Þjóðviljinn - 27.03.1988, Blaðsíða 6

FORSETAKOSNINGARNAR í BANDARÍKJUNUM
Kameljónin komast lengst
Þegar reynt er aö rýna í þaö mikla auglýsingaglamur og
lýðskrum sem forsetakosningarnar í Bandaríkjunum
ganga út á þá er það tvennt sem vekur athygli á þessu stigi
málsins: með nokkuð öruggri forustu George Bush sem
frambjóðandaefni Repúblikanaflokksins virðast þau öfga-
öfl til hægri sem áttu sér foringja í ofsatrúarmönnum sjón-
varpsstöðvanna hafa verið kveöin í kútinn í flokknum. Það
virðist þó frekar að þakka vasklegri framgöngu vændis-
kvenna en staðföstum málflutningi miðjumannanna í
flokknum.
Annað atriði sem vekur athygli er mikil óvissa í röðum
Demókrata þar sem óvæntur árangur Jesse Jackson virð-
ist ætla að færa honum úrslitavald um endanlegt val á
frambjóðendum flokksins.
Þessi mikli árangur Jackson og þau úrslitaáhrif sem
kjósendur hafa fært honum eru þeim mun merkilegri sem
Jackson er nánast sá eini í hópi frambjóðenda sem kemur
fram með heilsteypta og rökstudda stefnu byggða á sam-
fylkingu blökkumanna og annarra afskiptra minnihluta-
hópa meðal hvítra og annarra þjóðarbrota og með umtals-
verðum stuðningi á meðal verkamanna og menntamanna
í röðum hvítra.
Sá árangur að blökkumaður öðlist úrslitaáhrif um end-
anlegt val frambjóðenda Demókrataflokksins til forsetak-
osninga í Bandaríkjunum markar tímamót í mannréttinda-
baráttu þar í landi.
Annars er það undarleg krossgáta að ráða fyrir áhor-
fanda úr fjarlægð, að komast til botns í því um hvaða
málefni er barist í þessu mikla pókerspili sem lagt er fyrir
bandaríska kjósendur í forvali kjörmanna til flokksþinga
flokkanna stóru. Þeir frambjóðendur sem náð hafa lengst
virðast meðvitað beita aðferð kameljónsins og skipta litum
eftir því sem vindurinn blæs hverju sinni og eftir því sem
skoðanakannanir segja til um. Galdurinn virðist vera í því
fólginn að segja sem minnst til þess að gefa ekki höggstað
á sér, en leika frekar á undirmeðvitund kjósenda með
tilbúinni ímynd sem sérfróðir menn í almannatengslum
móta í samræmi við niðurstöður skoðanakannananna.
Fréttaskýrendur reyna síðan að ráða í eyðurnar í því duim-
álskerfi sem hin pólitíska barátta er háð á, og verður
misjafnt ágengt ekki síður en kremlólógunum sem sér-
hæfðir eru í að ráða dulmálskerfi sovéskra stjórnmála.
í eftirfarandi samantekt er einkum vitnað til þeirra frétta-
manna vikuritanna Time og Newsweek, sem fylgt hafa
frambjóðendunum á kosningaferðalögum þeirra og sýnt
oft á tíðum örvæntingarfulla viðleitni til þess að skýra út
fyrir lesendum blaðanna út á hvað þessi fyrirferðarmikli
leikur gengur.
GEORGE BUSH
Með pálmann
í höndunum?
Eftir niðurstöður forkosning-
anna í suðurríkjunum þriðjudag-
inn 15. mars s.l. virtist Ijóst að
fátt geti komið í veg fyrir útnefn-
ingu George Bush núverandi var-
aforseta sem frambjóðanda repú-
blikana. Helsti keppinautur hans,
Bob Dole, beið þar slíkan ósigur
að hann er nánast afskrifaður
nema eitthvað óvænt komi uppá.
Uppgjörið á milli þeirra réðist þó
ekki af málefnalegum ágreiningi,
heldur telja fréttaskýrendur að
kjósendum hafí þótt Dole hafa
litla stjórn á kosningabaráttu
sinni, og að starfsaðferðir hans
hafi orðið honum að falli.
Skoðanakannanir hafa hingað
til bent til þess að enginn fram-
bjóðandi demókrata ógnaði sigri
Bush í kosningum til forseta. Þó
birti dagblaðið Washington Post
niðurstöður nýrrar skoðana-
könnunar síðastliðinn miðviku-
dag þar sem fram kom að þótt
flestir kjósendur byggjust við
sigri repúblikana þá hefði Micha-
il Dukakis ríkisstjóri í Massac-
husetts nú 50% fylgi á móti 45%
fylgi Bush. Þarna kann því að
vera mjórra á mununum en menn
hafa haldið til þessa.
George Bush þykir litlaus
stjórnmálamaður og hefur ekki
til að bera þá persónutöfra sem
miklum leiðtogum eru eignaðir.
Hann þykir hins vegar eiga að
baki tiltölulega áfallalausan em-
bættisferil sem yfirmaður leyni-
þjónustunnar CIA, sem fyrsti
sendiherra Bandaríkjanna í Kína
og sem sendiherra hjá Samein-
uðu þjóðunum auk varaforseta-
embættisins. Hann telst ekki til
hægri-öfgaaflanna í flokknum,
heldur er hann hefðbundinn rep-
úblikani og við núverandi að-
stæður er þess kannski frekar að
vænta að hann muni sækja inn á
miðjuna til þess að treysta fylgi
sitt.
í kosningabaráttunni hefur
Bush hins vegar forðast að Iáta í
Ijós ákveðnar skoðanir á málum
en reynt að fleyta sér áfram á
vinsældum Reagans forseta.
Engu að síður eru fréttaskýrend-
ur þeirrar skoðunar að þeir Reag-
an og Bush séu svo ólíkir per-
sónuleikar að það muni einnig
koma fram í mismunandi starfs-
háttum. Á meðan Reagan er hug-
myndafræðilegur riddari hinnar
einföldu svarthvítu heimsmynd-
ar, þá telst Bush frekar vera raun-
sæismaður eða tækifærissinni, en
grípi síður til hástemmdra yfirlýs-
inga og heitstrenginga eins og
Reagan er tamt. Hann er ekki
heldur talinn líklegur til þess að
stíga í vænginn við sjónvarps-
trúflokkana á sama hátt og Reag-
an. Fréttaskýrendur, sem reynt
hafa að spá í spilin telja að verði
Bush kjörinn forseti þá muni
hann sveigja nokkuð frá stefnu
Reagans inn að miðjunni og
sinna meira ýmsum félagslegum
vandamálum sem Reagan hefur
Iátið afskiptalaus. Þá megi búast
við því að fulltrúar hinnar ein-
földu heimsmyndar Reagans eins
og t.d. Edward Meese
dómsmálaráðherra verði að ein-
hverju leyti látnir víkja úr
stjórnkerfinu fyrir mönnum er
hafi hæfileika til þess að sjá fleiri
hliðar á hverju máli.
f þessu sambandi er líka rétt að
hafa í huga þá breytingu sem orð-
in er á stjórnkerfinu í stjórnartíð
Reagans: Þeir „róttæku" fulltrú-
ar nýfrjálshyggjunnar sem komu
inn í stjórnkerfið með Reagan
árið 1976 og ætluðu sér að skera
upp allt stjórnkerfið og draga úr
ríkisafskiptum á öllum sviðum
eru nú farnir að kunna vel við sig í
kerfinu og sá „uppreisnarandi“
sem fylgdi stjórnarliði Reagans í
upphafi valdatímans er ekki
lengur til staðar. í stað róttækra
breytinga virðist nú stefnt að ein-
hvers konar „stöðugleika" og
„öryggi" og sem traustvekjandi
og „raunsær“ embættismaður á
mælikvarða Repúblikanaflokks-
ins virðist Bush frekar geta mætt
þessum óskum en djöfulmóðir
trúboðar sjónvarpsstöðvanna.
Ljónið ó veginum
Það er þó einn skuggi sem fell-
ur á framboð Bush, en það er
Iran/kontra-málið: leynileg og
ólögmæt vopnasala Bandaríkja-
stjórnar til fran og leynileg og
ólögmæt ráðstöfun ágóðans af
þeim viðskiptum til kontra-
skæruliðanna í Nikaragua.
Enn eru ekki öll kurl komin til
grafar í því máli og þótt Bush hafi
hingað til afneitað allri ábyrgð á
George Bush: hefðbundinn repúblikani og sviplítill leiötogi sem byggir á vinsældum Reagans en mun trúlega sveigja
flokkinn nær miðju.
málinu þá beinast mörg spjót að
honum og Reagan sjálfum og
vitneskju þeirra um þessi við-
skipti. Sem kunnugt er hefur OIi-
ver North liðsforingi í bandaríska
sjóhernum verið einn helsti sak-
borningurinn í þessu máli. í síð-
ustu viku gerðust þau tíðindi í
málinu, að North sagði sig úr sjó-
hernum frá og með 1. maí
næstkomandi. Það þýðir að frá og
með þeim tíma verður hann ekki
bundinn heraga, og hefur því
meðal annars rétt til þess að kalla
fyrrverandi yfirmenn sína til vitn-
is fyrir rétti í Iran/kontramálinu.
Hverjir voru yfirmenn Olivers
North? Jú, engir aðrir en George
Bush og Ronald Reagan, æðstu
yfirmenn Bandaríkjahers. Svo
kann að fara að frekari uppljóstr-
anir eða yfirheyrslur yfir forset-
aframbjóðandanum geti riðið
framboði hans að fullu og er sú
hugsanlega staða reyndar með ó-
líkindum að maður á borð við Ol-
iver North geti þannig haft í
hendi sér úrslitin í frambjóðenda-
vali repúblikana. En þessi hugs-
anlegi möguleiki mun helsta
skýring þess að Bob Dole, helsti
keppinautur George Bush, hafi
ekki enn dregið framboð sitt for-
mlega til baka. Og ef litið er til
skoðanakannana þá virðist þessi
mögulega staða einnig vera ein
helsta von demókrata um sigur í
sjálfum forsetakosningunum.
DUKAKIS OG GORE
Henlistefnan
skilar árangri
Gagnstætt því sem gerðist hjá
repúblikönum, þar sem úrslitin
nánast réðust í forkosningunum í
Suðurríkjunum þriðjudaginn 15.
þessa mánaðar, þá varð óvissan
meiri en nokkru sinni fyrr í
röðum demókrata. Einn frétta-
manna vikublaðsins Time orðaði
það þannig: „Aldrei hafa jafn
margir kjósendur gengið til kosn-
inga á grundvelli jafn takmark-
aðra upplýsinga og skilað máli
jafn óútkljáðu.“
Upplýsingaskorturinn felst í
þeim leikreglum kosningapók-
ersins að enginn gefi upp skoöan-
ir sínar en óvissan um niður-
stöðuna felst í því að nokkuð
fyrirsjáanlegt er að hvorki Mic-
hael Dukakis né A1 Gore muni ná
nægilegum fjölda kjörmanna til
þess að ná útnefningu, og að úr-
slitin verði nánast í hendi blökku-
mannaleiðtogans Jesse Jackson.
Einu marktæku úrslitin fyrir
demókrata í þessum mikilvæga
áfanga forkosninganna sem fram
fóru í 20 ríkjum samtímis, voru
þau að Richard Gephardt virtist
úr leik, og það athyglisverða var
að það var ekki hinn umdeildi
„populismi" hans, þjóðernishyg-
gjan og áróðurinn fyrir verndar-
tollum til þess að draga úr
atvinnuleysi, sem varð honum að
falli, heldur frekar hitt að þeir
Gore og Dukakis tóku upp
slagorð Gephardts um leið og
þeir réðust gegn honum í samein-
ingu.
Kosningabarátta þeirra beggja
hefur reyndar einkennst af blygð-
unarlausri hentistefnu þar sem
útilokað er að henda reiður á
ákveðnum málefnalegum ágrein-
ingi eða baráttumálum.
Michel Dukakis er ríkisstjóri í
Massachusetts og þykir hafa
reynst vel í starfi og sinnt velferð-
armálum betur en aðrir ríkis-
stjórar í Bandaríkjunum. Hann
er af grískum uppruna og hefur
það umfram aðra frambjóðendur
að tala erlend tungumál. En
Dukakis er talandi bæði á grísku
og spænsku, og ekki síst spænsku-
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 27. mars 1988