Þjóðviljinn - 11.05.1989, Blaðsíða 11

_____________________ERLENDAR FRÉTTIR______________________
Bandaríkin/Panama
Bush forseti hótar hemaðarárás
Flest rómanskamerísk ríki munu vera mótsnúin slíkri aðgerð.
Sterkar líkur á að Noriega sé sekur um kosningasvindl
Forsetakosningar fóru fram í
Panama á sunnudag en endan-
legar niðurstöður þeirra hafa
ekki enn verið opinberlega til-
kynntar. Þjóðfreisisbandalagið,
flokkur sem þekktastur er undir
skammstöfuninni COLINA og
lýtur boði og banni Manuels Ant-
onios Noriega, herstjóra og aðal-
valdsmanns þarlendis, hefur þó
þegar af yfirvöldum verið til-
kynntur sigurvegari, en stjórnar-
andstæðingar, sameinaðir í
Lýðræðislega andstöðubanda-
laginu svokallaða, saka Noriega
um stórfelld kosningasvik.
Stjórnarandstæðingar benda á
niðurstöður óháðra skoðana-
könnuða máli sínu til stuðnings
og telja sig hafa fengið þrefalt
fleiri atkvæði en hinir. Undir það
hafa tekið Bandaríkjastjórn og
stjórnir margra annarra Amerík-
uríkja, þar á meðal Kostaríku,
Perú og Venesúelu. Bandaríkja-
stjórn hefur skorað á Noriega að
segja af sér og gefið í skyn að
gripið verði að öðrum kosti til
harðra efnahagslegra refsiað-
gerða gegn Panama, komið í
kring pólitískri einangrun ríkisins
og jafnvel sendur gegn því banda-
rískur her.
Pessi hótun er ekki nema í fullu
samræmi við hefðbundna stefnu
Bandaríkjanna gagnvart smáríkj-
um Vestur-Indía og Mið-
Ameríku, enda ber ekki á því að
hún hafi vakið neina furðu. Um
hitt er helst bollalagt hvort gerð
verði alvara úr hótuninni, ef Nor-
iega þverskast. Bandaríkin hafa
þegar talsvert herlið við Panama-
skurð og auðvelt væri fyrir þau að
senda þangað liðsauka í snar-
hasti. Þau gætu að líkindum unn-
ið skjótan sigur á Panamaher, ef
til vill þó ekki án snarprar viður-
eignar. Þar að auki býr fjöldi
Bandaríkjamanna í Panamaborg
og annarsstaðar í grennd við Pan-
amaskurð, og þeim yrði varla
óhætt fyrir stuðningsmönnum
Noriega, ef innrás yrði gerð.
Ennfremur er á það að líta að
bandarísk innrás í Panama myndi
mælast illa fyrir í Rómönsku Am-
eríku yfirleitt, einnig meðal
þeirra ráðamanna þar sem hafa
lítinn þokka á Noriega. Fyrri
hernaðaríhlutanir Bandaríkj-
anna þar, dulbúnar eða ekki, eru
mönnum í fersku minni og flestir
rómanskamerískir valdhafar eru
sammála um að svoleiðis nokkru
eigi að vera lokið, þótt þá kunni
að greina á um margt annað. Auk
þess yrði innrás Bandaríkjanna í
Panama þeim áreiðanlega til
verulegs áiitshnekkis í heiminum
yfirleitt.
Út af fyrir sig er ekki nema
sennilegt að Noriega sé sekur um
kosningasvindlið, sem á hann er
borið, en annað eins hefur nú
stundum skeð í Rómönsku Am-
eríku, bæði fyrr og nú, án þess að
Bandaríkin hafi hótað innrás. Til
dæmis er Rodriguez sá, sem
steypti Stroessner í Paragvæ á
dögunum, grunaður um svindl í
kosningum þar nýverið, í hverj-
um hann var kosinn forseti. En
frá Washington bárust að því
sinni ekki annað en hamingju-
óskir.
Noriega vilja bandarískir ráða-
menn hinsvegar koma frá völd-
um, hvað sem kosningum og
kosningasvindli líður. Hann
hafði lengi það orð á sér að vera
allra vinur en engum trúr og var
reiðubúinn til samstarfs jafnt við
bandarísku leyniþjónustuna
CIA, sandinista í Níkaragva,
kontrana féndur þeirra og kóka-
ínbaróna Kólombíu. Hann ann-
aðist skemmdarverk í Níkaragva
fyrir Bandaríkin og bauð meira
að segja bandarískum erindrek-
um að láta myrða helstu forustu-
menn sandinista. Því var hafnað,
þar eð of mikið þótti vera í húfi ef
upp kæmist. En Noriega var
sandinistum einnig innanhandar
um ýmislegt og vakti með því
reiði Bandaríkjanna, og einnig
gramdist þeim aðstoð sem hann
veitti kólombískum kókaínbar-
ónum við að smygla eiturlyfjum
til Bandaríkjanna. Snemma á s.l.
ári var hann sekur fundinn um
hlutdeild í eiturlyfjasmygli fyrir
bandarískum dómstóli.
Mestallt s.l. ár stóð Reagan-
stjórnin í ströngu við að reyna að
koma Noriega frá völdum, en
honum tókst að virkja andbanda-
ríska þjóðernishyggju Panama-
manna sér í hag og situr enn sem
fastast, Bandaríkjamönnum til
mikils ergelsis.
dþ.
Hrannvíg á Senegölum íMáritaníu og Máritönum íSenegal. Ævaforn fjandskapur annarsvegar eyðimerkurhirðingja
og hinsvegar blökkumanna savanna- og frumskógasvœða liggur að baki
Þann 9. aprfl s.l. kom til blóð-
ugra illinda á stað nokkrum á
landamærum tveggja Vestur-
Afríkuríkja, Máritaníu og Seneg-
als. Höfðu máritanskir hirðingj-
ar og senegalskir bændur orðið
ósáttir út af afnotum af beitilandi.
Að sumra sögn höfðu máritanskir
landamæraverðir afskipti af
þrætunni. Þetta fór svo að tveir
Senegalar voru skotnir til bana.
Við þetta magnaðist milli
grannríkja þessara slíkur fjand-
skapur, að áður en varði voru
Máritanar farnir að strádrepa
Senegala í Máritaníu og Senegal-
ar Máritana í Senegal. Fólk var
brytjað niður með öxum og
sveðjum, skorið undan karl-
mönnum og á einum degi voru 13
Máritanar grýttir í hel í Dakar,
höfuðborg Senegals. Máritanar
flýðu frá Senegal hver sem betur
gat og Senegalar frá Máritaníu.
Frakkland, Spánn og Marokkó
sendu flugvélar til að forða Már-
itönum og Senegölum hverjum
undan öðrum. Mörg hundruð
manna hafa verið drepin, enginn
veit töluna nákvæmlega, en svo
er að heyra að Senegalar hafi orð-
ið fyrir meiri mannskaða.
Kynþáttahatur
Ráðamenn ríkjanna senda
hverjir öðrum nú óspart tóninn út
af hryllingsatburðum þessum og
er jafnvel talin viss hætta á að til
stríðs komi milli þeirra. Senegal-
ar saka granna sína um kynþátta-
hatur og segja þá ekkert betri en
apartheid-stjórn Suður-Afríku.
Og efalaust gengur vofa kynþátt-
ahyggjunnar hér ljósum logum,
eins og yfirleitt þar sem fólki af
tveimur eða fleiri kynþáttum lýst-
ur saman. Trúin ætti hinsvegar
ekki að vera til sundrungar í
þessu tilfelli, þar eð þorri fólks í
báðum löndum játar íslam. En
íbúar Sahararíkisins Máritaníu,
sem eru aðeins um hálf önnur
miljón talsins í landi sem er fjór-
falt stærra en Vestur-Þýskaland,
eru að meirihluta til arabískrar og
berbneskrar ættar, ljósari á bjór-
inn en grannar þeirra í suðri og
líkir Norður-Afríku- og Evrópu-
Drepnir Máritanar í Senegal - tiltölulega lítilvægt atvik varð til að rótgróið hatur braust út í Ijósum loga.
mönnum í andlitsfalli. Ibúar Sen-
egals, um sjö miljónir í landi sem
er tæplega tvöfalt stærra en ís-
land, eru hinsvegar flestir
blökkumenn.
Á mörkum ríkjanna rennur
Senegalfljót, sem annað þeirra er
við kennt, en jafnframt eru land-
amærin ekki fjarri því að falla
saman við mörk tveggja gróður-
belta, er liggja þvert yfir Afríku,
á milli hálf- eða heileyðimerkur
norðan þessara marka og gróð-
ursælla lands, savanna og regn-
skóga, í suðri. Norðan markanna
hafa menn í aldanna rás einkum
stundað hirðingjabúskap, en haft
fasta búsetu og stundað akur-
yrkju, kvikfjárrækt og handiðnað
sunnan þeirra. Þessi mörk hafa
jafnframt - þó ekki einhliða -
verið kynþáttamörk. Hirðingj-
arnir eru yfirleitt evrópídar
(,,hvítir“) en hinir blökkumenn.
Enn logar í
gömlum glæðum
Samkomulagið hefur verið upp
og niður á milli þessara tveggja
heima í aldanna rás, eins og
gengur. Menn stunduðu mikil
verslunarviðskipti yfir mörkin og
lærðu sitthvað hver af öðrum, en
áttust einnig oft illt við. Vegna
meiri reiðdýraeignar voru hirð-
ingjar lengi hvatari í förum en
hinir og þar af leiðandi skæðari
hermenn. Þeir stunduðu frá alda
öðli verslun á svörtum þrælum,
sem þeir ýmist keyptu eða rændu
af blökkumönnum grönnum sín-
um, og seldu norður til Miðjarð-
arhafslanda.
Ennþá logar í glæðum þessa
ævaforna fjandskapar íbúa ann-
arsvegar auðna og hinsvegar sá-
ins lands. Þær andstæður eiga
þannig drjúgan þátt í borgara-
stríðunum langdregnu í Chad og
Súdan. Og í þeim er að finna
undirrætur illindanna nú í Márit-
aníu og Senegal.
Þrælahald
Burtséð frá þeim djúplægu rót-
um eru ágreiningsefni, sem liggja
fremur í augum uppi. I Máritaníu
er fjölmennur minnihluti blökku-
manna, margir af sömu þjóð-
flokkum og byggja Senegal. Þeir
eru lágstétt í Máritaníu og sumir í
raun þrælar. Evrópumenn
bönnuðu þrælahald, er þeir réðu
ríkjum þar í álfu, og stjórn Márit-
aníu hefur gert slíkt hið sama þrí-
vegis, síðast 1980, en ekki hefur
þessum ævaforna sið samt verið
útrýmt þar að fullu. Senegalar,
sem tugþúsundum saman hafa
flust til Máritaníu í atvinnuleit,
sæta þar engu betri kjörum.
Hinsvegar höfðu Máritanar í
hundruðþúsunda tali sest að í
Senegal, þar sem atvinnulíf hefur
verið með blómlegra móti eftir
því sem gerist í Afríku, og hefur
smásöluverslunin þarlendis að
mestu komist í þeirra hendur.
Þessir máritönsku kaupahéðnar
hafa búið við góðan hag, miðað
við mikinn þorra innfæddra, og
það hefur vakið öfund gagnvart
þessum innflytjendum úr norðri.
Enda voru ofsóknirnar gegn
Máritönum í Senegal á dögunum
ekki einungis manndráp og
meiðingar, heldur og rán og rupl í
verslunum og á heimilum Márit-
ananna.
Frakkland, sem áður var ný-
lenduveldi yfir svæðum þeim
báðum, er nú eru ríkin Máritanía
og Senegal, hefur nú boðist til að
miðla málum. Liður í viðleitni
Frakklands til að halda í eitthvað
af stórveldisdýrð sinni frá fyrri
dögum er að reyna að hafa vissa
forsjá fyrir frönskumælandi Afr-
íkuríkjum. Og ef það á að ganga
verða þau ríki helst að sitja á sátts
höfði innbyrðis. Mitterrand kvað
hafa sent son sinn á vettvang til
málamiðlunar, sennilega til að
sýna ættræknum Afríkumönnum
fram á hve mjög þeir séu honum
hjartfólgnir.
dþ.
Síðustu forvöð
að panta Macintosh tölvur
skv. 2. afgreiðslu
ríkissamningins, er
18. maf
Innkaupastofnun ríkisins,
Borgartúni 7, sími 26844
Fimmtudagur 11. maí 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 11