Þjóðviljinn - 14.09.1990, Blaðsíða 6

Arabahöfðingjar á hálum ís
Með stuðningi við Saddam fyrirgerði Arafat samúð margra vesturlanda-
manna með PLO og af sömu ástæðu er Hússein Jórdaníukonungur í
meiri háska en líklega nokkru sinni fyrr
Arafat hefur ekki flelri fætur
að skjóta sig í og Hússein
Jórdaníukonungur hangir á
bláþræði, kannski fremur en
nokkru sinni fyrr og er hann þó
ýmsu vanur. Eitthvað á þessa
leið er margra mat á stöðu þess-
ara höfðingja tveggja, sem
mjög hafa komið við sögu í deil-
um Israels og araba, í Ijósi yfir-
standandi Persaflóadeilu.
Líkur eru á að margt breytist í
Austurlöndum nær af völdum
þeirrar deilu og er enn ekki séð
fyrir endann á því flestu. En ljóst
er að Frelsissamtök Palestinu
(PLO) og Jórdanía hafa þegar
orðið illa úti af völdum deilunnar.
Efnahagslegt
reiðarslag
fyrir PLO
Með því að styðja Saddam
Hussein eindregnar en flestir aðr-
ir stuðningsaðilar hans utan Iraks
hefur Yasser Arafat PLO-leiðtogi
að margra dómi fyrirgert að miklu
leyti þeirri samúð, sem PLO hefúr
undanfama áratugi notið á Vest-
urlöndum og ísraelar þeir, sem
vildu samninga við PLO, treysta
sér nú síður en áður til að taka
svari Palestínumanna. Fyrir inn-
Jórdanía
Býst við
600.000
flótta-
mönnum í
viðbót
Jórdaníustjórn telur að flótta-
mannastraumurinn frá írak og
Kúvæt sé að aukast á ný og seg-
ist búast við að um 300.000 Eg-
yptar og heldur fleiri Suður-As-
íumenn muni koma þaðan til
Jórdaníu á næstunni. Jórdanir
sögðust í fyrradag hafa mælst
til þess af írökum að þeir
slepptu ekki fleiri yfir landa-
mæri sín að Jórdaníu en 14.000
á dag.
Um 370.000, samkvæmt öðr-
um fréttum yfir 400.000 arabískir
og suðurasískir flóttamenn frá
Kúvæt og írak hafa komið til
Jórdaníu frá því að innrásin í Kú-
væt var gerð 2. ágúst.
Jórdanía hefur þegar fengið
aðstoð upp á a.m.k. 85 miljónir
dollara að verðmæti, sumt í reiðu-
fé en annað í vörum og hjálpar-
gögnum, til hjálpar flóttamönnun-
um meðan þeir dvelja þarlendis.
Hafa ýmis ríki, hjálparstofnanir,
stofnanir Sameinuðu þjóðanna og
einkaaöilar Iagt þetta fram. Jórd-
aníustjóm segir það gott svo langt
sem það nái, en landið þurfi að-
stoð til langframa til að geta séð
ráð fyrir flóttafólkinu svo viðhlít-
andi sé.
Sadruddin Aga Khan fursti,
sérlegur sendimaður aðalritara
S.þ. til að greiða fyrir aðstoð við
flóttafólk frá írak og Kúvæt, sagði
nýverið að enn mætti búast við
um tveimur miljónum flótta-
rásina í írak voru það arabísku ol-
íuríkin, þar á meðal Kúvæt, sem
öðmm fremur héldu PLO uppi
með fjárframlögum. Nú er skrúf-
að fyrir þann peningastraum og
Iitlar líkur eru á að ríkin á Arabíu-
skaga, sem nú hugsa til PLO sem
kálfs er illa hafi launað ofeldi,
muni taka upp fjárstuðning við
samtökin aftur, nema þá ef þau
skiptu um ráðamenn og afstöðu í
Persaflóadeilunni.
Fyrir Palestínumenn i Gaza
og á Vesturbakka varð innrásin í
Kúvæt reiðarslag. í Kúvæt voru
Palestínumenn svo hundruðum
þúsunda skipti, margir í sæmilega
eða vel launuðum störfum. Pen-
ingamir sem þeir sendu heim
vom mikil búbút, notaðir til að
kosta rekstur skóla og sjúkrahúsa
m.m. Nú er atvinnulífið í Kúvæt í
rúst og þaðan kemur enginn pen-
ingur.
Irak var að vísu eitt þeirra
ríkja, sem studdu PLO fjárhags-
lega, en Saddam hefúr líklega nóg
að gera við sína peninga í bráð og
hefur trauðlega efni á að launa
Arafat liðveisluna.
Arafat í ráöum
meö Saddam?
Peningamir frá Irak vom ein
af ástæðunum til stuðnings Ara-
fats við Saddam, önnur sú að með
herskáu skrafi í garð Israels og
Vesturlanda varð íraski einræðis-
herrann í augum Palestínumanna
öðmm líklegri til að knýja ísrael
til eftirgjafar. Samanvið þetta
blandaðist gremja Palestinu-
manna út af tvíbentum stuðningi
annarra arabaríkja lengst af og
misrétti sem þau láta Palestínu-
menn sæta. PLO hefúr í nokkur ár
haft aðalstöðvar sínar í Túnis, en
þarlend stjómvöld hafa undanfar-
ið látið á sér skiljast að þeim sé
ekkert um vem þeirra þar. Upp á
síðkastið hefúr Arafat meira verið
í Bagdað en Túnis - þegar hann er
ekki á þeytingi um heiminn í
einkaþotu sinni, sem sumir kalla
hcimili hans - og Palestínumenn
hafa farið að líta á Irak sem sitt
helsta athvarf.
í grein í New York Times ný-
lega heldur Jim Hoagland því
fram að Arafat hafi verið með
Saddam í ráðum um innrásina í
Kúvæt. Frá Palestínumönnum
egar samkomulag tókst um
að Suður-Afríka skyldi láta
af stuðningi við angólsku upp-
reisnarsamtökin UNITA og
Kúbanir við Angólustjórn
stóðu vonir til þess að angólska
borgarastríðinu, sem staðið
hefur í 15 ár, lyki innan
skamms. En það fór á aðra leið.
Bandaríkin, sem allan þenn-
an tíma höfðu ásamt Suður-Afr-
iku stutt UNITA héldu því áffam
eins og ekkert hefði í skorist. Þau
juku meira að segja hjálp sína við
uppreisnarmenn. Bandarískur
þingmaður segir aðstoðina við
UNITA i ár verða upp á 95
miljónir dollara að verðmæti og
sé það allmikil aukn-
ing frá því í fyrra.
Bandariskar flugvél-
ar fiytja uppreisnar-
mönnum stöðugt
Dagur
Þorleifsson
háttsettum í bönkum emírsdæm-
isins hafi PLO fengið ítarlegar
upplýsingar um greiðslugetu og
ríkidæmi Kúvæts og látið þær
ganga til Saddams. Sé þetta rétt,
má reikna með að PLO hafi átt að
fá einhvem hluta herfangsins fyr-
ir hjálpina. En fyrirætlun þeirra
beggja, Arafats og Saddams, um
að auðgast á Kúvætinnrásinni
hafi að miklu leyti farið út um
þúfur vegna þess hve vestur-
landariki og Japan voru fijót að
frysta kúvætskar innstæður hjá
sér.
ísrael - fælingar-
vöm Jórdaníu
Niðurstaðan fyrir PLO er að
samtökin standa uppi vinum
svipt, a.m.k. þeim sem bera vilja
kostnaðinn af því að halda sam-
tökum þessum gangandi. Mat
fféttaskýrenda er á þá leið að PLO
hafi litla von um bót á því ástandi
ef samtökin losi sig ekki við Ara-
fat.
Hússein Jórdaníukonungur
hefur einnig dregið taum Sadd-
ams í Persaflóadeilu, þó ekki eins
eindregið og Arafat. Konungur
mun hafa séð sig tilneyddan
vegna mikilla viðskipta við Irak
og þeirrar almennu samúðar sem
Saddam nýtur meðal almennings
í Jórdaníu. Hússein var einnig
gramur vesturlandaríkjum út af
því að honum þykir þau hafa rek-
ið slælega á eftir ísraelum til
samninga við PLO.
En hvað sem líður einskonar
vináttu Jórdaníukonungs og ír-
aksforseta fer því víðsfjarri að
konungur hafi nokkru sinni treyst
Saddam, þvert á móti er hann
engu síður hræddur við íraska
einræðisherrann og her hans en
konungar og fúrstar Arabíuskaga.
Þótt undarlegt kunni að virðast
hefúr konungur einkum treyst á
Israel sem fælingarvöm gegn
írösku hættunni. Það hefúr legið
nokkuð í augum uppi að ísraelar
myndu ekki sitja hjá ef Irakar
reyndu að gleypa Jórdaníu eða
koma þar til valda stjóm sér
hlynntari en Hasjemítaætt er.
Lífin á þrotum?
Um Hússein konung hefur
verið sagt að hann hafi „níu líf
eins og kötturinn“ en nú er það
vopn og millilenda í þeim flutn-
ingum í Zaire, en Mobutu valds-
maður þess lands er hlynntur
Bandaríkjunum og UNITA.
Aðstoð þessi gerir að verkum
að UNITA heldur kröffum og efl-
ist jafnvel heldur. Staða stjómar-
liða hefur hinsvegar veikst und-
anfarið vegna þess að nú beijast
Kúbanir ekki lengur með þeim.
Talið er að heimflutningi kúb-
anska hersins í Angólu verði lok-
ið innan skamms.
Sókn sem Angóluher hóf í
vor gegn UNITA-liðinu í suður-
hluta landsins fór út um þúfur,
UNITA hefúr síðan lagt undir sig
svæði í landinu miðju og norðan-
verðu og með skemmdarverkum
stundum tekið fyrir rafmagn og
vatn til höfuðborgarinnar Lu-
anda.
Angólustjóm hefúr þrásinnis
lagt áherslu á að hún vilji vingast
við Bandaríkin og skorað á
Bandaríkjastjóm að hætta að
spuming að sumra mati hvort
hann sé ekki búinn með þau flest.
Saddam eins og villidýr í gildm
leitar allra mögulegra og ómögu-
legra úrræða. Konungur með sitt
auðlindasnauða ríki er eins og
Arafat kominn upp á peninga frá
olíufurstum Arabíu en nú em þeir
móðgaðir við hann, af sömu
ástæðu og við Arafat, og segja að
hann fái ekki eyri frá þeim meir.
Flóttamannaflóðið frá Kúvæt og
írak hefúr valdið Jórdaníu mikl-
um útlátum, verð hækkar og
nauðsynjavömr em skammtaðar.
Konungur kvað nú hafa í huga að
bakka frá stuðningnum við Irak,
með þvi t.d. að ffamfylgja við-
skiptabanni Sameinuðu þjóðanna
gegn því í alvöru, í von um að
Vesturlönd láni honum þá eða
gefi til að bæta upp missi arabísku
olíudollaranna. En þá má búast
við að Saddam geysist með her
sinn inn í Jórdaníu, steypi Ha-
sjemítaætt eins og Sabah í Kúvæt
áður og ráðist jafnframt á ísrael, í
von um að fá almenning í araba-
löndum almennt til liðs við sig í
„heilögu stríði“ gegn þeim óvini
sem arabar hata mest.
Talið er að heimsóknir Jórd-
aníukonungs til nokkurra Evr-
ópuhöfúðborga nýverið hafi öðr-
um þræði verið örvæntingarfúll
tilraun hans til að fá loforð um
stuðning gegn írak, ef Saddam
réðist á hann.
senda UNITA vopn. En til þessa
hafa undirtektimar verið kulda-
legar. Sovétrikin hafa mjög dreg-
ið saman afskipti sín af Angólu
en Bandaríkin virðast engu síður
staðráðin í því en áður að koma
fyrir kattamef vinstrisinnaðri
stjóm landsins. Sumir kenna
þetta öðm fremur kaldastriðs-
hugsunarhætti sem enn sitji í
mörgum bandarískum þingmönn-
um, en meðal þeirra virðist UN-
ITA enn hafa verulegt fylgi.
Samningaumleitanir um farið
hafa undanfarið farið fram milli
stjómarinnar og uppreisnar-
manna, yfirleitt í Portúgal og fyr-
ir milligöngu stjómarinnar þar.
Enn hafa þær ekki teljandi árang-
ur borið. UNITA vill fá viður-
kenningu sem stjómmálaflokkur
og þar með leyfi til þátttöku í
ftjálsum kosningum, sem hreyf-
ingin segist vilja að fram fari í
landinu. MPLA, samtök þau er
fara með völd í einsflokksríkinu
Palestína austan
Jórdanar?
Hasjemítar, Hússein konung-
ur og þeir ffændur, hafa aldrei
verið mjög vel liðnir af miklum
þorra þegna sinna. Þeir em ættað-
ir sunnan úr Arabíu, hálfgerðir
bedúínar í augum borgarbúa og
bænda. Fólk fætt á Vesturbakka
og í Gaza eða ættað þaðan er í
meirihluta í Jórdaníu, auk þess
sem vart er hægt að tala um neinn
þjóðemismun á fólki eftir því
hvort það er upprunnið á austur-
eða vesturbakka Jórdanar. Jórd-
anía var hluti af því svæði, sem
Bretar kölluðu Palestínu, og bæði
meðal ísraela og Palestinumanna
er enn algeng sú skoðun, að Pal-
estína og Jórdanía séu í raun sama
þjóðlandið. ísraelskir haukar, eins
og Ariel Sharon, hafa með þetta í
huga stungið upp á því að Palest-
ínuvandamálið verði leyst ein-
faldlega með því að lýsa því yfir
að Jórdanía sé palestínskt ríki (og
væntanlega þá að skipta um nafn
á landinu). Þá hafi Palestínumenn
fengið sitt langþráða ríki og þurfi
ekki að kvarta.
Einhvetjir PLO-menn kynnu
að vilja líta á þetta, væntanlega þá
með því skilyrði að það yrðu þeir
en ekki Hasjemítaætt, sem réðu
ríkjum þar sem nú heitir Jórdanía.
Aldrei er að vita nema þetta yrði
eitt af því, sem Persaflóadeilan
leiddi af sér.
Angólu og hafa gefið í skyn að
þau hyggist innleiða fjölflokka-
kerfi innan skamms, vilja ekki
samþykkja þetta nema því aðeins
að UNITA-herinn verði leystur
upp og sameinaður stjómarhem-
um, en það tekur UNITA ekki í
máí.
Leiðtogar stríðsaðila em
einnig deiluefni. Stjómin vill að
Jonas Savimbi, leiðtogi UNITA,
segi af sér formennsku og fari í
útlegð. Það má Savimbi ekki
heyra nefnt. Forseti Angólu, José
Eduardo dos Santos, er sagður
standa nokkuð höllum fæti af
völdum einskonar angólskrar
þjóðemishyggju. í umræðum um
nýja stjómarskrá hefúr komið
ffam andstaða við það að lands-
menn af útlendum uppmna fái
kosningarétt og kjörgengi til
embætta. Og foreldrar forsetans
vom frá eynni Sao Tome, sem
eins og Angóla heyrði áður undir
Portúgal.
Enn er stríð í Angólu
Kúbanir fara heim og stuðningur Sovétríkjanna við MPLA-stjómina minnkar
6 SfÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 14. september 1990