Þjóðviljinn - 19.04.1988, Blaðsíða 6

Þjóðviljinn - 19.04.1988, Blaðsíða 6
Dagvistir Stefnumörkun um forskólastig Hjörleifur Guttormsson skrifar Á Alþingi hef ég flutt tillögu um að sett verði iöggjöf um FOR- SKÓLASTIG sem taki til barna frá 1-6 ára aidri, þar sem kveðið verði á um að öll börn eigi rétt á góðri dagvistun með uppeldi og menntun við hæfi. Kosin verði nefnd með fulltrúum frá öllum þingflokkum til að vinna að þessu verki og einnig tilnefni Samband íslenskra sveitarfélaga og Fóstru- félag Islands fulltrúa í nefndina. Verkefni hennar verði líka að gera tillögur um FRAM- KVÆMDAAÆTLUN til 10 ára um uppbyggingu dagvistarstofn- ana. Örar þjóðfélagsbreytingar valda því, að aðstaða barna er nú öll önnur en áður var. Stórfjöl- skyldan er að heita má úr sögunni og við hafa tekið kjarnafjöl- skyldur, þar sem börnum fer fækkandi. Fjöldi barna elst upp hjá einstæðu foreldri, oftast mæðrum. Konum hefur fjölgað óðfluga á vinnumarkaði og þær eru ómissandi fyrir atvinnulífið. Pjóðfélagið hefur hins vegar ekki brugðist við þessum breytingum með viðunandi hætti þar sem börnin eiga í hlut. í því sambandi skiptir mestu uppbygging góðra dagvistar- heimila út frá uppeldislegum og félagslegum sjónarmiðum, þann- ig að litið sé á þroskaskilyrði barnsins í samfellu frá byrjun. Því þarf að móta löggjöf um forskóla- stigið ekki síður en um grunn- skólann. Það er iöngu úrelt sjónarmið að dagvistarheimili séu einhvers konar neyðarbrauð fyrir börnin. Uppeldislegt gildi góðra dagvist- arstofnana er löngu viðurkennt og því eiga þær ekki aðeins að vera opnar fyrir börn þeirra sem stunda nám eða vinna utan heimilis, heldur einnig fyrir börn heimavinnandi foreldra. Heimilið kjölfestan — dagvistir viðbót Heimilið verður að sjálfsögðu áfram kjölfestan í uppeldi barns- ins en á góðum dagvistarstofnun- um er hægt að þroska aðra þætti ekki síður en leitast er við í grunnskólum. Þar á börnunum að gefast kostur á að vera innan um jafnaldra sína og njóta hand- leiðslu fullorðinna með sérþekk- ingu á uppeldismálum. Því yngra sem barnið er þeim mun mikil- vægara er að vel takist til um upp- eldi þess og persónuþroska. Börnin eru sú auðlind sem mestu skiptir fyrir hverja þjóð að vel sé að hlúð. Því á það að vera réttur hvers barns og forráðamanns þess að eiga kost á forskóla með vel menntuðu starfsliði og sá rétt- ur ætti að vera jafn sjálfsagður og skóli frá 7 ára aldri. Hérlendis eru þessi mál hins vegar á heildina litið enn í mikl- um ólestri. Því er nauðsynlegt barnanna vegna og framtíðarinn- ar að hið fyrsta verði gert sam- stillt átak í dagvistarmálum. Frá fæðingarorlofi til grunnskóla Þegar rætt er um forskóla og forskólastig í tillögu þessari eru hafðar í huga allar þær stofnanir utan heimilis, sem viðurkenndar eru til að taka að sér uppeldi og umönnun barna 1-6 ára hluta úr degi eða allan daginn. Undir forskólahugtakinu rúm- ast samkvæmt þessu vöggustofur, dagheimili, leikskólar og skóla- vist 5 og 6 ára barna. Eðlilegt er að líta svo á að forskólastig barna hefjist þegar fæðingarorlofi for- eldra lýkur, en væntanlega verð- ur það fljótlega lengt í eitt ár. Með löggjöf um forskólastigið þarf að skapa ramma um alla þessa starfsemi, að svo miklu leyti sem rétt er talið að binda ákvæði um hana í lögum. í því sambandi koma til álita þættir eins og ábyrgð og eftirlit, hús- næði, annar aðbúnaður, fjöldi í hópum, starfslið, uppeldisleg markmið og fræðsla, rannsóknir, sérfræðiþjónusta, aðlögun að vinnumarkaði, sérþarfir ein- stakra hópa og samvinna við grunnskóla og skóladagheimili. Gefa þarf sérstakan gaum að því, hver vera skuli hlutur ríkisins annars vegar og sveitarfélaga og hugsanlega fleiri aðila hins vegar varðandi frumkvæði, fjármögn- un og eftirlit vegna forskólastofn- ana. Fjalla þarf um menntun starfs- liðs, fóstrunámið, menntun ann- ars starfsfólks og endurmenntun. Sérstaklega þarf að, athuga hvert stefna beri varðandi skilin milli forskóla- og grunnskólastigs og jafnframt um samvinnu grunnskóla og forskóla út frá uppeldislegum forsendum og þá einnig varðandi menntun hlutað- eigandi starfsliðs. Skýra þarf skilin milli fóstrumenntunar og almennrar kennaramenntunar með tilliti til barnanna, réttindi viðkomandi starfshópa o.s.frv. Minna ber á þörfina á rann- sóknum varðandi uppeldi út frá séríslenskum aðstæðum. Þótt margt megi flytja hingað af reynslu erlendis frá kemur það ekki í staðinn fyrir sjálfstæðar at- huganir og þróunarstarf í ís- lensku umhverfi. Reynslan af núverandi breytingaskeiði ætti að hafa kennt mönnum að ekki má líta á uppeldi út frá einhverri algildri formúlu. Börnin mega ekki sitja eftir í gamaldags kerfum, heldur verða uppeldisstofnanir að þró- ast í takt við tímann. Aðbúnaður þeirra og menntun starfsfólksins svo og lagaramminn eiga því að vera í stöðugri endurskoðun. Jafnrétti barna og fullorðinna Gildi þess að koma málefnum forskólastigsins í viðunandi horf er margþætt. ■ Mikilverðast í því sambandi er að veita börnunum gott upp- eldi og sem jafnasta aðstöðu til að þroska hæfileika sína. ■ Fyrir foreldra hefur það ómetanlega þýðingu að vita börnin í góðum höndum við holla iðju. ■ Fyrir mæður er vistun barn- anna á góðri forskólastofnun ein mikilvægasta forsendan til að ná jafnstöðu á við karla í samfé- laginu, hvort sem um er að ræða konur í námi eða við störf innan eða utan heimilis. ■ Fyrir atvinnulífið hefur það ótvírætt og vaxandi gildi að for- eldrar eigi greiðan aðgang að dagvistarstofnunum, og fyrir byggðaþróun er það lykilatriði að þjónusta við börn sé sem best. Framkvæmda- áætlun til aldamóta Nefndinni er ætlað að móta framkvæmdaáætlun til 10 ára, sem í reynd þýðir fram til alda- móta. Sú áætlun þarf ekki aðeins að taka mið af uppbyggingu for- skólastofnana, heldur einnig af bættu innra starfi út frá skil- greindum uppeldismarkmiðum. Menntun starfsfólks, rannsóknir og nauðsynleg samhæfing eru liðir sem ekki mega gleymast. Til allra þessara þátta þarf fjár- magn og brýnt er að finna raun- hæfar leiðir til að stórhuga áætl- anir geti orðið að veruleika. Ekki er óeðlilegt að huga að sérstökum tekjustofnum í því skyni, sbr. m.a. reynsluna af Framkvæmda- sjóði fatlaðra, en einnig hlýtur að koma til aðgangur að lánsfé. Það yrði eitt af verkefnum nefndarinnar að áætla kostnað og benda á fjármögnunarleiðir, m.a. með hliðsjón af framkomn- um hugmyndum. í því sambandi er ástæða til að vekja athygli á tveimur lagafrum- vörpum, sem fram hafa komið á yfirstandandi þingi, annað flutt af Ásmundi Stefánssyni um ríkis- framlag til sveitarfélaga vegna dagvistunar barna á forskóla- aldri, hitt flutt af Sigríði Lillý Baldursdóttur um tímabundið átak í uppbyggingu dagvistar- heimila fyrir börn. Samráð við marga nauðsynlegt Sérstaklega þarf að huga að uppbyggingu og skipulagi for- skólastofnana í fámennari sveitarfélögum úti um land til sjávar og sveita, þar sem þörfin er síst minni en í þéttbýli. Vegna forystu sveitarfélag- anna í uppbyggingu og rekstri dagvistarstofnana er brýnt að nefndin hafi sem best samband við þau. Þar er Samband ís- lenskra sveitarfélaga samnefnari, en einnig ber að hafa í huga dreifbýlisnefnd sambandsins og landshlutasamtök sveitarfélaga. Nauðsynlegt er að nefndin hafi náið samráð við marga aðila, svo sem við Fósturskóla íslands, samtök grunnskólakennara, Kennaraháskóla íslands, sál- fræði- og ráðgjafarþjónustu skóla og dagvistarheimila og aðra sem lagt gætu lið við þessa mikilvægu stefnumörkun. í stjórnarfrumvarpi um breytingar á verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga, sem lagt var fram í desember 1987, er gert ráð fyrir að ríkið hætti með öllu að leggja fram fé til dagvistarheim- ila, og verði það hlutverk sveitarfélaga að kosta byggingu þeirra og rekstur. Meðal greina sem gert er ráð fyrir að niður falli úr gildandi lögum er 11. grein, þar sem kveðið er á um að ráðu- neytið setji með reglugerð ákvæði um húsakost dagvistar- heimila, stærðareiningar, hús- rými á barn, barnafjölda á deildum, fjölda starfsliðs og o.fl. Stjórnarandstaðan á Alþingi gagnrýndi þessi áform og frá stjórn Fóstrufélags íslands barst umsögn þar sem varað er við ýmsum þeim breytingum sem fel- ast í frumvarpinu. Uppeldisleg markmiö og áætlanir Með lagabreytingu, sem gerð var að tillögu Guðrúnar Helga- dóttur alþingismanns 1981, var kveðið á um að „gerð verði starfs- áætlun á vegum menntamála- ráðuneytisins, er kveði nánar á um markmið og leiðir í uppeldis- starfi á dagvistarheimilum í sam- ráði við þá aðila, er að uppeldis- og skólamálum vinna.“ í samræmi við þetta ákvæði setti menntamálaráðherra 1982 á fót nefnd til að semja „starfsáætl- un um uppeldisstörf á dagvistar- heimilum." Starfsmaður nefnd- arinnar var ráðin Valborg Sigurð- ardóttir skólastjóri Fósturskóla íslands. Nefndin skilaði af sér „Uppeldisáætlun fyrir dagvistar- heimili. Markmið og leiðir". Gaf menntamálaráðuneytið áætlun- ina út 1985 og sendi hana til dag- vistarstofnana. Bætti áætlun þessi úr brýnni þörf, en hún er þó aðeins leiðbeinandi. Fyrir foreldra er það ómetanlegt að vita af börnum sínum í góðum höndum við holla iðju. 6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 19. apríl 1988

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.