Þjóðviljinn - 12.10.1990, Blaðsíða 28

kastalagarðinum
I Trakai-kastala sátu
hertogar Litháens
Heimsókn Landsbergis.for-
seta Litháens, fyrr í vikunni
verður okkur tilefni til að
segja lítillega frá Trakai-
kastala, sem er merkilegt
mannvirki þar í landi og eitt
af því sem Litháar eru mjög
stoltir af.
Trakai er ekki nema um
þrjátíu kílómetra frá höfuð-
borginni Vilnius. Kastalinn ris á
eyju í vatni og allt í kring eru
vötn og skógar: Hingað mun
auðveldlega leita hugur ungra
drengja sem vilja lifa sig inn í
þann tíma þegar riddarar fóru
um héruð með burtreiðum og
annarri frægð.
VESTMANNA-
EYJAR
a\\adaga
ARNARFLUG
INNANLANDS hf.
Reykjavíkurflugvelli - Sími 29577
Fomhöiúðborg
Trakai var eitt sinn höfuð-
borg mikils ríkis Litháa sem
mjög setti svip á alla miðalda-
sögu Evrópu austanverðrar. Og
þar sátu stórhertogar landsins,
Gediminas, Kestutis, Algirdas,
Jagela, Vytautas, eins og frægt
er í sögum og munnmælum.
Kastalinn sjálfur var byggð-
ur á íjórtándu og fimmtándu
öld og var eitt besta virki í Evr-
ópu, með veggjum þykkjum og
traustum tumum og fallstykkj-
um sem skutu steinkúlum á
stærð við mannshöfuð að óvin-
unum.
Ekki veittiaf
Ekki veitti Litháum af virki
góðu, og virki höfðu reyndar
verið reist í Trakai áður en kast-
alinn sjálfur kom til. Nágrannar
Litháa við Eystrasalt, Prússar,
Lettar og Eistur, höfðu lotið í
lægra haldi fyrir þýskum kross-
riddurum sem í austurveg heij-
uðu þegar á tólftu öld. Prússar
hurfu reyndar með öllu og er
ekki neitt eftir af þeim annað en
heiti á ýmsu því sem mönnum
fellur síst í fari Þjóðveija. En
Litháar héldu velli af merki-
legri þrjósku. Veittu krossridd-
urum öflugt viðnám og neituðu
að taka við kristni úr þeirra
hendi. Vom reyndar síðustu
heiðingjamir í Evrópu ef svo
mætti segja, eins og vel og skil-
merkilega kemur fram í þjóð-
sögum þeirra og siðum fom-
eskjulegum.
Krossriddararnir
reyndu um tveggja alda
skeið að leggja Litháa
undir sig og tókst aldrei.
Trakai var nógu öflugt
virki til að standast
hvaða árás sem var og
féll ekki í hendur innrás-
armanna. Árið 1410 sigr-
aði litháískur her, sem
hafði reyndar bæði rúss-
neskan og pólskan liðs-
styrk, her krossberaridd-
ara í orustunni við
Gmnewald (Zalgiris á
litháísku). Bám riddarar
ekki sitt barr eftir þetta.
Kastalinn séður frá
göngubrúnni sem tengir
hann við samnefndan
smábæ.
Hnfcpiunog
Um það Ieyti stóð mikill
ljómi um Trakaikastala. En
samt var hnignun hans hafin,
miðstöð valds var að flytja ann-
að. Árið 1386 hafði Jagela stór-
hertogi tekið kaþólskan sið og
kvænst pólskri prinsessu. Þar
með vom ríki Pólverja og Lit-
háa sameinuð og litháíska yfir-
stéttin varð fljótlega pólsk að
siðum og tungu.
Trakai-kastali féll í gengi
undir lok fimmtándu aldar og
var um skeið notaður sem fang-
elsi fyrir aðalsmenn sem fallið
höfðu í ónáð.
Á miðri sautjándu öld var
kastalinn lagður í rúst í ein-
hverri styrjöldinni og var í nið-
umíðslu allt fram yfir 1960. En
þá byrjuðu litháískir fomleifa-
fræðingar, arkitektar og sagn-
fræðingar að endurreisa hann
með fulltingi litháísku sovét-
stjómarinnar, sem var um
margt þjóðemissinnaðri en
stjómir annarra sovétlýðvelda.
Svo mikið er víst að þá var
skrifað stundum í rússnesk blöð
um að óþarft væri að spandera
fé í að endurreisa Trakai-kast-
ala og þar með kynda undir
þjóðemishyggju Litháa, sem
væri meiri en nóg fyrir.
Trakai er nú vinsæll ferða-
mannastaður með sögusafni
miklu, tónleikahaldi og báts-
ferðum á vatnasvæðinu allt í
kring.
áb tók saman.
KILOIÐ AF
GOUDA
26%
r rr
IKILOAPAKKNINGUM LÆKKARUM:
VAR: 755,30 KR/KG
VERÐUR: 555,30 KR/KG
AUK k9d21-537