Þjóðviljinn - 25.03.1988, Side 4

LEIÐARI
Tekjustofnar
sveítarfélaga
Umræöan um verka- og tekjuskiptingu milli ríkis og sveitarfé-
laga hefur staöiö linnulítið um áratugaskeið. Ótaldar nefndir
hafa verið skipaðar, fjölmargar skýrslur skrifaðar og sægur af
tillögum fluttur um nýja og betri skipan mála. Ávallt hefur
grunntónninn verið sá sami; enginn hefur í alvöru lagt til að
sveitarfélögin verði lögð niður sem stjórnarfarslegar einingar
en vissulega hefur menn greint á um hver eigi að vera stærð
þeirra eða hvaða málum skuli þar ráðið til lykta.
Allir eru sammála því að sjálfstæðar byggðastjórnir skuii lifa,
allir sjá nauðsyn þess að á nýjaleik sé settur upp rammi sem
afmarkar starfsemi þeirra, enginn vill viðhalda ríkjandi ástandi
en samt gerist ósköp lítið.
í fyrra voru gefin út tvö ný nefndarálit þar sem kveðið var á
um nýtt og skipulegra fyrirkomulag á samskiptum ríkis og
sveitarfélaga. Ljóst var að ekki gætu allir orðið fyllilega sam-
mála um útfærslu smáatriða en ýmislegt benti til að nú tækist
að breyta mörgu til batnaðar. Löngu er orðið tímabært að
leggja fyrir róða samskiptamynstur sem sannanlega er hemill á
framfarir og vitræn vinnubrögð.
í þeim reglum, sem gilda um samskipti ríkis og sveitarfélaga,
virðist innbyggður nokkurs konar einstefnuloki, einkum ef pen-
ingar eru annars vegar. Ef lagaákvæði eru óskýr eða upp koma
álitamál þarf ekki að spyrja að leikslokum. Ríkið greiðir sinn
hluta samkvæmt stífustu túlkun aðhaldssamra embættis-
manna. Það sem umfram er lendir á sveitarfélögunum einum.
Samskipti þessara tveggja stjórnsýslustiga eru miklu víð-
tækari og stærri í sniðum en menn gera sér almennt grein fyrir.
Um hríð hefur Ijós fjölmiðla einkum beinst að Jöfnunarsjóði en
framlög úr honum eru drjúgur hluti af tekjum sveitarfélaganna,
hlutfallslega þeim mun stærri sem þau eru smærri. Ríkisstjórn-
in boðaði í haust að nú skyldu tekjur sjóðsins ekki skertar
jafnmikið og gert hefur verið á undanförnum árum. En skyndi-
lega sáu ráðherrarnir að þetta var ótímabært stórmennsku-
bragð og ákváðu að hafa skerðinguna engu minni nú en endra-
nær. Naglaskapur ráðherranna hefur orðið til þess að setja að
sinni endapunktinn aftan við umræður um nýtt samskipta-
mynstur
Það er ábyrgðarhluti hjá ráðherrunum að láta bráðbirgða-
lausnir á vanda sem skapast hefur vegna fyrri bráðabirgðaað-
gerða, að láta slíkt klastur verða til að endurskoðun á tekju- og
verkaskiptingu sigli í strand. Á þeim vettvangi er mikill akur
óplægður og enn langt í uppskeruna.
Hvað með tekjustofna þessara stjórnsýslueininga? Sú
spurning hlýtur að eiga rétt á sér hvort ekki skuli miða tekju-
stofna við að ríkið sinni þeim verkefnum er snerta alla þjóðina,
en sveitarfélögin annist frekar þau mál, sem einkum eru bundin
ákveðnum byggðarlögum. Þrátt fyrir óglögga markalínu kemur
slík skipting líklega heim og saman við sjónarmið almennings.
Drjúgur hluti af tekjum hvers sveitarsjóðs er fenginn með
fasteignagjöldum. En sveitarfélögin sitja ekki við sama borð
hvað þessar tekjur snertir. Stundum er reiknað út hvað fast-
eignagjöld eru mikil á hvern íbúa. Það kemur ugglaust ekki á
óvart að þau eru miklu hærri í þéttbýli en dreifbýli. Hitt er
kannski ekki öllum Ijóst að milli þéttbýlissveitarfélaga er einnig
gífurlegur munur í þessum efnum. Þótt álagning sé í lægri
kantinum í Reykjavík eru fasteignagjöld á íbúa langhæst þar.
Þessu veldur annars vegar hátt fasteignamat og hins vegar
sú staðreynd að í höfuðborginni er til húsa mjög stór hluti
þeirrar starfsemi er þjónar öllu landinu. Þetta á við um verslun,
viðskipti og þjónustu hvort heldur er á vegum hins opinbera
eða einkaaðila. Fasteignagjöld af þessari starfsemi ættu að
sjálfsögðu að renna til þeirra verkefna sem snerta alla lands-
menn en ekki aðeins íbúa eins sveitarfélags.
Það þarf að hyggja að því hvort ekki sé eðlilegast að fast-
eignagjöld renni í ríkissjóð en sveitarfélögin fái í þess stað
stærri hluta af tekjuskattinum. ÓP
KLIPPT OG SKORIÐ
Prinsessan og víkingurinn með hrútshornin alvot upp að hnjám í skrautgöngu á alparósarhátíð
inniífyrra.
Þeir gera
garðinn frægan
íslendingafélagið í Nor-
folk í Bandaríkjunum lætur
svo sannarlega ekki sitt eftir
liggja við að gera garðinn
frægan, og megum við sem
heima sitjum vera stolt af
framlagi landa okkar vestra.
Okkur hefur lengi gengið
heldur treglega við að láta
rödd okkar hljóma í hinum
mikla kór þjóðanna en á alp-
arósarhátíðinni í aðalbæki-
stöð Atlantshafsflota
Bandaríkjanna hefur nú
verið reist hið unga íslands
merki þannig að eftir verður
tekið.
Prinsessa
í sjóliðavagni
Frá þessu segir í merkri
frétt frá ívari Guðmunds-
syni, Washington D.C., í
Morgunblaðinu í fyrradag.
Hann segir frá því að í Nor-
folk hafa þartilgerðir starfs-
menn Nató nú gengist fyrir
vor- og blómahátíð í 34 ár,
og er hátíðin sumsé af ein-
hverjum ástæðum kennd við
alparósina. Hluturís-
lands íþessari hátíð, sem að-
allega samanstendur af
„skrúðgöngu að bandarísk-
um sið“, hefur að sögn fvars
verið furðu rýr fram að
þessu. fsland hefur þó lagt
eina prinsessu til skrúðfylk-
ingarinnar „og fulltrúar frá
sendiráði íslands hafa
venjulega verið viðstaddir
með sendiherrann í broddi
fylkingar“.
Snorrabúð þjóðlegrar
reisnar hafði sumsé lengi
verið í stekkslíki vestur í
Norfolk, og segir fréttaritari
Morgunblaðsins þar vestra
frá því að þangaðtil í fyrra-
vor hafi það „fallið í hlut
Bandaríkjaflotans að sjá um
íslenska vagninn" í skrúð-
fylkingunni, með þeim af-
leiðingum að það „var undir
hælinn lagt hvernig til tókst í
þaið og það skiptið" þar sem
„þeir sjóliðar, sem skreyttu
vagninn, voru ekki ávallt vel
kunnugir íslandi eða ís-
lenskum venjum og sér-
kennum". Þetta kann að
vera undirrót þess að ekki
hafa verið sagðar miklar
fréttir hér heima af þessari
merku hátíð, enda varð
þetta „oft til þess, að ís-
lensku prinsessunni var ekið
í vagni, sem ekkert átti skylt
við né minnti á ísland og Is-
lendinga".
Þrekvirki
við fisksölu
í fyrravor kom íslending-
afélagið hinsvegar til sög-
unnar „undir forystu for-
manns síns“ og tók að sér að
„láta gera vagn í líki víking-
askips, þar sem víkingur
stóð í stafni“. Hlaut íslenska
skipið önnur verðlaun hjá
sýningarnefndinni og var
„talið frumlegt og við-
eigandi „flot“, eins og þessir
skrautvagnar í bandarískum
skrúðgöngum eru nefndir".
Enda segir í frétt Morgun-
blaðsins að stjórn íslending-
afélagsins hafi unnið þrek-
virki við gerð vagnsins.
„Fyrst varð að fá að láni
vörubíl í heila viku, en síðan
kostaði það félagið 1.200
dollara (um 40 þús. kr.) að
útbúa vagninn."
En íslendingar í aðal-
bækistöð Atlantshafsflotans
eiga haukaíhorni, þvíbæði
Coldwater og Iceland Sea-
food lögðu sitt af mörkum til
alparósarhátíðarinnar, og
gáfu fisk, sem því miður var
ekki notaður til að skreyta
„flot“-ið, heldurseldurfé-
lagsmönnum í íslendingafé-
laginu til fjáröflunar.
Þrátt fyrir verðlaunin
skyggði það á íslenska
„flot“-vagninn að prinsess-
an og víkingurinn urðu hold-
vot af hellirigningu sem stóð
allan hátíðardaginn, og að
auki dró það nokkuð úr hin-
um séríslenska andblæ
skrautvagnsins að hjálmur
víkingsins var því miður
„skreyttur hrútshornum,
sem fyrst mun hafa komið í
tískuí Wagner-óperum, illu
heilli.“
Hvarer
drottningin?
Nú í aprílmánuði ætlar ís-
lendingafélagið í Norfolk að
endurtaka þrekvirki sitt frá í
fyrra, og má leiða að því lík-
um að hrútshornin verði í
þetta sinn sniðin af hjálmi
íslenska víkingsins á „flot“-
skipinu. Fisksölufyrirtækin
gefa fisk og þegar er búið að
tilnefna íslensku alparósar-
prinsessuna. Aðeins eitt
kemur í veg fyrir alsælu f s-
lendingafélagsins í Norfolk,
og það er samkvæmt Morg-
unblaðsfréttinni að íslend-
ingar hafa í öll 34 árin orðið
útundan við val drottningar-
innaráhátíðinni.
Drottningin hefur fjórtán
sinnum verið bandarísk,
fjórum sinnum bresk og
þrisvar þýsk, segir Morgun-
blaðið, og aðeins tvö lönd
önnur en ísland verið
drottningarlaus. Annar-
svegar Spánn, sem skýrist af
því að ríkið „hefir verið hál-
fvolgur félagi í þessum fé-
lagsskap sem kunnugt er“ og
Tyrkland, - en ástæðan fyrir
drottningarleysi Tyrkj a er
látin skýra sig sjálf í frétt-
inni.
Sendiherrann
í málið!
Það er auðvitað blettur á
samstarfi vestrænna þjóða
að ein þeirra skuli skilin út-
undan með svo hastarlegum
hætti á alparósarhátíðinni í
aðalbækistöð Atlantshafs-
flota Bandaríkjanna í Nor-
folk, og raunar undarlegt að
sendiherrann í Washington
skuli ekki hafa látið þetta
réttlætismál til sín taka, eins
gerkunnugur og hann er alp-
arósarhátíðinni. Ef til vill
þarf að ýta við mönnum á
æðri stöðum, og verið getur
að málinu hafi ekki verið
sinnt af nægilegum þrótti í
utanríkisráðuneytinu hér
heima.
Einsog segir í lok Morg-
unblaðsfréttarinnar- ,Ef
ástæðan fyrir því, að ísland
hefir orðið útundan í drottn-
ingarvali, er, að við áttum
ekki nógu þokkalegt „flot“ í
skrautgöngunni, þá er sú
mótbára úrsögunni. Þakka
má það ötulli stjórn og for-
göngu íslendingafélagsins í
Norfolk.“
Það getur ekki gengið
lengur að íslendingar megi
sitja undir því í aðalbæki-
stöðinni að vera settir í
skammarkrókinn ásamt
Hundtyrkjum og hálfvolg-
umSpanjólum. _m
þlÓÐVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis'
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁmason, Óttar Proppó.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamonn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Ingibjörg Hinriksdóttir
(íþr.), HjörleifurSveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður
Júlíusdóttir, Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, ÓlafurGíslason,
Ragnar Karlsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.),
SœvarGuðbjörnsson, TómasTómasson.
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
LJósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Utlltstolknarar: GarðarSigvaldason, Margrét Magnúsdóttir.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrlfstofu8tjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrlfstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Olga Clausen, Unnur Á-
gústsdóttir.
Símavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Ðílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu-og afgrelðslustjórl: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreið8ia: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ÓlafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglý8ingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 60 kr.
Helgarblöð: 70 kr.
Áskriftarverð á mánuðl: 700 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 25. mars 1988