Þjóðviljinn - 27.05.1988, Blaðsíða 9

HEIMURINN
Stjömuspádómar og
valdamenn heimsins
Er trú á stjörnuspádóma
meinlaus hjátrú?
Heimilisböl í Hvíta
húsinu vekur upp
hlálegar og erfiðar
spurningar
Eins og blaðalcsendur hafa
orðið varir við eru fyrrverandi
háttsettir embættismenn Reagans
Bandaríkjaforseta nú önnum
kafnir við að selja endurminning-
ar sínar um veru sína í Hvíta hús-
inu og umgengni sína við „frem-
stu hjón Iandsins“. Þeir eru nátt-
úrlega að þessu fyrst og fremst til
að græða peninga (ritlaun fyrir
slíka bók geta farið upp í miíjón
dala eða meir). Svo eru þeir líka
að hefna sín - og þá ekki síst á
Nancy forsetafrú, sem sögð er
feiknalega afskiptasöm og stjórn-
söm og ráði miklu um það hvað
meinleysinginn karl hennar segir
og gerir í forsetastóli.
Donald Regan, fyrrum starfs-
mannastjóri Hvíta hússins hefur
gengið einna lengst í stríði sínu
við Nancy. Og hefur það þá vakið
alveg sérstaka athygli, þegar
menn hafa skoðað lýsingar Reg-
ans á því hvernig kaupin gerast í
Hvíta húsinu, að hjátrú forsetafr-
úarinnar á stjörnuspádómum
virðist hafa ískyggilega mikil
áhrif á atburði nálægt helsta vald-
astóli heims. Donald Regan
segir svo frá, að meðan hann var
starfsmannastjóri hafi allar ák-
varðanir Reaganhjónanna verið
bornar undir stjörnuspákonu í
San Francisco, sem rýndi í stöðu
stjarnanna, hvort hún væri hag-
stæð eða óhagstæð tiltekinn dag.
„Þótt ég kynntist aldrei þessari
spákonu persónulega, varð hún
svo þýðingarmikil fyrir starf mitt
og fyrir helstu umsvif ríkisins, að
ég lét sérstaklega merkt almanak
standa á skrifborði mínu. „Góð-
ir“ dagar (samkvæmt stjörnusp-
ánni) voru merktir grænu, „slæm-
ir“ dagar rauðu og „óvissudagar“
voru gulir hafðir. Ég þurfti á
þessum áminningum að halda til
að vita hvenær heppilegt væri að
flytja forseta Bandaríkjanna úr
stað, hvenær gera mætti ráð fyrir
að hann opnaði munninn á al-
mannafæri eða tæki upp samn-
inga við erlent ríki.“
Góður bisness
Viðbrögðin við fregnum af
þessari sérkennilegu blöndu
stjörnuspáfræða og stjórnmála
hafa verið á ýmsan veg. Eins og
við mátti búast óx snarlega eftir-
spurn eftirþjónustu stjörnuspáfr-
Forsetahjónin ásamt Donald Regan og konu hans undir jólatrénu í Hvíta húsinu: Ég fór eftir sérstaklega merktu dagatali
með góðum dögum og vondum og óvissum.
æðinga í Bandaríkjunum sjálfum
- svo rækilega hafði átrúnaður á
þá verið auglýstur. Jarðvegur
fyrir slíkt var náttúrlega fýrir
hendi og það mjög feitur. Tíu
þúsund stjörnuspáfræðingar eru
að störfum í Bandaríkjunum.
Um það bil þrjátíu prósent allra
Bandaríkjamanna trúa á störn-
uspádóma - sumir leita orsak-
anna í því slóttuga blandi af
fræðilegu orðfæri og hæfilega
dularfullu hjali (sem getur þýtt
hvað sem er) sem einkennir dálka
stjörnuspáfræðinga. Aðrir sjá í
þessari öflugu trú einskonar
vöntun, ráðlausa leit að útskýr-
ingum á óskiljanlegum sveiflu-
gangi persónulegra örlaga á mikl-
um óvissutímum. En hvernig sem
því nú við víkur: þessi trú breiðist
hratt út í öllum hugsanlegum
þjóðfélagshópum. Árið 1950
voru það aðeins um hundrað dag-
blöð sem birtu reglulega stjörnu-
spádóma en nú birta 1400 af um
1700 dagblöðum, sem út koma í
Bandaríkjunum stjörnuspá-
dóma.
Gagnslaus viðvörun
Stjörnutrúin hefur breiðst út
með slíkum hraða á seinni ára-
tugum, að árið 1975 tóku sig sam-
an 186 framúrskarandi vísinda-
menn, þeirra á meðal átján Nó-
belsverðlaunahafar, og vöruðu
við „gikkshætti stjörnuspáfú-
skara“ og sökuðu fjölmiðla um
að stuðla gagnrýnislaust að út-
breiðslu þessa faraldurs. Vitan-
lega létu almenningur og mark-
aðurinn þetta allt sem vind um
eyrun þjóta. Og ekki vantar að
velmeinandi menn hafi reynt að
finna stjörnuspáfræðum ein-
hvern æðri tilgang - eins og þegar
eitt af „neðanjarðartímaritum“ í
New York kallaði stjörnuspá-
fræðina „eitt af formum andófs
gegn mannætuguði tækninnar“.
Það eru líka fleiri dæmi en úr
Hvíta húsinu sem segja frá mikl-
um áhrifum stjörnuspáfræðinga á
mannlíf í Bandaríkjunum. Spák-
onan og einkavinur Nancy Reag-
an, Joane Quigley, las það fyrir
skemmstu út úr spádómsbók
Nostradamusar, að í byrjun maí
væri von á miklum jarðskjálftum
í Kaliforníu, og kom hún sér fyrir
í París sér til öryggis. Þetta spurð-
ist út og greip um sig skelfing
meðal margra Kalifoníumanna,
sem hringdu í tíma og ótíma í
jarðskjálftamælingastöðvar og
bjuggu margir sig undir húshrun
og aðra neyð.
En hvað með Sovét-
menn?
En aðrir eru hvorki trúaðir né
hrifnir. Bandarískir þegnar, sem
láta sér annt um orðstír forseta-
embættisins, eru ekki með hýrri
há, og þeir sem semja þurfa við
Bandaríkin um afvopnun og
önnur erfið ágreiningsefni klóra
sér í hausnum eins og eðlilegt er.
Breska blaðið Guardian leggur út
af því m.a. í leiðara, að dagsetn-
ing fundar þeirra Gorbatsjovs og
Reagans í Moskvu nú hafi verið
ákveðin ekki aðeins eftir
gaumgæfilega athugun á stjörn-
uspákorti Reagans heldur hafi
verið lagt hóróskóp fyrir Gorbat-
sjov í leiðinni og það borið saman
við vísbendingar geimsins um
hamingju Reagans. Guardian
segir síðan:
„Það kann að verða mönnum
nokkur léttir að forsetinn virðist
að minnsta kosti þiggja ráð ein-
hverra manna. En um leið verða
menn að spyrja sig að þessu hér:
hvað hefði gerst ef Rússarnir
hefðu ráðfært sig við sína eigin
stjörnuspámenn og heimtað aðra
dagsetningu? Vopn eins og þetta
virkar því aðeins að óvinurinn viti
ekki af því. Meðan hægt var að
plata Rússa til að halda að banda-
rísk utanríkisstefna væri byggð á
skynsamlegri hugsun og á
mönnum sem skiptust á skoðun-
um við aðra, þá gat það sýnst óm-
aksins vert að eyða miljörðum rú-
blna í að halda úti KGB og heil-
miklu alþjóðlegu njósnaneti, sem
er nú bersýnilega orðið úrelt“.
Vegna þess hve stórt strik í
reikninginn stjörnuspáfræðin
gerir.
Nostradamus og
keisararnir
Guardian heldur reyndar
áfram í nokkuð svo léttum tón og
tekur það fram, að sem betur fer
hafi Sovétmenn ekki komið sér
upp stjörnuspáfræðingum og
virðist þeir yfirleitt ekki hafa
minnsta áhuga á þeim hlutum og
ekki einu sinni vita um þann
Nostradamus sem fyrir
skemmstu hleypti mikilli skel-
fingu í íbúa Kaliforníu. En, bætir
blaðið við, það er kannski ekki út
í hött hjá Rússum að láta sem þeir
viti ekki af Nostradamusi karlin-
um. Hvað mundi sovéskur al-
menningur halda ef að hann læsi
það að Nostradamus hefði spáð
því að á eftir þrem gömlum og
sjúkum keisurum kæmi nýr
keisari sem heitir „Mikhaíl hinn
merkti “ (með öðrum orðum - á
eftir Brézhnev, Andropov og
Tsjernenko kom Mikhaíl Gor-
batsjov, sem er einmitt merktur
stórum bletti á enni eins og allir
vita). Ekki bætir það úr skák að
þetta hér má lesa hjá Nostradam-
usi: „Hann verður síðasti keisar-
Lon Nol: gatan fyrir framan forseta-
höllina liggur yfir skottið á illum
anda...
Joane Quigley stjömuspákona: hún
óttaðist nú síðast að mikill jarðskjálfti
yrði í Kaliforníu.
inn. Að honum gengnum byrjar
stríðið við gula fólkið"!
Ekki ný bóla
Sagan er full með dæmi um trú
höfðingja á stjörnuspádóma.
Meðan kóngar og furstar voru og
hétu vildu þeir ekki komast af án
hirðstjörnuspámanna, sem eins
og tryggðu samband hins alvalda
stjórnanda við sjálft Almættið.
Og þau dæmi heyra ekki fjar-
lægvm öldum einum til. Eigin-
konur bandarískra forseta - Abra-
hams Lincolns og Wilsons og
Hardings, voru stjörnuspátrúar.
Þýskir nasistar höfðu mikla trú á
stjörnuspámönnum - ekki síst
Heinrich Himmler, yfirmaður
Gestapo. Stjörnuspákona sem
átti trúnað Júlíönu Hollands-
drottningar var næstum því búin
að koma konungdæmi í því landi
fyrir kattarnef um 1950. Jafnólík-
ir höfðingjar og Indira Gandhi og
Idi Amin, einvaldur í Uganda,
spurðu stjörnurnar ráða. En ein-
na mestu hafa stjörnur ráðið í
Kampútseu. Lon Nol mar-
skálkur, sem setti Sihanouk prins
af árið 1970 og kom landi sínu í
Vietnamstríðið við hlið Banda-
rfkjamanna, tók alls ekki mark á
ráðherrum sínum og hershöfð-
ingjum en þeim mun meira á hall-
arspámönnum sínum. Sem létu
hann eitt sinn rífa upp götuna
fyrir framan forsetahöllina í
Phnomp Penh og flytja hana á
brott í bókstaflegum skilningi - á
þeim forsendum að gatan lægi
yfir rófuna á illum anda. Þessu
hlýddi Lon Nol - en kannski hef-
ur hann ekki verið nógu fljótur
til, því áður en langt um leið var
hann flúinn úr landi fyrir hinum
Rauðu Khmerum.
Arni Bergmann tók saman.
Föstudagur 27. maí 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9