég á við æskuna, sem
heild og verð því miður að alhæfa
nokkuð. Húnávið slæmt ástand
að búa, því það nægir ekki, að
hún hafi það efnahagslega gott.
Hún er algerlega vanhirt and-
lega, þótt það hljómi undarlega
eftir öll þau ávörp, sem henni
hafa verið helguð. Æskan er
ómenntuð. Hún veit ekkert. Hjá
henni hefst mannkynssagan með
eigin fæðingardegi. Mörgu hefur
verið haldið leyndu fyrir henni.
Hún ræður ekki yfír neinu sögu-
iegu minni. Hún þekkir ekki ræt-
umar, sem hún er vaxin upp af.
Unga fólkið okkar hefði fulla
ástæðu til að vera stolt af landi
sínu, aldagamalli menningu og
lýðræðishefð, öllum þeim mikil-
hæfu konum og körlum, sem
þetta land hefur gefið heiminum.
Hún ætti líka að geta verið stolt
af sósíalískri nútíð, sem bæri frjó-
anga framtíðar í skauti sér. En
hún finnur ekki fyrir þessu stolti.
Hún veit ekki, að sósíalisminn
getur átt sér meiri yndisþokka en
hún hefur hingað til séð. Hún
stendur hugfangin frammi fyrir
nýjustu vestrænu bflgerðini, en
hefur ekki hugmynd um, að
Karlsháskólinn var stofnaður
áður en Ameríka fannst.
Mannleg skynsemi er öflugasti
bandamaður sósíalismans, enda
er hann sjálfur ávöxtur skynsem-
innar. Gráu heilafrumumar em
dýrmætasta hráefnið. Sá sem
vannýtir þær af hirðuleysi á enga
von í þessum heimi.
Við verðum að sníða skóna
þannig að þeir hæfi manninum í
stað þess að tálga manninn til,
svo að hann passi í skóna.
Fyrir 169 ámm fæddist Karl
Marx, maðurinn sem blés mér því
í brjóst, hvernig ég ætti að segja
það sem ég vildi segja. Megi hann
fyrirgefa, að mér tókst ekki að
orða það betur.
8 SlÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 21. ágúst 1987
Föstudagur 21. ágúst 1987 ÞJÓÐVILJINN - SlÐA 9
ÖRFRÉTTIRi
Bandaríkjastjórn
hefur ákveðið að senda ambass-
ador á ný til Damaskus í Sýrlandi.
Reagan sleit stjórnmálasam-
bandi við Assatstjórnina í októ-
bermánuði síðastliðnum eftir að
breskur dómstóll kvað upp úr um
það að sýrlenskir erindrekar
hefðu reynt að skipuleggja
hryðjuverk þarlendis. Talið er að
með því að taka upp stjórnmála-
samband að nýju vilji Bandaríkja-
menn sýna Sýrlendingum að þeir
meti mikils tilraunir þeirra til að
halda uppi lögum og reglu í
Vestur-Beirút og baráttu þeirra
gegn mannræningjum þar í borg.
475 manns
hafa látið lífið og meira en miljón
misst heimili sín í Bangladesh af
völdum mikilla flóða þar að und-
anförnu. Að sögn stjórnvalda
hafa Monsoon-rigningarnar verið
hinar mestu í fjörutíu ár og hafa
allar ár flætt yfir bakka sína í
norðurhluta landsins. Mikil hætta
er á útbreiðslu sjúkdóma á flóða-
svæðunum og senn fer hungur
að sverfa að heimilislausu fólki.
Sú saga
gekk nýlega fjöllum hærra í Úkra-
ínu að ung skólamær hefði séð
Maríu mey uppi í turni kirkjunnar í
bænum Grushevo þann 26. apríl
síðastliðinn en þá var liðið ná-
kvæmlega eitt ár frá kjarnorku-
slysinu ( Tsérnóbýl. Að minnsta
kosti 100 þúsund einstaklingar
hafa farið í pílagrímsferðir til
þorpsins síðan að sögn vikurits-
ins Literaturnaya Gazeta. Tíma-
ritið gagnrýnir yfirvöld í bænum
fyrir leiðinlega framkomu
gagnvart gestunum. Til dæmis
hafi verið teknar myndir af þeim
og þær afhentar forráðamönnum
samyrkjubús í grenndinni til að
athuga hvort nokkrir starfsmenn
þess hafi skrópað úr vinnu. Enn-
fremur hafi lögreglumenn skrifað
niður skrásetningarnúmer bif-
reiða og krafist þess að fólk sýndi
skilríki.
Móðir Teresa
er stödd í Sovétríkjunum um
þessar mundir í boði friðarnefnd-
ar þarlendra. Ákveðið var að
bjóða henni í heimsókn eftir að
heimildarmynd um hana og reglu
hennar vann til verðlauna á kvik-
myndahátíðinni í Moskvu ný-
skeð. Hún var að því spurð hvað
hún hygðist taka sér fyrir hendur í
Sovétríkjunum meðan á heim-
sókninni stæði. „Ég vona að
systur mínar megi koma hingað
og þjóna fólkinu einsog þær gera
víðsvegar í heiminum."
Ungur
blökkumannaleiðtogi
kom fram í sjónvarpsþætti í
Frakklandi f fyrrakvöld og töfraði
Fransmenn upp úr skónum. Harl-
em Desir er 28 ára gamall for-
maður franskra ungmenna-
samtaka sem berjast gegn kyn-
þáttafordómum. „Ég er ekki
stjórnmálamaður. Ég er ungur
maður og hef með öðru ungu
fólki byggt upp hreyfingu sem
berst fyrir göfugu málefni í landi
sem löngum hefur getið sér orð
fyrir að halda í heiðri almenn
mannréttindi." Skoðanakönnun
var gerð strax eftir að þættinum
lauk og voru 70 af hundraði
spurðra mjög hrifnir af frammi-
stöðu Desirs. Talið er að um 7
miljónir manna horfi að jafnaði á
þáttinn „Stund sannleikans" í
Frakklandi.
Pólskir
og tékkneskir andófsmenn hafa
ritað Andrei Sakharof bréf og
beðið hann um að beita sér fyrir
því að sovésk stjórnvöld reyni að
stuðla að skaplegra stjórnarfari í
bandalagsríkjunum. Fulltrúar
Samstöðu í Póllandi og Carta 77
hópsins í Tékkóslóvakíu hittust
nýverið á laun við landamæri ríkj-
anna þar sem tekin var ákvörðun
um ritun bréfsins.