Þjóðviljinn - 01.12.1989, Blaðsíða 7

afslátt í staðinn. Slík endur-
menntunaráætlun fyrir kennara
yrði því nokkuð dýr, og enn sem
komið er höfum við allt of litla
peninga í þetta. Það er verið að
þjálfa upp stjórnendur fyrir þetta
starf, en enn er óljóst hversu um-
fangsmikið það verður.
Er skólinn
of dýr?
Þá erum við komin að fjármál-
unum og niðurskurðinum, sem
nemendur Hamrahlíðarskólans
voru að mótmæla. Er skólinn
okkar of dýr?
Við verjum heldur minna hlut-
falli af þjóðartekjum til skóla-
mála en nágrannaþjóðir okkar.
Það er eitt kostnaðaratriði, sem
við höfum umfram nágranna-
þjóðirnar í framhaldsskólanum,
en það er að við höfum 2 erlend
tungumál fyrir alla og að minnsta
kosti 3 tungumál til stúdents-
prófs. Þetta lengir nám til stúd-
entsprófs um eitt ár miðað við
það sem gengur og gerist er-
lendis. Sumir vilja spara með því
að stytta framhaldsskólann, en ég
held að við höfum ekki efni á því.
Okkur er nauðsynlegt að vera læs
á erlend tungumál. Okkur er
jafnframt nauðsynlegt að sam-
ræma kröfur okkar við það sem
best gerist í Evrópu með tilliti til
þess opna vinnumarkaðar sem nú
virðist stefnt að í álfunni.
Ef við berum okkur saman við
V-Þýskaland, þá eigum við nokk-
uð langt í land. Þar ljúka 70%
hvers árgangs samningsbundnu
verklegu námi (í iðnaði, verslun,
þjónustu o.s.frv.) en 30-40%
taka stúdentspróf. Samanlagt er
þetta yfir 100% vegna þess að
allmargir gera hvorutveggja.
Afstaða íslendinga til þessara
mála hefur verið nokkuð tvíbent:
annars vegar virðast mjög margir
sammála um að dregið skuli úr
ríkisbákninu svokallaða, og
skattheimtan minnkuð. En þegar
svo á að skera niður í
menntakerfinu, heilbrigðiskerf-
inu eða hinni félagslegu þjón-
ustu, þá vill enginn niðurskurð.
Það ríkir nú megn óánægja innan
skólakerfisins vegna þess niður-
skurðar, sem framkvæmdur var á
þessu ári. Hún á við full rök að
styðjast. Það er til dæmis ljóst að
framhaldsskólalögunum nýju
verður ekki framfylgt með því
fjármagni sem nú er varið til
skólans. En til þess að það verði
aukiö þarf mikinn pólitískan
þrýsting og skilning frá skatt-
greiðendum. Því það er ekki hægt
að gera hvort tveggja í einu,
lækka skattana og hækka framlög
til skólanna.
Ég tel að sá árangur sem Vest-
urþjóðverjar, svo dæmi sé tekið,
hafa náð í sinni atvinnuuppbygg-
ingu, sé ekki síst góðu starfs-
menntakerfi að þakka. Og þau
stóru mistök sem við höfum gert
hér á landi í efnahagsmálum og
atvinnuuppbyggingu hefðu kann-
ski orðið minni ef við hefðum
hugað betur að menntuninni. Við
þurfum að setja okkur það mark-
mið að framhaldsskólalögunum
verði framfylgt. Til þess þurfum
við að kanna skólakerfið betur og
skilvirkni þess, leggja fé í þróun-
arstarf og endurmenntun kenn-
ara.
Skóli
framtíðarinnar
Hvernig sérð þú fyrir þér skóla
framtíðarinnar?
Ég sé það fyrir mér að í fram-
tíðinni verði ekki þau skörpu skil
á milli skóla og vinnu, sem við
höfum þekkt hingað til.
Grunnmenntunin mun í auknum
mæli tengjast atvinnulífinu og
atvinnulífið mun tengjast skólun-
um með aukinni endurmenntun
og símenntun. Við þurfum skóla
sem getur boðið upp á nám fyrir
alla í samræmi við áhuga hvers og
eins og þarfir atvinnulífsins. Jafn-
framt þurfum við góða almenna
undirstöðumenntun, sem geri
okkur kleift að bregðast við sí-
breytilegum aðstæðum.
Sumir stúdentar eiga
lítið erindi í Háskólann
Porsteinn Vilhj álmsson: Sumar brautir sem boðið er upp á í fj ölbrautaskólum
henta alls ekki sem undirbúningur undir nám í Háskóla Islands. Þetta verður að
geranemendumljóst áður en þeir hefja nám
Þorsteinn Vilhjálmsson: Ég tek ekki undir það sjónarmið að undirbún-
ingi og kunnáttu stúdenta hafi stórlega hrakað á undanförnum árum,
en hins vegar standa nýstúdentar ákaflega misjafnlega að vígi þegar
þeir hefja nám í Háskólanum. Mynd - Jim Smart.
egar rætt er um Háskóla ís-
lands og nemendur hans berst
talið oft að þcim stúdentum sem
hverfa frá námi án þess að Ijúka
prófgráðu. Ýmsar fullyrðingar
hafa verið á lofti um þetta frá-
hvarf, svo sem að það sé allt of
mikið hlutfallslega og mun meira
en í öðrum háskólum. Skuldinni
er oft skellt á framhaldsskólana
og sagt að þeir hafi brugðist því
hlutverki að undirbúa nemendur
undir háskólanám og námið þar
sé ekki í neinum tengslum við það
sem bíður fólks þegar í Há-
skólann er komið.
Nú hefur kennslumálanefnd
Háskóla fslands unnið ítarlega
könnun á námsgengi og fráhvarfi
nemenda. í niðurstöðum könn-
unarinnar kemur m.a. fram að
47% nýnema, sem innrituðust í
Háskólann haustið 1982, hurfu
frá námi án þess að ljúka loka-
prófi. Flestir hættu á fyrsta ári
eða komu alls ekki til náms. Sam-
anburður við einn skóla í Banda-
ríkjunum sýnir að þetta hlutfall
er ekki óeðlilega hátt.
Athyglisvert er að líta á niður-
stöður könnunarinnar hvað varð-
ar frammistöðu og fráhvarf nem-
enda úr mismunandi skólum, því
komið hefur íljós að fráhvarfið er
mun meira meðal nemenda úr
flestum fjölbrautaskólunum
heldur en hinum hefðbundnu
menntaskólum. Þannig hætta um
og yfir 60% af nýnemum frá fjöl-
brautaskólunum í Breiðholti og
Ármúla á meðan þetta hlutfall er
um 35% meðal nemenda frá
menntaskólunum á Akureyri, í
Reykjavík og á Laugarvatni.
- Þessar niðurstöður komu
mér nokkuð á óvart m.a. vegna
þess að skipulag og starfshættir í
fjölbrautaskólum er að mörgu
leyti líkara því sem er í Háskólan-
um heldur en skipulag hefðbund-
inna menntaskóla. Það var því
ekki óeðlilegt að reikna með því
að reynsla nemenda úr fjöl-
brautaskólunum nýttist þeim bet-
ur þegar þeir hefja nám hér.
Niðurstöðurnar ollu mér einnig
nokkrum vonbrigðum þar sem ég
hef verið hrifinn af hugmyndinni
á bak við fjölbrautaskólana,
sagði Þorsteinn Vilhjálmsson
sem er formaður kennslumála-
nefndar Háskólans.
Skýr skilaboð
til nemenda
Ég tek ekki undir það sjónar-
mið að undirbúningi og kunnáttu
nýstúdenta hafi hrakað stórlega á
undanförnum árum. Hins vegar
ljúka margfalt fleiri stúdentsprófi
nú en áður og leiðirnar að því
marki eru mjög fjölbreytilegar.
Það má því segja að stúdentar
standi ákaflega misjafnlega að
vígi þegar þeir hefja nám hér.
Þess vegna hefur kennslumála-
nefnd lagt á það áherslu að fram-
haldsskólarnir gefi nemendum
sínum skýrar upplýsingar um það
hvað felist í því námi sem þeir
velja. Það er ljóst að sumar
brautir sem boðið er upp á í fjöl-
brautaskólum henta alls ekki sem
undirbúningur undir háskóla-
nám. Stúdentsprófið sem er hið
formlega skilyrði fyrir inngöngu í
Háskólann er þannig ekki alltaf
trygging fyrir góðri undirstöðu
undir námið hér. Við teljum það
mikilvægt að nemendum sé gert
þetta ljóst áður en þeir hefja
framhaldsskólanám. Ég get nefnt
sem dæmi að nám á íþróttabraut
er áreiðanlega góður undirbún-
ingur undir nám í íþróttakennar-
askólanum eða íþróttaháskólum
erlendis, en nemendur af þeirri
braut eiga að öðru jöfnu lítið er-
indi í Háskóla íslands.
Innra starf fram-
haldsskólanna
Nú hefur nefnd á vegum
menntamálaráðuneytisins unnið
að gerð tillagna um innra starf
framhaldsskólanna. Hefur
kennslumálanefnd tekið afstöðu
til þess sem þar kemur fram?
Það hefur verið fjallað um
þessa skýrslu í kennslumála-
nefnd, en þeirri umræðu er ekki
lokið. Það eru nokkur atriði sem
við höfum rætt sérstaklega og
teljum ástæðu til að gera athuga-
semdir við.
I fyrsta lagi veldur það okkur
áhyggjum að í kjarna sem gert er
ráð fyrir að allir nemendur taki
hefur kennsla í samfélags- og
raungreinum verið minnkuð og
slíkt teljum við mjög óæskilegt.
Þetta eru undirstöðugreinar sem
eiga að gefa nemendum þekk-
ingu og skilning á því sem er að
gerast í umhverfinu í nútíð og
framtíð. Að auki má benda á að
lagt er til að fellt verði niður
þriðja mál í kjarna til stúdents-
prófs, og ég veit að innan Há-
skólans eru mjög skiptar skoðan-
ir um réttmæti þess. Það er hins
vegar rétt að taka það fram að
þótt tillagan geri ráð fyrir að
þriðja málið verði ekki lengur
skylda geta nemendur áfram val-
ið slíkt nám.
Annað atriði sem við teljum
ástæðu til að gera athugasemd við
eru þær hugmyndir að allir nem-
endur ljúki framhaldsskólaprófi
eftir tveggja ára nám. Við teljum
hættu á að slíkt geti þrengt að
óþörfu að nemendum sem frá
upphafi stefna að stúdentsprófi
og geri þeim erfiðara fyrir við að
skipuleggja sitt nám.
I tengslum við gerð skýrslunn-
ar var rætt um að slaka á kröfu
háskóla um stúdentspróf fyrir þá
nemendur sem standa sig mjög
vel í framhaldsskólanámi. Við
erum á móti slíkum hugmyndum
og teljum það svigrúm sem dug-
legum nemendum er nú veitt með
áfangakerfi framhaldsskólanna
nægilegt.
Fjölbrautaskólar
árangri leið?
Eru fjölbrautaskólarnir á
rangri leið með tilliti til undirbún-
ings undir Háskólanám?
Ég vil nú ekki segja það þótt
eflaust þurfi víða að bæta kennsl-
una, a.m.k. á bóklegu náms-
brautunum. Þó að könnun á frá-
hvarfi sýni talsverðan mun á
frammistöðu nemenda úr mis-
munandi skólum geta skýring-
arnar á því verið margar. Það er
til dæmis líklegt að í suma skóla
veljist einfaldlega duglegri náms-
menn sem stefna frá upphafi að
háskólanámi. Það er hins vegar
alveg ljóst að ýmsar nýjungar í
námsframboði í fjölbrauta-
skólum henta ekki sem undirbún-
ingur undir nám við Háskóla ís-
lands þó það kunni að henta
ágætlega sem undirbúningur
undir aðra skóla. Það verður líka
að hafa það í huga að hlutverk
framhaldsskólanna er ekki ein-
göngu undirbúningur undir há-
skólanám. í þessu sambandi er
eins og áður sagði mikilvægast að
nemendum sé það ljóst hvaða
hluti af námsframboði hentar
undir háskólanám og hvað ekki.
Fyrir 2 árum gerði Háskólinn
leiðbeiningarbækling fyrir fram-
haldsskólana þar sem fram kem-
ur hvaða undirbúning Háskólinn
telur æskilegt að nemendur hafi
fengið áður en þeir hefja nám, og
framhaldsskólarnir hafa tekið
mið af þessum leiðbeiningum við
skipulag bóknámsbrautanna.
Ég vona að þróunin verði sú að
reynt verði í vaxandi mæli að
beita þessari aðferð til að efla
tengslin milli háskóla- og fram-
haldsskólastigs og að fleiri skólar
fari inn á sömu braut. |þ
Yfir 60% af nýnemum í Háskóla íslands sem koma úr fjölbrautaskólunum í Breiðholti og Ármúla hverfa frá
námi á meðan þetta hlutfall er um 35% meðal nemenda úr hefðbundnum menntaskólum. Mynd - Kristinn
Föstudagur 1. desember 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 7