Þjóðviljinn - 19.04.1988, Blaðsíða 5

Alþingi ÞJOÐMÁL
Atök um sterka ölið
Allirflokkar riðlast. Neðri deild hafnarþjóðaratkvœða greiðslu með eins atkvœðis
mun. Talið vístað efri deild samþykki bjórinn
í gær samþykkti neðri deild al-
þingis þær breytingar á áfengis-
löggjöfinni að fella skuli niður
bann við bruggun og sölu á
áfengu öli. Ekki munaði nema
einu atkvæði þegar fellt var að
Hvai
í gær varð allsnörp umræða
utan dagskrár á alþingi um sam-
skipti ríkisins við kennara. Það
var Svavar Gestsson sem hóf um-
ræðuna. Hann spurði hvaða ráð-
stafanir fjármálaráðherra hygð-
ist gera í kjaramálum kennara til
þess að tryggja að nægur fjöldi
kennara með lögbundna starfs-
menntun fengist til starfa á næsta
skólaári. Einnig spurði hann
hvernig fjármálaráðuneytið ætl-
aði sér að vinna að framgangi til-
lagna frá starfskjaranefndum
málið skyldi borið undir þjóðar-
atkvæðagreiðslu. Allar breyting-
artillögur voru felldar nema það
að skipuð skuli nefnd sem gera á
tillögur að því hvernig stuðla má
að minni áfengisneyslu. Bjórmál-
kennarasamtakanna en ráðu-
neytið átti fulltrúa í þeim. Að-
dragandi yfirstandandi kjara-
samninga var m.a. starf þessara
nefnda.
Taldi Svavar einsýnt að sama
skilningsleysið á starfsemi skóla
hefði ríkt hér frá 1983 og ekkert
breyst með þeirri ríkisstjórn er nú
situr. Deilan við kennara leystist
ekki fyrr en fram kæmi marktækt
tilboð frá ríkisstjórninni þar sem
gert væri ráð fyrir einhverjum
ið gengur nú til efri deildar en
talið er að þar sé meirihluti fyrir
því og er búist við að það verði að
lögum nú í vor.
Ýmsar breytingar- og frávísun-
launahækkunum strax í upphafi
samningstímans.
Jón Baldvin Hannibalsson
fjármálaráðherra taldi að tilboð
ríkisins um 13,5% launahækkun
á fyrirhuguðum samningstíma
væri við hæfi. En þessu tilboði
ríkisins hafa kennarar tekið held-
ur fálega.
í umræðunum tóku einnig þátt
þau Albert Guðmundsson, Dan-
fríður Skarphéðinsdóttir og
Hjörleifur Guttormsson.
ÓP
artillögur höfðu komið fram og
tók því atkvæðagreiðslan nokkuð
langan tíma, einkum vegna þess
að í nær öllum tilfellum var farið
fram á nafnakall. Byrjað var á að
greiða atkvæði um frávísunartil-
lögu sem Ragnhildur Helgadóttir
og fleiri þingmenn höfðu lagt
fram og var í henni skírskotað til
þess að enn væri ekki búið að
móta heildarstefnu í áfengismál-
um, því væri ekki tímabært að
lögfesta breytingu á einum þætti
áfengismála og skyldi vísa málinu
til ríkisstjórnarinnar. Beðið var
um nafnakal! og kom þá strax í
ljós að allir flokkar riðluðust og
að þingmenn höfðu óbundnar
hendur. Frávísunartillagan var
felld með 23 atkvæðum gegn 16.
Einn þingmaður, Jón Sigurðsson
dómsmálaráðherra, greiddi ekki
atkvæði, en tveir voru fjarver-
andi.
Tillaga Steingríms J. Sigfús-
sonar um að óheimilt skyldi vera
selja áfengt öl af öðrum styrk-
leika en 3,25-4% var felld með 26
atkvæðum gegn 2.
Næst var tekin til afgreiðslu
breytingartillaga Sverris Her-
mannssonar og fleiri um að á
bjórinn skyldi lagt gjald sem
rynni í sérstakan safnasjóð. Að
viðhöfðu nafnakalli var hún felld
með 22 atkvæðum gegn 12, 6 sátu
hjá.
Mest var spennan er nafnakall
fór fram um tillögu Árna Gunn-
arssonar o. fl. um að fram fari
þjóðaratkvæðagreiðsla um mál-
ið. Tillagan var felld með 19
atvæðum gegn 18, 3 greiddu ekki
atkvæði.
Felld var með 19 atkvæðum
gegn 16 tillaga Steingríms J.
Sigfússonar um að eftir gildistöku
laganna skuli næstu 10 árin varið
úr ríkissjóði til fræðslu og for-
varnarstarfa gegn neyslu áfengis
og annarra vímuefna jafngildi
a.m.k. 75 miljóna króna á núgild-
andi verðlagi.
Ragnar Arnalds o. fl. fluttu til-
lögu um að aftan við lögin kæmi
ákvæði til bráðabirgða um að
skipuð skyldi 5 manna nefnd til
að gera tillögur er stuðlað gætu
að því að draga úr heildarneyslu
áfengis, fjalla um verðlagningu
áfengis og leiðir til að vara við
hættum er því fylgja. Þessi tillaga
var samþykkt með 23 atkvæðum
gegn 9.
Málið verður tekið fyrir í efri
deild innan tíðar. Fróðir menn
þykjast vita að af 21 þingmanni í
deildinni séu a.m.k. 11 fylgjandi
bjórnum. Því er talið nær því ör-
uggt að bjórinn verði lögleiddur.
ÓP
Kennarar
á að gera?
VIÐHORF
A-flokkasamstarfánýjum grundvelli
Gestur Guðmundsson skrifar
Helsta verkefni félagshyggju-
fólks í stjórnmálum nú er að
vinna að bandalagi A-flokkanna
og Kvennalistans, og þá skoðun
hef ég þegar viðrað á þessum
stað. Margir sem ég hef hitt hafa
tekið undir hana, en sumir hafa
bent á ýmis tormerki sem eru á
slíku samstarfi. Vitaskuld er
margt sem skilur þessa flokka og
mikil tortryggni á milli þeirra, en
ætli menn að gera eitthvert átak í
stjórnmálum, þarf alltaf að vinna
bug á erfiðleikum.
Það er vinsæl skoðun að
Kvennalistinn eigi mjög erfitt
með að taka afstöðu, hvað þá
með að taka þátt í ríkisstjórn. Eg
er ekki svo viss um þetta. Að
mínu mati hefur Kvennalistinn
fyrst og fremst sýnt skynsamlega
varkárni til þess að festast ekki í
því neti sem hinir flokkarnir hafa
smám saman spunnið og torveld-
ar allar djúptækar umbætur á ís-
lensku samfélagi. Ég held líka að
þær Listakonur séu almennt nógu
skynsamar og praktískar til að sjá
að þeim er ekki hollt að standa
mörg kjörtímabil utan ríkis-
stjórnar, ef gott tækifæri gefst.
Það tækifæri er nú í augsýn, þar
sem þessir þrír flokkar hafa
möguleika á að ná jafnvel meiri-
hluta á Alþingi og allavega vel
yfir 40% atkvæða. Og það þarf
ekki mikla skarpskyggni til að sjá
að grundvallarstefna Kvennalist-
ans á almennt séð ágæta samleið
með stefnu A-flokkanna, hvað
sem líður hnútukasti þarna á
milli.
Ég held raunar að sú verði
þrautin þyngri að sætta A-
flokkana. Það er einkum þrennt
sem skilur þá að: 60 ára saga
harðra átaka þeirra um forystu
fyrir hreyfingu verkalýðs og sós-
íalista. Gerólík afstaða til
efnahags- og atvinnustefnu.
Stefnan í herstöðvamálinu.
Hvað varðar síðastnefnda at-
riðið eiga flokkarnir töluvert
langt í land með að ná samstöðu.
Hér hlýtur það að vera verkefni
Alþýðubandalags og Kvennalista
að móta sameiginlega stefnu og
þrýsta á kratana, þannig að þeir
taki upp svipaða stefnu gegn víg-
búnaði og systurflokkar þeirra í
nágrannalöndunum.
Það hefur oft torveldað sam-
starf A-flokkanna að á milli ein-
staklinga í forystu þeirra hefur
verið arfgeng andúð. Ungir sósí-
alistar voru jafnan aldir upp í
fyrirlitningu á svikurum eins og
Stefáni Jóhanni og Guðmundi L
Guðmundssyni, en kratadrengj-
unum var tamið að líta á þá Einar
og Brynjólf sem slæga útsendara
hins rússneska fjanda. Þessi il-
leiðir og hörku í baráttunni
blönduðust óskyld erlend mál og
ýmsar annarlegar kreddur.
Hreyfing verkalýðs og sósíalisma
á íslandi hefur enn fremur alltaf
goldið þess, að hún óx ekki að
ráði fyrr en þessi alþjóðlegi
klofningur var orðinn; hún fór á
mis við vaxtarskeið miklu sjálf-
stæðari leitar og hún fór á mis við
anarkismann.
Flestir verkalýðssinnar í dag
eru sammála um að fjandskapur
á milli verkalýðsflokkanna hafi
„Flestir verkalýðssinnar eru sammála
um að fjandskapur á milli
verkalýðsflokkanna hafi verið óeðlilega
mikill og unnið sameiginlegum málstað
þeirra tjón. Þá kröfu verður að gera að
menn haldi ekki sjálfkrafa í hann heldur
kæli blóð sitt og líti á þau málefni sem
enn skilja flokkana að. “
lindi virðast ætla að erfast eins og
landamerkjadeilur og hreppa-
rígur, og sennilega þarf þriðja
flokkinn til að hægt sé að setja
þessi illindi niður og skoða af
skynsemi hvar menn eru sam-
mála og hvar ósammála. Kvenna-
listinn er eflaust vel fallinn til
þess, með sínum jarðbundna og
málefnalega stíl.
Klofningur A-flokkanna hófst
á 3. áratugnum. Fræðingar af
ýmsum gerðum hafa keppst um
að leiða að því rök, að klofning-
urinn hafi ýmist orðið að skipun
frá Moskvu eða frá krataflokkum
á Norðurlöndum. Ég held að
þetta sé ekki kjarni málsins.
Verkalýðsöflin voru þá klofin
eftir sömu línum um alla Evrópu
og víðar. Við fluttum inn erlenda
reynslu í verkalýðsbaráttu og er-
lendar hugsjónir, og við kom-
umst ekki hjá því að fá þennan
klofning með í pakkanum. Hins
vegar varð hann til þess að saman
við málefnalegan ágreining um
verið óeðlilega mikill og unnið
sameiginlegum málstað þeirra
tjón. Þá kröfu verður að gera að
menn haldi ekki sj álfkrafa í hann,
heldur kæli blóð sitt og líta á þau
málefni sem enn skilja flokkana
að.
Áður er minnst á herstöðva-
málið, en kannski verður erfiðara
fyrir þessa flokka að brúa það bil
sem er orðið milli efnahags- og
atvinnustefnu þeirra. Sá á-
greiningur á lítið sem ekkert skylt
við klassískan ágreining krata og
komma um sósíalisma og leiðir til
hans, heldur er séríslenskur, ef
svo má að orði komast.
Sósíalistaflokkur og Alþýðu-
bandalag hafa fra því á stríðsár-
um lagt meginkapp á að efla
undirstöðuatvinnuvegi þjóðar-
innar, fiskveiðar, fiskvinnslu og
iðnað. Kratar höfðu hins vegar
fremur veikburða efnahags- og
atvinnustefnu fram að Við-
reisnarstjórninni, en þá tóku þeir
upp þá stefnu að minnka höft og
efla markaðinn, en grípa jafn-
framt til félagslegra aðgerða til að
hamla móti neikvæðum áhrifum
slíkrar stefnu á kjör láglauna-
fólks. Grundvallarhugsun beggja
flokka er í vissum skilningi sú
sama, að stækka kökuna og
skapa þannig tækifæri á bættum
lífskjörum. Leiðirnar eru hins
vegar ólíkar.
Báðir flokkar ættu að geta við-
urkennt nú að þeir eru komnir í
ógöngur og verða að leita nýrra
leiða. „íslensk atvinnustefna"
Alþýðubandalagsins hefur átt
þátt í offjárfestingum og óhag-
kvæmu skipulagi frumfram-
leiðslugreinanna. „Viðskiptafr-
elsið“ sem alþýðuflokksmenn
hafa unnið að með sjálfstæðis-
mönnum, hefur hins vegar kallað
yfir þjóðina offjárfestingu og
gegndarlaust bruðl í verslun og
aukið enn á misskiptingu þjóðar-
tekna. Misskiptingin er reyndar
orðin með þeim formerkjum að
arður manna af störfum þeirra er
nánast í réttu hlutfalli við það,
hversu óarðbær þau eru.
Það er ekki nóg með það að
markaðshyggjan ráði alfarið í
Sjálfstæðisflokki og Alþýðu-
flokki, heldur hefur hún eflst í
Alþýðubandalaginu líka. Þessu
fólki gleymist oft að frjáls mark-
aður getur ekki þrifist á mörgum
sviðum hins smávaxna og dreifða
íslenska efnahagslífs nema í
skrumskældri mynd. Lítið er um
það að samkeppni leiði til kosn-
aðarlækkunar en þeim mun
meira um hitt að „frelsið“ sé not-
að til að hækka álagningu. Þegar
samkeppnin nær að gegna
hreinsunarhlutverki sínu, verður
það oftar en ekki til þess að heilu
byggðarlögin verða bjargarlaus.
„Frjálsar hreyfingar markaðar-
ins“ verða heldur marklítill bók-
stafur þegar menn hafa bundið
eigur sínar í atvinnutækjum og
íbúðarhúsnæði í afskekktum
byggðarlögum. Á vinnumarkaði
birtist frelsið og hrun verkalýðs-
baráttunnar í því að launþegar
skiptast upp í vel borgað sérhæft
fólk og illa borgað, almennt
vinnuafl.
Atvinnu- og efnahagsstefna
sem tekur mið af þörfum fólks-
ins, þarf að byggjast á góðri
stjórnun og skipulagningu. Af-
kvæmi offjárfestinganna þarf að
grisja á þjóðhagslega hag-
kvæman hátt en ekki í gegnum
duttlunga markaðarins. Þó er
sjálfsagt að láta markaðinn
vinna, þar sem hann er besta
verkfærið, og það væri kannski
mátulegt á verslunina að láta
samkeppnina hreinsa til í offjárf-
estingum þar, eftir að laun versl-
unarmanna hafa verið gerð
mannsæmandi, svo að
samkeppnin verði háð á raunhæf-
um grundvelli.
Bættri stjórnun í efnahags- og
atvinnumálum þarf að fylgja stór-
aukið lýðræði. Gefa þarf almenn-
ingi kost á að kynna sér og ræða
áætlanir og afleiðingar þeirra, og
tryggja þarf margháttuð áhrif
hans í gegnum sveitarstjórnir, al-
mennar atkvæðagreiðslur, fund-
ahöld og virkt aðhald að þeim
sem bera ábyrgð á slíkum áætlun-
um. Aðalatriðið er að greitt verði
úr núverandi vanda með viðam-
iklum og vel unnum aðgerðum,
sem taka mið af því að jafna lífs-
kjör í landinu. Um þetta mark-
mið ættu A-flokkarnir og
Kvennalistinn að geta sameinast
þegar þeim verður ljóst að það
dugar ekkert einfalt hókus pókus
í efnahagsmálum.
Gestur er félagsfræðingur og vinnur
við ritstörf. Hann skrifar nú vikulega
viðhorfsgreinar í Þjóðviljann.
Þriðjudagur 19. apríl 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5