Þjóðviljinn - 05.03.1988, Page 5

Nýgerðir kjarasamningar úr
Garðastræti hafa fengið óblíðar
viðtökur á fundum þeirra félaga
sem enn hafa um vélt. Tvö af
hverjum þremur félögum hafa
fellt samninginn, og svipað hlut-
fall er uppi þegar lagðar eru sam-
an atkvæðatölur frá fundunum.
Petta er einhver allra harkaleg-
asta útreið sem samningar hafa
fengið í elstu manna minnum.
Um helgina verða samningarn-
ir afgreiddir í flestöllum þeim fé-
lögum sem enn eiga eftir að
kveða upp dóm sinn, en þær nið-
urstöður sem þegar hafa fengist
eru afar athyglisverðar og gefa
ýmsar vísbendingar. Andstaðan
við samningana er miklu öflugri
en menn óraði fyrir, og atburðir
síðustu viku hafa nánast hlaupið
frammúr þeim sem gerst þykjast
vita, ekki síst þeim sjálfum
mönnum sem samningana gerðu.
Þegar niðurstöður atkvæða-
greiðslu á fundunum eru athug-
aðar allar saman kemur í ljós að
andstaðan við samningana er víð-
tæk. Þau félög sem fella samning-
ana gera það yfirleitt með mikl-
um atkvæðamun, og alstaðar þar
sem samningarnir hafa verið
samþykktir kemur fram veruleg
andstaða, svo mikil í Dagsbrún
og Hlíf að á öðrum staðnum kom
upp ágreiningur um talninguna, á
hinum voru greidd atkvæði tvisv-
ar.
Það segir líka sína sögu að
samningarnir eru felldir í þremur
stórum félögum þarsem forystu-
menn hafa lengi verið tengdir Al-
þýðuflokknum, þótt kratar í
verkalýðshreyfingu og ríkisstjórn
hafi verið einir helstu hvatamenn
að samningagerðinni.
Síðan blasir við að kjarna and-
stöðunnar við samningana er að
finna meðal fiskverkafólks. Þar
sem fiskverkafólk myndar upp-
istöðu í félögunum eru samning-
arnir kolfelldir, og fiskverkafólk
flykkir sér neimegin í þeim fé-
lögum sem að lokum hafa sam-
þykkt. En andstaðan er þó víð-
tækari, einsog sjá má á Dags-
brúnartölunum þarsem fleiri
koma sýnilega við sögu en kapp-
arnir úr frystihúsunum, og enn
skýrar kemur það í ljós í „land-
luktu“ félögunum á Hellu og Sel-
fossi, en verkafólk þar um slóðir
býr raunar, þegar allt kemur til
alls, við sviplík láglaunakjör og
félagar þess við ströndina, kjör
sem ekki voru í samningunum
bætt með neinum sérsamningum
einsog hér og þar á Reykjavíkur-
svæðinu.
Niðurstöðurnar í einu félagi
hafa óhjákvæmilega áhrif á næsta
félag. Ekki er að efa að hitinn frá
Dagsbrúnarfundinum á mánu-
daginn hefur hvesst andstöðuna
hjá þeim sem á eftir komu, - enn
einusinni hafa Dagsbrúnarmenn
gefið tóninn, þótt með öðrum
hætti væri en forystumenn á þeim
bæ ímynduðu sér. Þessi sterki
straumur eykur líkur á að mjög
mörg þeirra félaga sem funda um
helgina hafni samningunum.
Sennilega þeim mun ákafar sem
forsvarsmenn samninganna
koma oftar grátbólgnir í fjölmiðl-
ana.
Þjóðarsáttin
gjaldþrota
Þótt atburðarásin í þessari viku
hafi á ýmsan hátt komið á óvart
reyna menn eðlilega að finna
skýringar. Formaður Verka-
mannasambandsins hefur til
dæmis bent á matarskattinn,
gengisfellinguna, hækkun bfla-
trygginga, umræðu um gífurleg
forstjóralaun, nú síðast stjarn-
fræðilegar tölur í launaumslagi
Guðjóns B. Ólafssonar SÍS-
stjóra, en SÍS er einmitt annar af
tveimur viðsemjendum verka-
manna gegnum Vinnumálasam-
bandið.
Hér í Þjóðviljanum hefur verið
bent á undarlegt misræmi milli
samningsniðurstöðunnar annars-
vegar og hinsvegar yfirlýsinga og
framgöngu forystumanna VMSI
vikurnar og mánuðina fyrir
samningana. Einnig hefur verið
bent á að leyndin í lokaviðræðun-
um sjálfum og hinn táknræni
fundarstaður hafi haft sitt að
segja, bæði um samningsniður-
stöður og samningsviðtökur, og
ekki síður það að ýmsir helstu
oddvitar launamanna virðast
þjást af svo sjúklegum fjölmiðla-
ótta að þeir ná ekki til umbjóð-
énda sinna nema endrum og eins,
meðan atvinnurekendur og ráð-
herrar ýmist steyta hnefa eða
gráta af sér andlitið (fréttatímum
og á forsíðum.
Að auki eiga hér auðvitað
ólítinn þátt flokkspólitískir hags-
munir Alþýðuflokksins sem
reynir að telja sér og öðrum trú
um að hann sé að búa til velferð-
arþjóðfélag í samvinnu við Þor-
stein Pálsson og SÍS, en því þús-
undáraríki virðist ætlað að
spretta úr síaukinni skattheimtu
og á sér sjáanlega þær forsendur
að halda láglaunahópunum sem
allra lengst niðri.
Það má efalaust tína til ýmsar
fleiri skýringar sem byggjast á
gangi samningaviðræðnanna og
undanfara þeirra, á viðburðum
síðustu daga, vikna og mánaða.
Með slíku lagi er hinsvegar hætt
við að mönnum sjáist yfir þær or-
sakir sem kynnu að rista dýpst, og
liggja í djúpstæðri óánægju
margra launamanna með kjara-
og samningastefnuna síðustu
fjögur til fimm ár, og raunar enn
lengra aftur í tímann, kjarastefnu
sem ranglega hefur verið kennd
við þjóðarsátt.
Á fundum VMSÍ-félaganna
þessa daga eru menn ekki ein-
ungis að greiða atkvæði gegn
nýju samningunum úr Garða-
strætinu, heldur einnig gegn
vinnubrögðum sem leitt hafa til
þess að litið er á láglaun sem nátt-
úrulögmál og hafa skapað
fimmtánfaldan launamun í
landinu. Þeir eru að greiða at-
kvæði gegn þeirri hagfræði sem
kennir að launamenn eigi að bera
byrðar af búmmertunum í land-
stjórn og fyrirtækjarekstri, gegn
samningum um að fórna kjara-
bótum fyrir óskýr loforð um al-
mennar úrbætur, úrbætur sem
stundum eiga fátt skylt við
hagsmuni launamanna, loforð
sem allajafna eru svikin.
Lög um
lágmarkslaun
Fundirnir í vikunni benda til
þess að launamenn séu reiðubún-
ir að binda enda á Garðastrætis-
skeiðið í kjaramálum undanfar-
inna ára, leggja niður það „kjara-
málaráðuneyti“ sem samningaf-
undirnir þar ásamt skrifstofum
„aðila vinnumarkaðarins" hafa
myndað, og tekur meira mið af
svokölluðum þörfum atvinnu-
vega og duttlungum ríkisstjórna
en af búreikningum heimilanna,
lífi fólksins í landinu.
Það verður að leita nýrra leiða.
Þáttur í slíkri endursköpun gæti
verið að lögbinda lágmarkslaun,
sem hefur mistekist hvað eftir
annað að hífa upp við samninga-
borðið. Það þarf einnig að athuga
þá tillögu Stefáns Jónssonar sem
formaður Alþýðubandalagsins
hefur nýlega endurvakið, að
ákvarða einnig launamun með
þaki á hæstu laun og skapa þann-
ig samningsramma fyrir viðsemj-
endur um laun.
Laun verða að duga fyrir
venjulegri framfærslu, en það
þarf líka að hefja upp kröfu sem
snýr að kjörunum í víðara sam-
hengi og á að hljóma bæði á fag-
legum vettvangi og pólitískum,
kröfu um mannsæmandi kjör.
Slík krafa felur meðal annars í sér
styttingu vinnutímans og aukna
velferð fjölskyldunnar, hún snýr
að aðbúnaði barna og aldraðra,
að áhrifum launafólks á vinnu-
stöðum, að pólitískum völdum
þess í landinu.
Samningarnir og viðtökur
þeirra hljóta einnig að beina
sjónum að því brýna verkefni að
endurskipuleggja alla hreyfingu
launafólks, skapa þar nauðsyn-
lega samstöðu, eyða sem verða
má þeirri sífelldu tortryggni milli
bræðrahópa sem nú er uppi,
væða hana lýðræði í stað sam-
tryggingar, flokkahæðis og smák-
óngaveldis.
Hvað gerist nú?
Það er sumsé ekki ólíklegt að
viðtökur samninganna nú marki
þáttaskil, að við séum á leiðinni
inní nýja tíma í kjaramálum.
Þessar aðstæður gera það líka
að verkum að félögin sem ákváðu
að fella Garðastrætissamningana
nýju hljóta að athuga sérstaklega
vel sinn gang um framhald kjara-
deilunnar.
Hugsanlegt er að fela forystu
Verkamannasambandsins að
halda viðræðum áfram, þeirri
sömu og skrifaði undir hina felldu
samninga, og einnig hafa heyrst
spár um að samningamálin endi í
höndum heildarsamtakanna,
ASÍ, og yrði þá samflot við versl-
unarmenn, Iðju og fleiri.
Þessir kostir hafa báðir þann
galla að hætt er við að samning-
arnir rynnu fljótlega í gamla
Garðastrætisfarið.
Það liggur einnig nærri að hver
reyni fyrir sig á heimaslóðum, og
mundi þá sennilegt að fram næð-
ust „staðbundin" baráttumál að
einhverju marki, sum mikilvæg.
Fljótt á litið virðist þessi leið að
því marki ógreið að atvinnurek-
endur nytu samstöðu sinnar en
verkalýðsfélögin hefðu lítinn
styrk hvert af öðru og næðu varla
fram teljandi almennum kjara-
bótum.
Þriðji kosturinn er nú í umræð-
um manna á milli í félögunum, sá
að þau félög sem felldu samning-
inn sameinist í nýjum viðræðum
með verkfallsvopnið tiltækt, ann-
aðhvort félögin öll eða þau sér
sem einkum eru skipuð fisk-
verkafólki. Slík samstaða gæti
hugsanlega einnig náð til félaga
sem ekki sömdu með VMSÍ um
daginn, til dæmis til Sóknar í
Eyjum og Vöku á Siglufirði.
Þessar hugmyndir eru bæði
eðlilegar og athyglisverðar. Slíkt
samflot kynni að njóta tilstyrks
frá öðrum félaga, þar á meðal
nokkurra þeirra sem samþykktu
naumlega, og með þessum hætti
væri hægt að krækja í kringum
þær keldur sem fyrri samninga-
viðræður lentu í til að knýja fram
umtalsverðar kjarabætur.
Samstarf þessara félaga í nýj-
um samningum mundi færa þeim
dýrmæta reynslu til framtíðar.
Það yrði jafnframt prófsteinn á
væntanlega samvinnu þeirra,
hvort heldur í nýrri fiskvinnslu-
deild Verkamannasambandsins
eða sjálfstæðum samtökum fisk-
vinnslufélaganna.
Verði þessi kostur ofaná kynni
einnig að verða bjartara yfir
þeirri nýsköpun í kjaramálum
sem óskað var hér að ofan, -
vegna þess að í félögunum sem
felldu samninginn er helst að
vænta þeirra nýju hugmynda,
þess kjarks og þess þróttar sem
undanfarið hefur skort svo sár-
lega í hreyfingu launafólks.
Mörður Árnason
Laugardagur 5. mars 1988 ÞJÓÐVIUINN - SÍÐA 5
Eftir því sem næst verður komist hafa samningarnir nú verið af-
greiddir á fundum í sextán verkalýðsfélögum. Fimm þeirra hafa sam-
þykkt samningana, ellefu félög hafa fellt hann.
Samtals hafa 659 félagar greitt atkvæði með samningnum, 1211
hafa greitt atkvæði gegn honum.
Úrslit i einstökum félögum:
með móti
Dagsbrún, Reykjavík 240 217 samþ.
Framsókn, Reykjavík 113 134 fellt
Stjarnan, Grundarfirði 1 37 fellt
Eining, Eyjafirði 109 348 fellt
Vlf. Stöðvarfjarðar 12 26 fellt
Jökull, Höfn 3 83 fellt
Rangæingur, Hellu 2 26 fellt
Þór, Selfossi 4 70 fellt
Vlf. Vestmannaeyjum 6 17 fellt
Vlf. Grindavík 37 42 fellt
Vl-sjómf. Miðneshreppi 30 18 samþ.
Vl-sjómf. Gerðahreppi 6 13 fellt
Vl-sjómf. Keflav./Njarðv. 29 18 samþ.
Verkakvf. Keflav./Njarðv. 37 25 samþ.
Hlíf, Hafnarfirði 33 32 samþ.
Framtíðin, Hafnarfirði 8 94 fellt