Þjóðviljinn - 14.09.1990, Blaðsíða 22

PHi
fElísabet
__________ Þorgeirsdóttir
Söngur
hreinsar
Fræaka mín var nýlega í
Portúgal og hreifst þar af söng
innfæddra sem nefndur er
Fado söngur. Hann er yfírleitt
sunginn af konu og klæðist
hún svörtu, með svart sjal.
Spilað er undir á gítar og til-
finning söngsins tjáð á leik-
rænan hátt. Textinn er alþýðu-
kveðskapur, fjallar um lífs-
reynslu, vonbrigði og þrár,
svik í ástum eða söknuð efiir
manninum sem hafið tók. Ég
get ímyndað mér að hér sé um
lika hefð að ræða og Garcia
Lorca hóf til vegs og virðingar
á sínum tíma á Spáni. Hann
skildi hvílíkt tjón það yrði ef
alþýðan týndi niður söngvum
sínum.
Það er alkunn staðreynd að
þjóðir á suðlægum slóðum
eiga auðveldar með að tjá lið-
an sína en við sem búum norð-
ar. Sumum finnst heiður að því
að tilheyra þeim hluta mann-
kyns sem kann sig að þessu
leyti. Lætur ekki allt uppi og
ber ekki líðan sína á torg. Okk-
ar hetjur tóku örlögum sínum
með reisn, létu ekki bugast
þótt á móti blési, í mesta lagi
hraut þeim tár af hvarmi eins
og haglél í ffosti.
En hvað býr _ undir því
harða yfirborði? Ég hef séð
hörðustu menn mildast upp og
blíðkast í söng sem snertir
hjartarætur. I Vestmannaeyj-
um, sem er frekar hart samfé-
lag, er almennur söngur einna
mest stundaður hér á landi.
Hvers vegna skyldi það vera?
Eða sá siður að karimenn
standi saman í réttunum og
syngi hjartnæma söngva? Þar
sem harka ríkir virðist skapast
þörf til að sameinast í söng og
syngja um tilfinningar sem
ekki eru látnar uppi, nema að
vel sé gengið á flöskuna.
Það er erfitt að nefna í
fljótu bragði þá söngva sem
túlka best íslenska þjóðarsál
(þá á ég við merkingu orðsins
áður en samnefndur þáttur hóf
göngu sína á Rás 2). Við eig-
um fúllt af söngvum sem lýsa
samskiptum okícar við landið
og dularvætti þess. Þar er fjall-
að um huldufólk, og um land-
ið, harðneskju þess og fegurð,
og þá erum við að koma í orð
einhveiju sem við skynjum en
eigum erfitt með að festa
hendur á. Aðrir söngvar hafa
það markmið að sameina okk-
ur sem þjóð, líkt og þjóðsöng-
urinn sem fáir geta því miður
sungið. Er það ekki einmitt
dæmi um muninn á alþýðu-
söngvum og hinum lærða
söng? Við hlustum á kóra
syngja fögur tónverk sem við
treystum okkur ekki sjálf til að
raula.
Hvaða lög eru það þá sem
enn lifa og túlka amstur dag-
anna, vonir og vonbrigði hins
venjulega manns? I íslenskum
dægurlögum hefúr oft verið
fjallað um slíkt og þau hafa
verið sungin í eldhúsum og
virkað eins og söngur á að
virka, gefandi og sefjandi. Þó
finnst mér nýrri textar inni-
haldslausari og kaldari, enda í
takt við tímann. Af gömlum
kveðskap detta mér í hug vís-
umar hennar Vatnsenda-Rósu
sem margar konur hafa lifað
sig inn í. Söngur getur hreins-
að og losað um orku, einnig
byggt upp orku.
Ég upplifði það oft þegar
ég bjó fyrir vestan að skip fór-
ust í næsta nágrenni þ.e. vítt og
breitt um Isafjarðardjúp. Og
enn eru menn að hverfa í sjó-
inn. Það er lamandi tilfinning
sem leggst yfir byggðarlög á
slíkum stundum en á yfirborð-
inu ber mest á æðruleysi.
„Hafið gefúr og hafið tekur,
við það verður ekki ráðið.“
Undir niðri kraumar samt
miklu meiri sársauki. Allir
finna til, bæði með þeim sem
hurfú og ekkjum og bömum
sem eftir standa og minna
stöðugt á þessa sameiginlegu
sorg. Svipað á sér stað þegar
umferðarslys verða, þótt þar
gildi önnur lögmál, þ.e. bílar
og vegir em áþreifanlegri hlut-
ir en veðurhamur og ógnir
sjávarins.
Það er skrýtið að við skuí-
um ekki eiga söngva sem fjalla
um návígið við hafið og fómir
sem því eru færðar. Lagið sem
Kristín Olafs söng á sínum
tíma, „Komu engin skip í
dag?“, eftir Magnús Eiríksson,
er þó dæmi um slíkt. Þetta lag
varð mjög vinsælt, en er þó
ólíkt öðmm lögum um hafið
og hafsins hetjur, sem flest
gera sjómennskuna að ævin-
týri drabbarans.
Lagið hans Bubba, „Stál
og hnífúr“, er líka gott dæmi
um það að fólk vill að sungið
sé um lífið eins og það er. Fá
lög hef ég fúndið hafa meiri
áhrif á fólk, enda oftast efst á
vinsældalista þegar lagið er
tekið. „Við bryggjuna bátur
vaggar hljótt, í nótt mun ég
deyja,“ segir þar. Hver og einn
á sínar hugsanir um dauðann,
því ekki að syngja um þær?
En einu lagi má þó ekki
gleyma þegar talað er um vin-
sældir í Qöldasöng. Það er
Maístjaman, sem líklega verð-
ur bráðum gerð að þjóðsöng.
Hvað kemur ffam í þeim
texta? Jú, vonin um að slæm
staða vinnandi fólks geti orðið
betri, þegar við þomm að bera
„fána ffamtíðarlandsins“ hvert
fyrir annað.
Margt fór öðmvísi en ætlað
var á tvennum tónleikum White-
snake og Quireboys í Reiðhöll-
inni um síðustu helgi. Eitt brást
þó ekki; áheyrendur skemmtu
sér konunglega undir kröftugum
leik beggja hljómsveita.
Nýtt Helgarblað var á fyrri
tónleikunum á fostudag. Quire-
boys byijuðu að spila rétt upp úr
kfukkan níu og var Reiðhöllin
þá þegar orðin pökkuð. íslenskir
tónleikagestir, sem yfirleitt
mæta seint á tónleika, ætluðu
Hér er Cover-
dale (annarfrá
vinstri) enn
með röddina (
lagi.
Áheyrendur
losuðu um
margra vikna
spennu sem
fýlgdi því að
bíða komu
Whitesnake og
Quireboys.
greinilega ekki að missa af
neinu í þetta skipti.
The Quireboys vom ekkert
að tvínóna við hlutina og byij-
uðu strax á fúilu gasi. Hljóm-
sveitin hefúr átt töluvert erfitt
uppdráttar á ferlinum en fyrsta
og eina breiðskífa þeirra „A Bit
Of What You Fancy“ hefúr á
undanfömu ári aukið hróður Qu-
ireboys. Á tónleikunum tóku
Quireboys að ég held flest lögin
af plötunni og nokkur önnur til
viðbótar. Pökkuð Reiðhöllin
brást vel við Kórdrengjunum og
greinilegt var að stór hluti tón-
leikagesta kannaðist við mörg
laganna.
Þegar Quireboys hafði hald-
ið uppi fjörinu í rúman klukku-
tíma hvarf hljómsveitin af svið-
inu. Það kom hljómsveitarmeð-
limum hins vegar greinilega á
óvart að vera klappaðir upp, því
í útlöndum em upphitunar-
hljómsveitir ekki vanar slíku.
Yfirleitt sýna erlendir tónleika-
gestir upphitunarhljómsveitum
22 S(ÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 14. september 1990