Þjóðviljinn - 21.02.1988, Page 9

Þjóðviljinn - 21.02.1988, Page 9
sendi- og móttökutækjum og sæti ekki miklu fleiri en fyrir áhöfnina sem er 11 manna sérþjálfuð sveit til kafbátaleitar. Sama áhöfnin vinnur alltaf saman og hefur 6 mánaða þjónustuskyldu á íslandi f einu. Vélin er lítið upphituð, hávaðasöm og nær gluggalaus og var vel hægt að hugsa sér þægi- legri ferðamáta, en ferðin til Briissel var að öðru leyti tíðinda- laus og við náðum þangað eftir um fjögurra klukkustunda flug. Við lentum reyndar á herflugvelii fyrir utan borgina og gerðum ekki annað en að koma okkur á hótel og kíkja í bæinn það kvöld- ið. í bítið morguninn eftir byrjaði svo alvara lífsins í aðalstöðvum NATO. í aðalstöðvunum Aðalstöðvar NATO voru flutt- ar frá París til Brussel árið 1967 í kjölfar þess að Frakkar hættu þátttöku í hernaðarsamstarfi bandalagsins. Aðalstöðvarnar eru í gríðarstórri byggingasam- stæðu í útjaðri borgarinnar, sem lætur þó lítið yfir sér þar sem byggingin er öll á einni hæð með löngum ranghölum og göngum. Fyllsta öryggis er gætt, sem vera ber, og eru öryggisverðir og ör- yggishlið víða, auk þess sem Ijós- myndun er bönnuð jafnt innan dyra sem utan. Á göngum bygg- ingarinnar er stöðugur straumur fólks og auk óteljandi skrifstofu- álma má finna þarna bæði veitingahús, banka, pósthús, verslanir, rakarastofu og aðra þjónustu, allt undir einu þaki. Æðstu völd f málefnum Atl- antshafsbandalagsins eru í hönd- um NATO-ráðsins, sem er skipað fulltrúum aðildarríkjanna 16, og fara allar meiriháttar ákvarðanir fyrir ráðherrafund ráðsins, þar sem forsætis-, utanríkis- og varnarmálaráðherr- ar aðildarríkjanna fara með um- boð sinnar þjóðar eftir ástæðum. Aðildarríkin hafa líka fastanefn- dir starfandi í höfuðstöðvunum, og er íslenska fastanefndin næst minnst (5 fulltrúar) en þær stær- stu eru með um eða yfir 100 full- trúa. Fastanefndirnar lúta for- ystu sendiherra og eru hluti af ut- anríkisþjónustu hvers ríkis. Is- lenski sendiherrann hjá NATO er Einar Benediktsson. Auk fastanefndanna er starfandi í höfuðstöðvunum alþjóðlegt starfslið sem lýtur stjórn fram- kvæmdastjórans, og minnir mig að það væri talið nálgast 800 manns. Starfslið þetta vinnur að áætlanagerð, upplýsingaöflun og daglegum rekstri bandalagsins. Tveir íslenskir sérfræðingar eru nú í alþjóðlega starfsliðinu, þeir Gunnar Pálsson stjórnmálafræð- ingur og Arnór Sigurjónsson, sem menntaður er í herstjórnar- list. Alls munu hátt í 3000 manns starfa í höfuðstöðvunum í Brúss- el, og var á íslensku fastanefnd- inni að heyra að starfsálagið væri mikið, þ.ótt aðkomumaður ætti erfitt með að ímynda sér hvað all- ur sá mannfjödi sem gekk um ganga byggingarinnar gæti verið að gera. Hjá US-Mission Eins og fram hefur komið, var þessi heimsókn okkar skipulögð af Bandaríkjamönnum, og strax við komuna í aðalstöðvarnar tók á móti okkur aðlaðandi banda- rísk kona sem leiddi okkur í „The US-Mission“, sem er bækistöð bandarísku fastanefndarinnar. Þar vorum við leiddir í fundarsal þar sem við hlýddum á fjóra stutta fyrirlestra háttsettra manna af fjórum þjóðernum, og var einn þeirra flotaforingi en hinir borgaralegir sérfræðingar í pólitískri og hernaðarlegri stefnu bandalagsins. Spunnust af ræðum þeirra hinar fróðlegustu umræður sem verða að bíða síðari frásagnar. Að fyrirlestrun- um loknum var okkur boðið í að- setur íslensku fastanefndarinnar, þar sem Einar Benediktsson og tveir samstarfsmenn hans sátu fyrir svörum. Var sá blaða- mannafundur snautlegri en efni stóðu til og fór út um þúfur þegar sendiherrann var spurður um þær fimm ratsjárstöðvar sem okkur hafði verið tjáð að NATO hygð- ist byggja á íslandi á næstu 10 árum. Það hentaði greinilega ekki sendiherranum að ræða þau mál á þessari stundu. Eftir fundinn með sendiherr- anum tók við hin hefðbundna samverustund yfir glasi í lok heimsóknar okkar, þar sem sam- an voru komnir íslenskir starfs- menn hjá NATO, nokkrir fslend- ingar í Brússel, fastanefndin og nokkrir góðkunningjar hennar úr hópi starfsmanna NATO, sem sýndu okkur íslendingunum þann heiður að lyfta með okkur glasi. Þessi samverustund, sem lagsins og óbilandi vörnum þess. f fundarhléi heyrði ég offísera þennan ræða í gamansömum tón við hollenskan kollega sinn sem hafði fylgt okkur á fundarstað- inn. „Það er með ólíkindum hve fáfræði almennings á Vestur- löndum er mikil um herstjórn- arlistina,“ sagði hann. „Ég var til dæmis að lesa pistilinn minn yfir nokkrum samlöndum mínum breskum hér fyrir skömmu. Þeg- ar ég var að segja þeim frá kjarn- orkuvígbúnaðinum þá sagði ég þeim frá því að í þjónustu minni í Vestur-Þýskalandi hefði ég haft aðgang að hnappnum til þess að skjóta kjarnorkuflauginni aust- uryfir, og það var eins og ætlaði að líða yfir fólkið! Hnappurinn var þarna!" sagði hann, og það færðist yfirlætisfullt og sjálfum- glatt bros yfir andlitið um leið og hann benti með vísifingrinum eins og hann sæi hnappinn fyrir sér í hillingum...„en ég mátti bara ekki þrýsta á hann nema með leyfi stjórnmálamannanna. Það eru þeir sem ráða!“ Þetta augnablik minnti mig á þá viðkvæmu staðreynd að auk Bandaríkjamanna eru það bara Bretar og Frakkar sem njóta þeirra forréttinda í Evrópu að - Hversu margir vinna hjá SHAPE? var spurt. - Við erum vanir að segja að það séu 50%, var svarið, og auð- vitað ekki meint í alvöru. Borða- lagðir starfsmenn hjá SHAPE eru um 2800, en með eiginkon- um, börnum og þjónustuliði eru það nærri 13000 manns sem búa í þessum herbúðum og hafa alla þjónustu, meira að segja barna- heimili og skóla. En einn viðmæ- lenda okkar tjáði okkur að þriðj- ungur starfsliðsins væri örinum kafinn, þriðjungur ynni eðlilegan vinnutíma en þriðjungurinn lítið. Og það ætti sér þá eðlilegu skýr- ingu að hér væru 13 þjóðir sem ynnu saman (Frakkar, Spánverj- ar og íslendingar taka ekki þátt í sameiginlega heraflanum), og þótt allar þjóðirnár væru mikil- vægar, þá væru sumar þjóðirnar mikilvægari en aðrar og fulltrúar minni þjóðanna gerðu oft lítið annað en að fylgjast með. Og við fengum að vita að sumum reyndist dvölin erfið í iðjuleys- inu, ekki síst reyndi þetta á eiginkonurnar, en mikilvægast væri þó að hér lifðu allir í hinu mesta bróðerni. Maturinn í off- íseraklúbbnum bragðaðist vel, og vínið ekki síður, og eftir góðan heiminum vekja margar nýjar spurningar sem enn er ósvarað. Hemaðarbandalögin tvö hafa nú í fyrsta skipti viðurkennt það í verki að fækkun kjamorkuvopna sé leið til aukins öryggis. Getum við vænst þess að það leiði til þess að kjamorkuvopnum verði út- rýmt í Evrópu? Er alvarlegur klofningur í aðsigi á milli Vestur- Þýskalands og annarra aðildar- ríkja NATO? Taka Bretar og Frakkar við hlutverki Banda- ríkjamanna sem kjamorkuveldi í Evrópu? Eiga hugmyndir Gor- batsjovs og Vestur-Þjóðverja um gagnkvæmt öryggi eftir að leysa upp járntjaldið? Mun glas- nost-stefna Gorbatsjovs skapa ó- tryggt ástand eða upplausn í Austur-Evrópu? Hvernig á NATO að bregðast við henni? Hver verður framtíð hernaðar- bandalaganna og hvaða áhrif hafa breyttar aðstæður á stöðu ís- lands? Þetta eru stórar og erf- iðar spurningar og við þeim eru engin einhlít eða einföld svör. En í framhaldi þessarar greinar verð- ur reynt að rýna í hugsanlega möguleika og valkosti, meðal annars í ljósi þeirra upplýsinga sem NATO-ferðin veitti. En mál er að linni. Á leið til Brússel. Það er kapteinninn sem er með sólgleraugun. Ljósm. ólg. var hin ánægjulegasta, og fundur- inn með sendiherranum vom einu afskipti íslensku fastanefnd- arinnar af þessari heimsókn okk- ar í höfuðstöðvar NATO. Og daginn eftir tók við heimsókn til yfirstjórnar herafla bandalagsins. í Supreme Headquarters „Supreme Headquarters Al- lied Powers“, skammstafað SHAPE (hjá NATO er allt skammstafað), eru aðalstöðvar herafla Atlantshafsbandalagsins, í námunda við Mons, um klukku- stundar akstursleið frá Brússel. Þar ræður John R. Galvin hers- höfðingi ríkjum, en hann tók við af Rogers hershöfðingja sem æð- sti yfirmaður herafla NATO og æðsti yfirmaður herafla Banda- ríkjanna í Evrópu í júní á síðasta ári. Ekki fengum við að sjá Gal- vin þennan, en vorum fyrst leiddir fyrir einkennisklæddan og borðalagðan breskan offísera, sem var eins og sniðinn út úr sápuóperunni „Carry on soldi- er“. Af mikilli leikrænni innlifun og tungulipurð lýsti hann fyrir okkur hernaðarviðbúnaði banda- hafa aðgang að hnappnum. Jafnvel þótt vopnin séu í Vest- ur-Þýskalandi eða Hollandi. Og það var engu líkara en að þessi sperrti og borðalagði „Carry on - offíseri" væri með þessari sögu sinni að gefa hinum hollenska kollega sínum til kynna hver hefði yfirhöndina í þessu banda- lagi. „Þetta fólk veit ekkert um lífið," sagði hann og glotti svo að skein í hvítar tennurnar. Eftir þetta skemmtilega fund- arhlé komu þrír háttsettir herfor- ingjar á okkar fund og sátu fyrir svörum. Þeir voru af hollensku, vesturþýsku og norsku þjóðerni og allir hinir viðkunnanlegustu menn og áttum við við þá fróðleg- ar samræður þar sem fram kom meðal annars hin mikilvæga þýð- ing íslands fyrir NATO sem ós- ökkvandi flugvélamóðurskip. Og var þá komið að lokaþætti ferðar- innar, hádegisverðarboði í off- íseraklúbbnum. í offíseraklúbbnum og Waterloo Það voru veisluréttir á hlað- borði í offíseraklúbbnum og þar var tekið upp léttara hjal. viðurgjöming kvöddum við off- íserana með virktum og héldum til herflugvallarins þar sem kaf- bátaleitarflugvélin beið okkar reiðubúin til flugtaks. Gerðum þó lykkju á leið okkar og komum við í Waterloo, þar sem stórveld- isdraumar Napóleons voru rúst- aðir blóði drifnum akri árið 1815. Uppi á hárri grasigróinni keilu sem rís yfir marflötu akurlendinu í kring trónir breska ljónið steypt í járn og horfir út yfir sléttuna. Það var holl áminning að koma á þennan stað eftir tveggja daga fundasetur um herstjómarlist og valdatafl stórvelda sem hafa lífið á jörðinni í hendi sér með mann- drápsvopnum sínum. „When will they ever leam...?“ Meira seinna Hér hefur lítið sem ekkert ver- ið gerð grein fyrir þeim umræð- um og skoðanaskiptum sem áttu sér stað í þessari ferð. Þær voru um margt lærdómsríkar og vöktu margar spumingar. Það var rétt sem bandaríski prófessorinn sagði í upphafi ferðarinnar, að þetta væru spennandi tímar til þess að heimsækja höfuðstöðvar NATO. Breyttar aðstæður í Blaðamaður Þjóðviljans í höfuðstöðv- um NATO í boði Banda- ríkjastjórnar Fyrsta grein ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9

x

Þjóðviljinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.