Þjóðviljinn - 08.11.1988, Blaðsíða 4

þJÓÐVILJINN Málgagn
sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Grasrótarlýðræði
í Kvennalistanum
Tíðindi af landsfundi Kvennalistans síðastliðna helgi hafa
verið túlkuð á þann veg að talið sé tímabært að taka upp ný
vinnubrögð í starfi flokksins. Kvennalistinn hefur löngum
státað af því að innan hans ríkti svokallað grasrótarlýðræði,
að það séu ekki aðeins nokkrir útvaldir forystumenn sem
móti stefnuna og að ákvarðanir séu lýðræðisleg niðurstaða
af umræðum sem farið hafi fram meðal stórs hluta flokks-
manna. Nú er eins og dregið sé í efa að þessi lýsing sé rétt.
Á landsfundinum var mikið um það rætt hvort flokkurinn
hefði brugðist rangt við í viðræðum um myndun nýrrar ríkis-
stjórnar. Hvað sem líður einstökum áherslupunktum
Kvennalistans í þeim umræðum, þá telja mjög margir að
afstaða hans hafi fyrst og fremst ráðist af því að flokkurinn
hafði um hríð komið mjög vel út úr skoðanakönnunum.
Kvennalistinn hafi viljað kosningar til að geta nýtt þann byr
og þess vegna hafi forsvarsmenn hans ekki verið til viðtals
um annað en kosningar nú í haust eða þá ríkisstjórn allra
flokka sem sæti ekki nema fram að kosningum sem fram
færu að vori.
Meðan á stjórnarmyndunarviðræðum stóð var haft eftir
oddvitum Kvennalistans að afstaða hans byggðist á víð-
tæku samráði innan flokksins. í Reykjavík hefðu verið haldn-
ir margir og fjölmennir fundir og stöðugt símsamband verið
haft við félaga úti á landi. Nú bendir margt til að vinnubrögð
flokksins hafi ekki verið nægjanlega skilvirk, að megingall-
inn við þau sé kannski ekki fyrst og fremst hversu tímafrek
þau eru, heldur hitt að niðurstaðan sé ekki endilega í sam-
ræmi við vilja meirihluta flokksmanna.
Ljóst er að stór hluti Kvennalistans telur að flokkurinn hafi
gert skyssu með því að reyna ekki til þrautar hverju unnt
hefði verið að fá framgengt með því að taka þátt í ríkisstjórn.
Ekki fer milli mála að flokkurinn átti möguleika á að setja
mark sitt á málefnasamning slíkrar stjórnar og ráðherrar úr
Kvennalistanum ættu að geta gefið flokknum færi á daglegri
stjórnun og stefnumörkun í veigamiklum málum. En
Kvennalistinn gat að sjálfsögðu ekki vitað hvort þau völd og
ábyrgð, sem þátttaka í ríkisstjórn hefðu færtflokknum, væru
í reynd eftirsóknarverð ef fyrirfram var tekin sú stefna að
hafna stjórnaraðild.
Kvennalistinn hefur tekið upp ný og fersk vinnubrögð á
ýmsum sviðum. Látið hefur verið í veðri vaka að þar hafi
ráðið ferðinni kvenlegt innsæi og að meðvitað hafi verið
sprengdur upp sá rammi sem forræði karlmanna á að hafa
sett um félagsstarfsemi. Þó er eins líklegt að tilraunir með
nýjar starfsaðferðir séu óháðar kynferði flokksmanna en
hafi það markmið fyrst og fremst að auka almenna þátttöku í
ákvarðanatöku og þar með að efla lýðræði innan flokksins.
Það er reyndar harla ólíklegt að konum sé áskapað að beita
þeim vinnubrögðum sem uppi hafa verið í Kvennalistanum.
í öllum flokkum hafa menn verið meðvitaðir um hættuna á
því að áhrif pólitískra atvinnumanna yrðu of mikil og að
raddir almennra flokksmanna heyrðust ekki eða þá að ekki
væri eftir þeim hlustað. Það segir sig sjálft að þeir, sem taka
að sér að sitja á alþingi, hafa atvinnu sinnar vegna nokkurt
forskot í umræðu um stjórnmál. í stjórnmálaflokkum er reynt
að tryggja áhrif almennra flokksmanna með því að leggja
mál fyrir fundi í þartilkjörnum nefndum og stjórnum. Liggi
ekki Ijóst fyrir hverjir eiga setu- og atkvæðisrétt á slíkum
fundum, hlýtur að vera hætta á að ákvarðanir séu teknar af
þeim sem fundaglaðastir eru eða hafa flest tækifæri til að
liggja í símanum.
Tilraunum Kvennalistans við að efla lýðræði innan flokks-
ins er ekki lokið og verður fróðlegt að fylgjast með þróuninni
á þeim vettvangi.
ÓP
KLIPPT OG SKORIÐ
Morgunblaiii 75 ára
Morgunblaðið átti sjötíu og
fimm ára afmæli á dögunum og
það má ekki minna vera en einn
þeirra sem var ekki staddur ná-
Íægt því góða gamni óski til ham-
ingju með svo stóran dag.
Morgunblaðið er til þess að
gera stærsta blað heimsins, eng-
inn veit önnur dæmi um að eitt
dagblað nái neitt svipaðri út-
breiðslu í sínu samfélagi. Vitan-
iega er slík útbreiðsla aðeins
möguleg í litlu samfélagi, en engu
að síður er hér um merkilegt
heimsmet að ræða og hafa menn
oft verið stoltir og vel með sig af
minna tilefni.
Fordæmi storblaðsins
Það er svosem óþarft að taka
það fram að við Þjóðviljamenn
höfum fyrr og síðar haft margt og
mikið við Morgunblaðið og boð-
skap þess að athuga. Hitt er svo
annað mál, að það er ekki
hlaupið að því að bera í fljótheit-
um fram einhverja haldbæra
alhæfingu um stöðu og eiginleika
og áhrif Morgunblaðsins. Við
skulum láfa okkur nægja þetta
hér að sinni: Morgunblaðið hefur
áreiðanlega með sínu daglega
fordæmi haft veruleg áhrif á það
að íslensk blaðamennska er ekki
lakari en raun ber vitni. Hér er átt
við það, að íslensk blöð eru
hvorki „vönduð" blöð fyrir til-
tölulega þröngan hóp „úrvalsles-
enda“ né heldur hafa þau færst
niður á hina stöðluðu lágkúru
gulu pressunnar svonefndu. fs-
lensk blöð reika einhvernveginn
á milli þessara tilverustiga - og
sem fyrr segir, það er að verulegu
leyti Morgunblaðinu að þakka að
þyngdarlögmál hinnar freku
sölumennsku (markaðssjónar-
miða) dregur íslensk blöð ekki
oftar og lengra niður í fúla pytti.
Hvað sem síðar verður þegar
nýjar kynslóðir fjölmiðlara hafa
stigið ný skref í þá átt að vera
ágengir og „afhjúpandi" í þeim
persónubundna slúðuranda sem
tröllríður fjölmiðlum í mörgum
stað.
Hví fór sem fór?
f pistli sem Jón Baldvin Hanni-
balsson skrifaði í nýuppgert
sunnudagsblað Morgunblaðsins
minnist hann þeirra daga þegar
litlu mátti muna hver hefði betur í
dagblaðaslagnum á íslandi.
Hann segir m.a.:
„Fyrir hálfri öld storkaði hann
(Finnbogi Rútur Valdimarsson)
þeim Moggamönnum með því að
gera Alþýðublaðið jafn stórt og
Morgunblaðið að útbreiðslu og
mun heimsborgaralegra í snið-
um.“
Og þá mætti spyrja: Hvers
vegna varð framvindan sú að Al-
þýðublaðið minnkaði stórlega en
Morgunblaðið stórefldist?
Það var ekki vegna þess að
Morgunblaðið væri betra blað en
vinstrimannablaðið, Alþýðu-
blaðið í þessu dæmi. Beinast lægi
við að ætla, að það hefði mestu
ráðið í þessu dæmi, að fyrir rösk-
lega fimmtíu árum klofnaði sú
pólitíska fylking sem stóð undir
Alþýðublaðinu og helft hennar
fór að reka Þjóðviljann. Vissu-
iega gerðu þau tíðindi keppinaut-
um Morgunblaðsins erfitt fyrir.
En Alþýðublaðið hefði ekki haft
betur í samkeppninni, hvernig
sem allt hefði annars velst. Það
sýnir þróun kratablaða á Norður-
löndum, þar sem Sósíaldemó-
krataflokkar klofnuðu ekki og
blöð þeirra nutu margskonar
stuðnings verklýðsfélaga. Þess-
um blöðum hnignaði og ýmis
þeirra hurfu af vettvangi blátt
áfram vegna þess að þau áttu ekki
þá velvild auglýsenda sem
sköpum ræður um það hvort stór-
blöð verða til eða ekki. Eftir því
sem auglýsingar greiddu meira
niður verð fjölmiðla, þeim mun
erfiðara áttu öll blöð uppdráttar
önnur en þau sem sameinuðu
þetta tvennt: borgaraleg viðhorf
og visst lágmarksforskot í út-
breiðslu sem gátu svo rekið áfram
þróunina: meiri auglýsingar,
stærra blað, dýrara efni, meiri út-
breiðsla, enn meiri auglýsing-
ar....
Pólitískar meiningar
í Reykjavíkurbréfi Morgun-
blaðsins um helgina var mikið um
það talað, að Morgunblaðið
hefði verið að losa sig úr tengsl-
um við ■stjórnmála- og
hagsmunaöfl eins og það er orð-
að. Það er rétt að flokkssvipur er
ekki á Morgunblaðinu með sama
hætti og áður, og það sama á
reyndar við um önnur blöð nema
helst Tímann. En vitanlega er
Morgunblaðið pólitískt málgagn,
þótt það eigi auðveldara en
önnur blöð með að láta fólk
gleyma hinum pólitíska lit bæði
með sínum mikla síðufjölda sem
rúmar allt mögulegt og með því,
að viðhorf blaðsins eru í stórum
dráttum þau sem ríkjandi eru í
þjóðfélaginu. Mönnum finnst
einatt sem ríkjandi viðhorf séu
hreinleg og ópólitísk, en minni-
hlutasjónarmið útbíuð í pólitík.
Helvíti - það eru hinir, stendur
þar.
Menn átta sig reyndar of sjald-
an á því, að svo mikið geta menn
reynt að vera ópólitískir eða ,',yfir
pólitík hafnir" að útkoman verð-
ur fyrst og síðast leiðindi og
skoðanaleysi. Sunnudagsblað
Morgunblaðsins hið nýja er stút-
fullt af dálkahöfundum, kannski
svo út úr flóir og enginn nær at-
hygli - en það er ekki okkar höf-
uðverkur. Hinsvegar er það ekki
ólíklegt að jafnvel vel meinandi
lesari dasist eftir því sem hann
skoðar dálkana lengur og spyrji:
Væri ekki ráð að fækka þessu liði
og veðja þá fremur á þá sem
liggur eitthvað á hjarta? Ef slíka
menn er enn að finna...
ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 * 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útg«fandi: Útgáf ufélag Þjóöviljans.
Ritatjórar: Árni Bergmann, Möröur Árnason, Ottar Proppó.
Frétta8tjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Guömundur Rúnar Heiðarsson,
Heimir Már Pótursson, Hjörleifur Sveinbjörnsson, Kristófer
Svavarsson, Magnús H. Gíslason, Lilia Gunnarsdóttir, Ölafur
Gíslason, Páll Hannesson, Siguröur Á. Friðþjófsson (Umsjónarm. Nýs
Helgarb.), Sævar Guöbjörnsson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Jim Smart, Þorfinnur Ómarsson.
Útlit8telknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ. Pétursson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrlf8tof ustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guörún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgeröurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Anna Benediktsdóttir
Útbreiðslu-og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiösla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Báröardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síöumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglý8ingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Nýtt holgarblað: 100 kr.
Askriftarvorð ó mánuði: 800 kr.
4 SlÐA - ÞJÖÐVILJINN : Þriðjudagur 8. nóvember 1988