Þjóðviljinn - 07.02.1988, Side 4

Hjá
narcisstanum
er
athyglisþörfin
óseðjandi og
hann nœrir
hana af
fullkomnu
tillitsfeysi við
náungann,
segirÁlfheiður.
Steinþórsdóttir
sálfrœðingur í
samtali um
Narcissos í
tíðarandanum
Það er Narcissusarhneigð í tíð-
arandanum núna. Hún birtist í
fjölmiðlunum þar sem hið stóra
ego þykir góð söluvara. Hún
birtist í tískublöðunum sem
nærast á narcissosar-
hneigðinni: hvernig get ég gert
sjálfa(n) mig merkilegri og
meira spennandi í augum um-
heimsins? Fataframleiðendur
og framleiðendur hvers kyns
lúxusvarnings færa sér hana í
nyt, og hún er hluti af uppa-
menningunni. Narcissosar-
hneigðin ýtir líka undir sam-
keppnina í þjóðfélaginu, þar
sem miskunnarlaus lögmál
ráða: ífegurðarsamkeppninni
er það sigurvegarinn sem er
fegurstur og skyggir um ieið á
alla hina. Ef ég ersérstakureða
sérstök, þá er ég á móti öllum
sem reyna að vera betri en ég.
Við sjáum narcissosar-
hneigðina í stjörnudýrkun
íþróttanna, ípoppheiminum,
kvikmyndaheiminum o.s.frv.
Við ræddum þettafyrirbæri,
Narcissos í samtímanum við
Álfheiði Steinþórsdóttursál-
fræðing. Svörhennarfara hérá
eftir:
Narcissosarhneigðin er rík í sam-
tímanum og það er líka margt sem
ýtir undir hana í þjóðfélaginu ein-
mitt nú. Unga fólkið í dag hefur
mikið umleikis, en það virðist eiga í
áberandi erfiðleikum með að finna
lífi sínu tilgang. Því finnst fortíðin
vera gamaldags og ekki áhugaverð
og það langar til þess að gera og
reyna eitthvað nýtt og öðruvísi. Því
finnst framtíðin ekki vera spenn-
andi og það finnur sig ekki geta
haft mótandi áhrif á hana. Það er
núið sem skiptir öllu og það að geta
upplifað sjálft sig nógu sterkt í nú-
inu.
Breyttir tímar
í starfi mínu sem sálfræðingur
hef ég orðið vör við að það ríkir
mikið ráðleysi á meðal ungs fólks.
Það er mikið af fólki sem kemur til
okkar í hæfileikapróf vegna þess að
það veit ekki hvað það kann og
hvað það vill. Margir eru í miklum
vafa um það hvort þeir eigi að
leggja út í langskólanám eða ekki,
og það virðist algengt að menn sjái
ekki neitt spennandi við námið sem
slíkt, heldur sé það ágóðavonin
sem skipti mestu. Og þar sem lang-
skólanám er ekki lengur nein
trygging fyrir betri afkomu eru
margir sem veltast í vafa um hvort
það borgi sig nokkuð að standa í
þessu. Hvort ekki sé betra að fara
strax út á vinnumarkaðinn. Það er
út af fyrir sig athyglisvert að konur
eru nú komnar í meirihluta meðal
háskólanema, sem hefði verið
óhugsandi fyrir nokkrum árum.
Það er athyglisvert að bera þetta
saman við það andrúmsloft sem
ríkti til dæmis fyrir 20 árum, þegar
áhuginn á stjórnmálum var í tísku
og þegar menn fóru í nám vegna
þess að það var spennandi í sjálfu
sér, frekar en að það gæfi hagnað-
arvon. Peningamir virðast skipta
meira máli í dag, þeir virðast vera
eitthvað sem fólki finnst vera hægt
að treysta í annars ótryggum heimi.
Það er þetta sambandsleysi við'
fortíðina og framtíðina sem gerir
upplifunina í núinu svo mikilvæga,
og þegar menn geta ekki fundið sér
markmið f umhverfinu eða fram-
tíðinni þá beinist athyglin gjarnan
að eigin sjálfsímynd: hvernig get ég
gert sjálfan mig merkilegri og
meira spennandi í augum um-
heimsins?
Það er í sjálfu sér ekkert óeðli-
legt við það að ungt fólk vilji upp-
lifa eitthvað spennandi, sé haldið
ævintýraþrá og langi til þess að
taka áhættu. En narcissosar-
NARCISSUS
Það var ekkifyrr en hornsílið
skaust út úr auga hans
að hann sá
Sigurður Á. Friðþjófsson
hneigðin er engu að sfður áberandi
í þjóðfélagi okkar í dag, og ég held
reyndar að okkur íslendingum sé
yfirleitt tamt að setja sjálf okkur í
brennidepil og skoða síðan veröld-
ina út frá honum.
Narcissisminn
sem sjúkdómur
Annars var narcissosarhneigðin
upphaflega skilgreind sem sjúk-
dómur, og í sálfræðinni eru orsakir
hennar raktar til bernskuáranna.
Það er ungbömum eðliiegt að upp-
lifa umheiminn algjörlega út frá
sjálfum sér. Þau ganga í gegnum
svokallað narcissosartímabil á 2.
og 3. aldursári þegar þau eru að
upplifa sjálf sig sem miðpunkt. Á
þessu tímabili er það þeim ákaflega
mikilvægt að þau séu skilyrðislaust
elskuð fyrir það sem þau eru sjálf,
og að þau þurfi ekki að uppfylla
einhverjar kröfur eða hegðunar-
mynstur til þess að fá þörf sinni.
fyrir athygli fullnægt. Sé þessi ekta
kærleikur ekki fyrir hendi á þessum
tíma æfinnar, annað hvort vegna
þess að foreldrarnir eru ekki færir
um að veita hann eða af öðrum
orsökum, þá er hætt við að það
komi fram sem tilfinningaleg fötl-
un síðar á æfinni. Bamið nær ekki
þeim þroska að geta verið í sjálfu
sér, eða sjálfu sér nóg, ef svo mætti
að orði komast, en verður um of
háð viðbrögðum annarra. Það
verða ytri skilyrði sem staðfesta
mikilvægi sjálfs þín og þetta getur
orðið að tilfinningalegu vandamáli
sem menn sitja uppi með æfilangt,
þótt það þurfi ekki að hefta þá í
vitsmunalegum þroska.
Sjúkdómseinkennin
Á fullorðinsámnum birtist narc-
issisminn með tvennum hætti. f
fyrsta lagi kemur hann fram í því að
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 7. febrúar 1988