Þjóðviljinn - 11.05.1989, Blaðsíða 4

þJÓÐVILJINN Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkaiýðshreyfingar
Lög ern útilokuð
Það er leiður plagsiður að þegar erfiðlega gengur að ná
saman í kjaradeilum fara íhaldsöfl af ýmsu tæi að hrópa um
lagavopn til að berja niður fólk í kjarabaráttu.
Nú skal því ekki mótmælt að sérstakar neyðarástæður
geti réttlætt lagasetningu á kjaradeilur sem allra síðasta
úrræði í alvarlegum samfélagsvanda, og það mun hægt að
finna slíks dæmi í íslandssögu síðari áratuga.
Hitt er Ijóst að alltof oft hefur lögum verið beitt sem rudda-
legu valdatæki gegn verkafólki án tillits til annars en fjár-
hagslegra hagsmuna atvinnurekenda eða pólitískrar stöðu
löggjafans, - sem oftast hefur birst í líki ríkisstjórna og ráð-
herra sveiflandi bráðabirgðalögum.
Samtök launamanna hafa ítrekað mótmælt þessari mis-
beitingu löggjafarvaldsins og lagt áherslu á þá grundvallar-
forsendu fyrir þokkalega eðlilegum samskiptum launa-
manns og atvinnurekanda að samningar þeirra séu frjálsir,
og ítök hjá ríkisvaldi og pólitískum flokkum verði ekki notuð til
að veita úrslitahöggið í vopnaviðskiptunum. Þeirstjórnmála-
flokkar sem tengjast samtökum launamanna hafa að sínu
leyti talið sér skylt að standa þétt við hlið launafólks í þessum
efnum. Og þess er vænst að þeir haldi vöku sinni. Jafnvel
þótt aðstæður frá degi til dags hafi neytt menn til ýmissa fleiri
verka en hugur stóð til, og má þar til dæmis nefna þátttöku
Alþýðubandalagsins að framlengingu samningabannsins
síðasta haust.
Kjaradeila BHMR og ríkisins er orðin miklu harkalegri en
nokkur gerði ráð fyrir, og nú þegar fimm vikur eru liðnar af
verkfalli heyrast hávær óp um að öxin og jörðin verði að
geyma þessa deilu, það verði að setja lög á deiluna. í leiðara
DV í gær er æpt á gerðardóm, og vitað er að það er vilji
áhrifamikilla stjórnmálamanna að þvinga fram slíkar niður-
stöður.
Þetta er fráleitt. Ríkisstjórn sem kennir sig við félags-
hyggju og jafnrétti og inniheldur tvo alþýðu-flokka getur ekki
staðið að slíkum lögum án þess að bíða mikinn hnekki, -
sem raunar hefði sennilega í för með sér slit stjórnarinnar.
Raunar mundi BHMR einnig setja ofan við slík lög, ekki
einungis vegna þess fordæmis sem þau gæfu í kjaramálum
bandalagsins, heldur einnig vegna þess gruns að samtökin
hefðu gert út á lagasetningu og þessvegna ekki viljað slaka
á kröfum sínum.
Ráðherrar Alþýðubandalagsins hafa lýst því yfir að títt-
nefnd lög séu ekki á dagskrá og ekki til umræðu meðan þeir
vermi valdastóla. Þarmeð ættu umræður um lög að vera úr
sögunni meðan þessi ríkisstjórn situr, og væri þarft að fá
ámóta yfirlýsingar frá öðrum stjórnarflokkum.
í kjaradeilunni er ekki nema einn kostur: að ganga til
samninga einsog menn, og gera sér grein fyrir því að samn-
ingar eru erfiðisverk unnið af tveimur aðilum og ekki
draumur þarsem óskir allar rætast.
Þess var óskað á þessum stað í Þjóðviljanum þegar hálfur
mánuður var af verkfalli að veruleikinn fengi málfrelsi í
BHMR-deilunni. Einsog staðan er nú í deilunni er full
ástæða til að biðja einnig um tillögurétt þeim sama veruleika
til handa.
Til að draumurinn verði ekki að martröð.
Siglóskandallinn
Hin sérkennilega tilfinningasemi sem einkennir ræðustíl
Þorsteins Pálssonar komst á hástig á þingi um daginn þegar
hann kvartaði sáran yfir þeirri svívirðu að talað væri um
Sjálfstæðisflokkinn í sömu mund og Sigló-skandalinn svo-
kallaða. Bæði hefði flokkurinn hvergi komið nærri og síðan
væri skandallinn enginn skandall.
í nýrri skýrslu ríkisendurskoðunar er felldur sá dómur um
afskipti Þorsteins Pálssonar sem fjármálaráðherra af mál-
inu, að samningar hans við „eigendur" fyrirtækisins hafi
verið „afar sérstæðir í viðskiptum" og eigi sér „vart hlið-
stæðu hjá ríkissjóði". Verður fróðlegt fyrir áhugamenn um
tilfinningar í ræðustól að heyra útskýringar Þorsteins á þing-
inu í dag.
-m
Stúdentar og lögregla á Tiananmentorgi: Á hvaöa leið erum við?
Allt er dýru
verði keypt
Það er ekki margt sem menn
vita fyrir víst um stjórnmál og
efnahagsmál. Eitt er það samt
sem ekki verður um deilt:
auðveldar lausnir eru ekki til. Sá
sem tekur upp breytta stefnu
leysir ef til vill viss vandamál, en
hann má bóka það að hann fær ný
í staðinn.
Þetta þýðir náttúrlega ekki að
menn eigi að leggja árar í bát og
iáta allt danka, hvernig sem
ástandið er. En sem fyrr segir: sá
á kvölina sem á völina.
Þessi hundgömlu sannindi rifj-
ast upp nú þegar kínverskir stúd-
entar fara í fjöldagöngur og beina
mótmælum sínum ekki síst gegn
hinum aldna höfðingja „perest-
rojkunnar" í Kína, Deng Xiaop-
ing. Og fá lof í lófa fyrir hjá al-
menningi í Peking. í þeim mót-
mælum kemur margt saman -
m.a. það að Deng og hans menn
hafa víst leyft minna „glasnost“,
minna málfrelsi en Gorbatsjov.
Meir hugsað um skref til mark-
aðsbúskapar og blandaðs hag-
kerfis en um umbætur á hinu pól-
itíska kerfi. En mótmælin í Pek-
ing eru og tengd miklum timbur-
mönnum eftir þá hagvaxtarvímu
sem rann á Kína síðasta áratug,
þeim félagslegu afleiðingum sem
það hefur haft að hverfa frá
„jafnaðarstefnu" tíma Maós þeg-
ar það var dyggð að vera fátækur
og éta úr sama potti og aðrir í
nafni fagurrar framtíðar.
Uppsveifla
í Kína
Það er engum blöðum um það
að fletta, að Kínverjar hafa á síð-
astliðnum áratug endurskoðunar
og breytinga náð miklum árangri
í hagvexti. Framleiðslan hefur
stóraukist. Viðskipti við útlönd
hafa margfaldast. Bændur hafa
stóraukið framboð á kjöti, græn-
meti og ávöxtum frá sínum fjöl-
skyldubúum eftir að kommún-
urnar stóru og miðstýrðu voru
leystar upp. Bændur eru líka
komnir á hreyfingu - blandaða
hagkerfið hefur leitt til þess að til
verður mikill fjöldi fyrirtækja í
smáiðnaði, sem um 80 miljónir
manna úr sveitum hafa fundið
vinnu við. Erlent fjármagn hefur
komið inn í landið, m.a. í formi
um 1600 blandaðra kínversk-
erlendra fyrirtækja, með saman-
lagt hlutafé um 1500 miljarði
króna. Lífskjör hafa batnað veru-
lega þegar á heildina er litið -
meðaltekjur eru ekki háar, en
hafa þó þrefaldast á tíu árum.
Fjölskyldur sem áður spöruðu
fyrir reiðhjóli, kaupa nú kæli-
skápa, litasjónvarp og stereó-
græjur.
Hin hliðin á
myntinni
En sem fyrr segir: ekkert fæst
ókeypis. Hagvöxturinn og aukin
velmegun hafa sínar skuggahlið-
ar sem allar eru vel kunnar:
atvinnuleysi, verðbólga, vaxandi
munur á kjörum þeirra best settu
og þeirra sem lakast eru settir.
Og allt dregur þetta á eftir sér
langan hala félagslegra vanda-
mála.
Atvinnuleysi átti ekki að vera
til í sósíalísku ríki. En þegar ríkis-
fyrirtæki sem ekki bera sig fá að
fara á hausinn, eða þá fyrirtæki
loka um lengri eða skemmri tíma
vegna skots á hráefnum eða lán-
um, þá kemur upp atvinnuleysi
sem er áreiðanlega miklu alvar-
legra en sem svarar þeim tveim
prósentum sem opinberar skýrsl-
ur gefa upp. Þrjátíu prósent verð-
bólga er allsstaðar alvörumál -
ekki síst í Kína þar sem eldra fólk
og opinberir starfsmenn dragast
aftur úr í kaupmætti meðan aðrir
finna sér kjarasmugur. Sam-
kvæmt opinberum tölum hafa
lífskjör um þriðjungs Kínverja
versnað vegna verðlagsþróunar-
innar.
Spilling, efnishyggja
Meiri kjaramunur dregur svo
langan slóða á eftir sér. Mútu-
þægni og önnur spilling er stór-
vaxandi vandamál (einkageirinn
hefur næga peninga til að kaupa
sér allskonar fyrirgreiðslu hjá
embættismönnum). Glæpum
hefur fjölgað - ekki síst þjófnuð-
um (64%). Þeim sem eldri eru og
á sínum tíma hrifust af hugsjóna-
boðskap Maótímans blöskrar
efnishyggja þeirra yngri og laus-
læti. Menntaðir Kínverjar, sem
urðu reyndar harkalega fyrir
barðinu á „menningarbyltingu“
Maós formanns sem litillækkaði
þá á margan hátt, þeim er nú
skratti kalt í skugga markaðslög-
málanna. Ekki að furða reyndar
þótt stúdentar láti til sín heyra í
þjóðfélagi, þar sem læknir fær
kannski fimmtán sinnum minna í
kaup en götusali hefur upp úr
sinni iðju.
Á krossgötum
Vafalaust leiðir þessi þróun til
þess, að einhverjir Kínverjar
gleyma hrellingum Menningar-
byltingarinnar og líta með sökn-
uði til þess tíma, þegar allir áttu
að stunda pólitískan rétttrúnað
og lásu saman litla rauða kverið
hans Maós og bjuggu við jöfnuð í
fátækt. Enginn veit þó hve sterk-
ur sá söknuður kann að vera -
eða hvernig hann blandast saman
við jafnt almenna óánægju með
fjármálaspillingu og kröfur um
pólitískar umbætur, sem eru
vissulega langt frá þeirri dýrkun
eins sannleika sem stunduð var á
dögum Maós. Hitt er ljóst: það er
einskonar millibilsástand í Kína,
ráðamenn eru eins og í óvissu um
næstu skref, þeir hafa stöðvað
ýmsar breytingar, dregið úr
þenslu með minnkandi lánveit-
ingum, tekið upp aftur opinbert
verðlagseftirlit með ýmsum
nauðsynjavörum hinum lakast
settu til verndar. Allt þetta verð-
ur fróðlegt fyrir Míkhaíl Gorbat-
sjov að skoða þegar hann kemur í
opinbera heimsókn til Kína nú
um miðjan mánuð: í Kína getur
hann fengið skýr dæmi um ýmsan
þann félagslegan kostnað sem
perestrojkan hans, sem byrjað
var á nokkrum árum eftir að Kín-
verjar fóru af stað - getur haft í för
með sér.
ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁmason, Silja Aðalsteinsdóttir.
Fréttaatjórl: Lúðvík Geirsson.
Aðrir blaðamenn: Dagur Þorleifsson, ElíasMar (pr.), Elísabet
Brekkan, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim
Smart (Ijósm.), KristóferSvavarsson, ólafurGíslason, Páll
Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (umsjm. Nýs Helgarblaðs), Þor-
finnur Ómarsson (íþr.), Þröstur Haraldsson.
Framkvœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Augl ýslngast jór i: Olga Clausen.
Auglysingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
; Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bllstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Erla Lárusdóttir
Útbreiftslu-og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, HrefnaMagnúsdóttir.
Innheimtumaöur: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiftsla, ritstjórn:
Síftumula 6, Reykjavlk, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljanshf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verft f lausasölu: 80 kr.
Nýtt Helgarblaft: 110 kr.
Áskriftarverft á mánufti: 900 kr.
H
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Flmmtudagur 11. maí 1989