Þjóðviljinn - 28.12.1988, Qupperneq 4

þj ÓÐVILJIN N Malgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Hvað gerir
Kvenna-
listinn?
Ríkisstjórnin sem var mynduö í september hefur nú lifaö
ein jól og staðist fyrstu prófraun sína á þingi.
Hún hefur ekki staðið nema þrjá mánuði, og ekki fyrirfram
að búast við miklum tíðindum. Ef menn líta í kringum sig og
svo um öxl verður því þó ekki neitað að aðgerðir hennar í
efnahagsmálum hafa skilað árangri. Verðbólga er mæld
með brotatölum aftanvið kommu. Vextir hafa lækkað
umtalsvert og líkur á frekari vaxtalækkun á næstunni.
Atvinnutryggingasjóður hefur vakið nýjar vonir í atvinnulífi
með lánveitingum og orðið til þess jafnframt að stuðla að
aukinni hagræðingu og skynsemi í rekstri.
Eftir helgi verða samþykkt á þinginu fjárlög þarsem stefn-
an er- að skila tekjuafgangi í staðinn fyrir botnlausan halla-
rekstur undanfarin ár. I samþykktum tekjuöflunarfrumvörp-
um er gert ráð fyrir talsverðum fórnum til að rétta ríkissjóð
við, en jafnframt hafa verið lagðar nýjar línur um skattheimtu
og gert ráð fyrir að þeir sem breiðust hafa bökin standi undir
meginhluta kostnaðar. Starf að skattheimtu á fjármagns-
hagnað er komið í fullan gang.
I menntamálum hefur verið snúið við blaðinu eftir fimm
ára tilraunir Sjálfstæðismanna til frjálshyggjuinnrætingar í
skólakerfinu og þrátt fyrir krappan fjárhag hafa fjárveitingar
verið auknar til menningarlífsins.
Allt annar andi en áður ríkir í samgöngumálum. Þar er nú
hugað að því að bæta lífskjör og vaxtarmegn á landsbyggð-
inni í stað þess að fleygja miljörðum í flugstöð og væla á
varaflugvöll frá Kananum. Og auðvitað mætti nefna fleiri
dæmi.
Ríkisstjórnin er samsett úr þremur flokkum, og ber þess
ýmis merki að styrkur vinstrimanna og félagslegra viðhorfa
er þar minni en skyldi. Þar má til dæmis nefna stefnuna í
sjávarútvegsmálum, og þó einkum stefnu hins nýja utan-
ríkisráðherra, sem fær þá einkunn í Valhöll að Sjálfstæðis-
menn hefðu ekki getað betur.
Stjórnin kom málum sínum gegnum þingið með beinum
og óbeinum stuðningi meirihluta þingmanna úr Borgara-
flokki. Þeir hafa lýst yfir að þeir sjái ekki annan kost betri en
að stjórnin sitji, og Aðalheiður Bjarnfreðsdóttir segir um
tekjuöflunarfrumvörpin að hún hafi talið sjálfsagt að styðja
þau þarsem andstæðingar þeirra hafi ekki bent á betri leiðir.
Borgaraflokksmenn hafa. sýnt pólitíska ábyrgð, og þarf
ekkert að draga úr þeirri staðreynd, þótt afstaða þeirra hafi
einnig stjórnast af pólitískum aðstæðum flokksins. Hinsveg-
ar búast fáir við því að beinn eða óbeinn stuðningur Borg-
araflokksins auki veg félagslegra viðhorfa í stjórnarsam-
starfinu eða dragi úr kaldastríðsdaðri utanríkisráðherra.
Meðal annars þessvegna hafa Alþýðubandalagsmenn
lýst því yfir ítrekað síðustu vikur að flokkurinn vilji kanna
alvarlega vilja Kvennalistans til stuðnings við ríkisstjórnina
eða þátttöku í henni.
Forystumenn Kvennalistans hafa hingaðtil ekki svarað
nema tvist og bast og lái þeim hver sem vill í hringiðunni á
þingi vikurnar fyrir jól. Nú á næstu vikum hljóta landsmenn
hinsvegar að hafa rétt til þess að vita hver afstaða Kvenna-
listans er í þessu efni.
Kvennalistinn verður að tala hátt og skýrt. Ef hann er á
móti ríkisstjórninni á hann að segja hvers vegna. Hann
verður að segja fólki hvað hann vill og hvemig það á að
verða. Kvennalistinn verður til dæmis að svara til um það
hvort hann stendur við nefndarálit sem fulltrúar hans og
Sjálfstæðisflokksins sömdu á þinginu og kröfðust gengis-
fellingar án þess minnst væri á meðfylgjandi kjaraskerð-
ingu.
Það eru ekki alltaf jólin og ekki alltaf þjóðstjórn og kosn-
ingar. -m
KLIPPT OG SKORIÐ
Á sjónvarpsjólum
Þetta ætla að verða mikil sjón-
varpsjól - með öðrum orðum: ís-
landsbúar kærir hafa úr tölverðu
að moða næstu daga yfir sínum
kaffibollum þar sem er íslenskt
sjónvarpsefni eða íslandi tengt.
Hvernig skyldu menn til dæmis
bregðast við því fjölþjóðlega
púkki sem í hefur verið lagt í þátt-
unum um Nonna og Manna?
Hætt er við að margir sakni vinar
í stað þegar búið er til morðmál til
að reka áfram söguþráð sem
spunninn er um persónur Jóns
Sveinssonar, sem var, eins og
menn vita, í bókum sínum afar
frábitinn því illa í þessum heimi.
En sem sagt: þetta er rétt að fara
af stað og enn vitum við ekki
hvernig takast muni sambýli
slíkrar hasarsögu við sakleysisæv-
intýri norðlenskra drengja fyrir
meira en öld. En hitt er strax
ljóst: að eftir að þeir Nonni og
Manni eru komnir inn fyrir dyr
hjá Evrópubandalaginu getum
við litlu ráðið um það hvað er
látið yfir þá elskulegu drengi
ganga.
Halldor Laxness
og kvikyndin
Það er líka fullsnemmt að segja
margt um heimildarmyndina um
Halldór Laxness sem Stöð 2 hef-
ur látið gera. En fyrri hlutinn
leyfir þó að draga þá ályktun, að
þar sé fremur skynsamlega að
verki staðið, ekki farið með
fleipur, ekki syndgað gegn
smekkvísinni. Að sönnu þykjast
þeir sem lengi hafa setið yfir
bókum Halldórs og skrifum um
hann vita þetta allt saman og
miklu meira - en vel má slíkur
þáttur duga þeim til fróðleiks sem
yngri eru og ekki eins bóksæknir.
I þættinum er minnst á þann
draum ungs íslensks rithöfundar
að leggja undir sig heiminn með
því að ná tökum á tiltölulega ung-
um og feiknaöflugum miðli,kvik-
myndinni: Halldór Laxness ætl-
aði að leggja Hollywood að fót-
um sér. Þegar hann fór svo að
skoða dýrðina leist honum ekkert
á blikuna - vegna þess að honum
skildist að í kvikmyndaheimi
gilda peningalögmál sem eru oft-
ast nær eitur í beinum frelsis og
listar. í grein í Alþýðubókinni
skrifar hann um mikilleik kvik-
myndarinnar og þær ógöngur
sem hún hefur í ratað með eftir-
minnilegum hætti:
„Ég sé ekki hvernig hægt er að
neita því að kvikmyndin, og þá
ekki síst hin talandi kvikmynd, sé
sem tjáningarmiðill einhver
fullkomnasta uppgötvun menn-
ingar vorrar; hún er hvorki meira
né minna en sameining ljósmynd-
ar og leiklistar í eitt höfuðform,
og það svo að þanþolið að hæfi-
leikum þess virðast engin tak-
mörk sett. Hitt gegnir öðru máli,
enda má síst gleyma því þegar tal-
að er um kvikmyndina amerísku,
að hún hefur orðið fyrir því hlut-
skipti að lenda með húð og hári í
klónum á andlega steingeldu
verslunarvaldi, og er þannig orð-
in eitt ljósasta dæmi þess menn-
ingarfyrirbæris sem Upton Sinc-
lair nefnir listir andskotans,
„mammonart“... Vilji svo slysa-
lega til að snillingar flækist inn í
þessa framleiðslu þá er þeim
fljótlega kennt að að beygja sig
undir skilning verslunarvaldsins á
markaðskröfum ellegar sagt að
hypja sig.“
Djákninn
spýtir í
En því miður: það er fleira að
varast en markaðskröfurnar. Um
það sást glöggt dæmi í fyrrakvöld
þegar sýnd var í Sjónvarpinu
mynd Egills Eðvarðssonar
Djákninn, þar sem byggt er á al-
þekktri þjóðsögu. Egill sagði í
forspjalli að hann hefði einmitt
fengið frjálsar hendur til að
semja handrit og leikstýra og
gera hvað sem honum sýndist.
Hann tók það sérstaklega fram
að slíkt frelsi gætu menn varla
einu sinni keypt sér erlendis.
Hvað varð svo úr því frelsi sem
rigndi yfir kvikmyndamanninn
eins og náð af himni? (Það var
tekið skýrt fram að hugmyndina
átti Hrafn Gunnlaugsson.) Því
miður fengum við enn eitt dæmi
þess að lagt er upp með afar rýrt
kvikmyndahandrit, líklega í
þeirri von að almenn kunnátta
vinnuhópsins í meðferð kvik-
myndavéla, leik og fleiru dragi
verkið að (andi. Við vitum að ís-
lenskir listamenn kunna ýmislegt
fyrir sér, en nú er að spyrja eins
og Guðbergur Bergsson í nýlegu
viðtali: hvað um innihaldið?
Hvað ætla menn að gera við sína
kunnáttu, sína bragðvísi? Skapa
fullgildar persónur og koma þeim
fyrir innan ramma frægrar þjóð-
sögu? Sú viðleitni var mjög hálf-
volg og tónmleg. Höfundur
myndarinnar sagðist ekki vera að
búa til hrollvekju, en þó komst
myndin einna næst því að vera
fálm í þá átt. Hann sagðist svo
sjálfur í forspjalli vilja leggja
nokkra áherslu á það í myndinni
að sér fyndist það mjög fallegt að
ástin sigrar dauðann eitt andar-
tak - en sá sigur var reyndar
hvergi sýnilegur. Öðru nær.
Davíðsvals
Á undan Djáknanum var flutt-
ur þáttur um heimsókn ágæts
söngvara og ljóðasmiðs, Leon-
ards Cohens, til íslands. Og eins
og vænta mátti var ágætt að heyra
manninn syngja og tala. En undir
lok þáttarins brá höfuðsmiður
hans, Hrafn Gunnlaugsson, á
það ráð að sanna landslýð síðustu
viðbótina við fagnaðarerindið:
Sælir eru þeir sem kvikmyndavél-
um ráða. Við höfðum staðið í
þeirri meiningu að Leonard Co-
hen hefði tileinkað sitt fræga lag,
Taktu við þessum valsi, spænska
skáldinu Frederico García Lorca,
sema fasistar drápu. Með klipp-
ingu sinni sýndi Hrafn svo fram á
það með óviðjafnanlegri smekk-
vísi sinni að þetta er eitthvað mál-
um blandið, valsinn hans Cohens
er að því er best verður séð
saminn sem partímúsík fyrir
Hrafn sjálfan og Davíð Oddsson
borgarstjóra svo og hvern þann
sem ljós þessara mikilmenna
tveggja skín á í bráð og lengd.
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 -108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Heimir Már Pétursson, Hjörleifur Sveinbjörnsson, Kristófer
Svavarsson, Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur
Gíslason, Páll Hannesson, Sigurður A. Friðþjófsson (Umsjónarm. Nýs
Helgarb.),SævarGuðbjörnsson, ÞorfinnurÓmarsson(íþr.).
Handrita-ogprófarkalestur: ElíasMar, HildurFinnsdóttir.
Ljósmyndarar: Jim Smart, ÞorfinnurÓmarsson.
Útlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ.Pétursson
FramkvæmdastjórLHallurPállJónsson.
Skrif stof ustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Anna Benediktsdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, HrefnaMagnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setníng: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Nýtt helgarblað: 100 kr.
Askriftarverð á mánuði: 800 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 28. desember 1988