Þjóðviljinn - 05.10.1990, Side 13

Þjóðviljinn - 05.10.1990, Side 13
Hvar er Kvennalistinn á vegi staddur? Spámenn af ýmsu tagi hafa verið að tala um það nokkuð lengi að Kvennalistinn væri á leið út úr stjómmálum. Þetta tal fékk byr undir vængi eftir sveitarstjóma- kosningamar í vor, en þá var út- koma kvennaframboða lakari en áður, í Reykjavík stóð borgaríúll- trúinn tæpt. í septemberhefti tímaritsins Vem er sagt frá vorþingi Kvenna- listans sem haldið var seint í júni. En þar fór fram umræða og úttekt á stöðu hreyfmgarinnar, mjög i þeim anda sem eitt sinn var kenndur við sjálfsgagnrýni og þótti ómissandi hverri róttækri hreyfingu. Aö falla á prófi Vera rekur „atriði til umhugs- unar“ sem Kristín Ástgeirsdóttir og Þórhildur Þorleifsdóttir lögðu fram á fyrrgreindu þingi. Kristín taldi m.a. að þáttaskil til hins verra hefðu orðið hjá Kvennalist- anum 1988 þegar honum bauðst þátttaka í ríkisstjón. Kvennalist- inn hefði „fallið á fjölmiðlaprófi“ með því að koma þvi ekki til skila til almennings, hvers vegna hreyfmgin vildi ekki í stjóm fara. Það er vafalaust rétt að það hefur dregið úr tiltrú á Kvenna- listann að þingkonur hans gripu ekki tækifærið eins og það heitir. Sú gagnrýni að þær vildu vera stikkfrí í erfiðri pólitík hefúr vafalaust hitt víða í mark. Sú um- ræða hefúr reyndar verið undar- leg: Menn hafa eins og gengið út frá því sem gefnu að pólitískar hreyfíngar séu marklausar nema þær gangi inn í ríkisstjómarsam- starf hvenær sem færi gefst. Þetta er vitanlega rangt: Sósíal- demókratískir verkalýðsflokkar lögðu sitt til að breyta sínum sam- félögum og aðstæðum fólks löngu áður en þeir vom taldir stofúhæfir í ráðuneytum eða höfðu fjöldafylgi til að komast þangað. Meiri sjálfs- gagnrýni Það er reyndar margt fróðlegt að finna í „atriðum til umhugsun- ar“ sem áðan var á minnst. Krist- ín Ástgeirsdóttir talar t.d. um það að sjónarhom í málflutningi Kvennalistans sé of þröngt - hann beinist mest að menntuðum, úti- vinnandi konum á besta aldri, bú- settum í þéttbýli. Kristín hefur bein í nefí til að gagnrýna heilaga kú eins og lýðræðið innan Kvennalistans (sem einkennist af því að helst má ekki greiða at- kvæði) - það virkar ekki, segir hún, vegna þess að „þær þaul- sætnustu taka oft ákvarðanir að lokum“. Þessi athugasemd minnir reyndar á það, að fátt er með öllu nýtt undir sólunni. Kvennalistinn lendir í samskonar vanda og allir byltingarflokkamir litlu sem skutu upp kolli með þeirri kyn- slóð sem kennd er við árið 1968. Einnig þeir ætluðu að stunda fúll- komið lýðræði, en enduðu á „al- ræði sitjandans" eins og sagt var í Þýskalandi. Með öðmm orðum: á því að þeir réðu á endanum sem mestan tíma og þolinmæði höfðu til að sitja á fúndum og þrasa alla aðra út úr húsi. HELGARPISTILL Kvennanetið Það hefúr reyndar alltaf ver- ið fróðlegt að fylgjast með því, hvemig saman hefúr farið í kvennahreyfíngunni nýsköpunar- viðleitni og hliðstæður við margt það sem svonefndir verkalýðs- flokkar höfðu áður reynt. Þetta kemur ekki síst fram þegar Krist- ín Ástgeirsdóttir rekur mögulegar leiðir í kvennabaráttunni. Þetta hér er hafl eftir henni i Vem: „Vinna einar utan kerfis sem þrýstihópur, fara einar inní kerfið og breyta því innan frá (eins og Kvennalistinn gerir) eða byggja upp nýtt samfélag, kvennanetið, óháð samfélaginu, sem yrði nokkurs konar ríki í ríkinu. Hún sagði að konur ættu að byggja upp eigin fyrirtæki, skóla, banka o.s.frv. og styðja og styrkja hver aðra, þar til ekki verður firam hjá þeim horfl sem afli í samfélaginu. Þetta hljómar að sjálfsögðu kunnuglega: Hver er sá vinstri- gaur að hann hafi ekki tekið þátt í löngum kappræðum um það hvort menn ættu að vera utan við kerfið eða inni í því („gangan langa gegnum stofiianimar“)? Og það sem hér að ofan var talið sérlega freistandi, kvennanetið, á sér margar hliðstæður í sögu verka- lýðsflokka fyrr á tíð. Þeir ætluðu að stofna sitt „net“, sitt and-sam- félag, eða sinn valkost í sem flestu: Það vom til ungliðafélög sem stefnt var gegn hinum borg- aralegu skátum, rauð kvenfélög, sem áttu að vera örðuvísi en tertu- félög borgaraskaparins, íþróttafé- lög verkamanna, stúdentafélög sósíalista, forlög og málgögn alls- konar að sjálfsögðu, alþýðuhús Arni Bergmann og rauð kaupfélög og svo mætti áfram telja. Sumt af þessu lifði skammt, annað mun lengur, og þörf fyrir pólitíska útgáfú fellur vitaskuld ekki úr gildi meðan pól- itísk hreyfing vill vera til. En hætt er við því að það sé mjög stutt í stórfelld vonbrigði ef Kvennalist- inn ætlar að veðja á „kvennanet- ið“ - það gerir nefnilega ráð fyrir miklu meiri samstöðu kvenna úr öllum áttum en minnsta von er um að virkjanleg sé. Ekki síst er það vafasamt að hægt sé að virkja slíka samstöðu í hinni ópersónu- legu og sundurvirku starfsemi sem fram fer í viðskiptaheiminum („eigin fyrirtæki, bankar ofl.“) Nýjabrumið sem hvarff Undir lok samantektarinnar í Veru er að finna þessa klausu hér: „Nýjabrumið er e.t.v. farið af Kvennalistanum. Önnur stjóm- málaöfl hafa tileinkað sér margt úr málflutningi Kvennalistans og því er nauðsynlegt fyrir Kvenna- listakonur að koma sérstöðu list- ans betur til skila.“ Þessi orð lýsa reyndar ágæt- lega tilvistarvanda Kvennalistans. Nýjabrumið er farið, stendur þar, og það er rétt, að það er mikill höfuðverkur á okkar bráðlætis- og auglýsingatímum þar sem allt þarf að vera spánýtt: lambakjötið, bílategundin og flokkamir. Við lifúm líka á tímum einnota diska, gosiláta og stjómmálamanna og þetta kemur niður á Kvennalist- anum. Það em svo margir kjós- endur sem ekki em að „kjósa með“ flokkum nú orðið, heldur em þeir að finna farveg fyrir óánægju sína með aðra, og sveifl- ur á fylgi Kvennalista bera m.a. vitni um að hvert nýlegt framboð hafi takmarkaða endingu til „mót- mælaatkvæða". Kvennalistinn hefúr reyndar staðið sig betur en ýmsir aðrir í þessu, enda miklu meira efni í honum vitanlega en t.d. Borgaraflokki. Aðrir tóku það besta frá mér Og svo er það vanþakklæti heimsins: Aðrir hafa tileinkað sér mál Kvennalistans. Þetta er reyndar gömul saga, eins og svo margt annað. Verkalýðsflokkar þekkja það vel: Þeir byijuðu á velferðarmálum (þ.á m. dagvist- armálum sem Kvennalistakonum finnst nú sitt mál umfram allt). Og fengu fyrst skömm í hattinn fýrir. En ekki leið á löngu þar til hver borgaraflokkurinn af öðrum gekkst inn á velferðarmál ýmis- konar og lét sem um þau hefði alltaf verið einskonar þjóðarsam- staða. Nú síðast mega grænu hreyfingamar reyna það, að allir aðrir flokkar reyna að vera dálítið grænir á litinn (meira að segja Margrét Thatcher!). Að sjálfsögðu finnst hlutað- eigandi sem hér sé um folsun sögunnar og vanþakklæti herfi- legt að ræða. En á hitt er að líta, að einmitt i þessu eru áhrif nýrra hreyfinga fólgin: Ef þær eru með nýtilegar hugmyndir, þá munu þær smjúga um allt samfélagið. Afbakaðar og útþynntar að sjálf- sögðu, en þær smjúga samt. Þær merku þjóðmálahreyfingar sem risið hafa í aldarinnar rás, þær ná að sönnu aldrei markmiðum sín- um ómenguðum og verða að bíta í það súra epli að „aðrir tóku það besta frá mér“. En heimurinn eða þjóðfélagið hér hið næsta er samt breytt, ekki hið sama og það var. Föstudagur 5. októbert 1990 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA13

x

Þjóðviljinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.