Þjóðviljinn - 22.02.1991, Side 12

Við biðjum
fyrir kveðjur
heim!
Á föstuinngangi með frændum og vinum í Færeyjum
Texti: Ragnar Karlsson Myndir: Jim Smart
ví verður seint upp á Fær-
eyinga logið að þeir sýni
ekki gestum og gangandi gest-
risni sem trúlegast á hvergi sina
iíka. Engu er líkara en að gest-
risnin og höfðingsskapurinn séu
þeim í blóð borin. Þótt Færey-
ingar fari litt í manngreinarálit,
eru Islendingar, að þeirra eigin
sögn, sérstakir aufúsugestir,
enda fínna sjálfsagt báðir jafnt
til skyldleikans og frændsem-
innar hvorir við aðra.
Þessu fengu blaðamaður og
ljósmyndari Þjóðviljans að kynn-
ast fýrir skömmu er þeir voru á
ferð í Færeyjum ásamt nokkrum
öðrum íslenskum fjölmiðlungum
á föstuinngangi og áttu kost á þvi
að kynnast sumu af því besta í fær-
eysku þjóðlífi: gestrisni og fast-
heldni á gamla siði og venjur.
Langafasta
gengurí garð
Langafasta, eða sjövikna fasta,
er tíðast talin hefjast á öskudegi og
nær til laugardags fyrir páska. A
föstunni er ætlast til þess að menn
sýni af sér guðsótta og góða siði
og neyti sér um ýmsar lífsins lysti-
semdir, svo sem í mat og drykk.
Öðru máli gegnir með næstu
daga fyrir föstu, föstuinnganginn.
Um aldir hafa menn gert sér glað-
an dag þessa síðustu daga áður en
tímabil afneitunarinnar gengur í
garð. Sunnar í álfúnni og víða í
kaþólskum löndum hafa um aldir
viðgengist gleðihátíðir miklar,
kjötkveðjuhátíðir, þessa síðustu
daga fyrir föstu. Á norðlægari
slóðum hefur trúlega aldrei verið
eins kátt á hjalla af þessu tilefni,
en samt hafa íbúar norðurhjarans
gert sér glaðan dag á föstuinn-
ganginum, en til hans teljast bollu-
dagur, sprengidagur og öskudagur.
Á viðlíka máta og íslendingar
halda föstuinnganginn í heiðri,
gera Færeyingar slíkt hið sama.
Flestu nútímafólki eru boð og
bönn föstunnar sjálfsagt framandi.
Johanes Olsen á Sandi rifjar upp
þá tíma þegar hann var „til lands“.
- Það voru góðir tímar þegar ég
var við útróðra á (slandi.
Þrátt fyrir að við höldum bolludag,
sprengidag og öskudag í heiðri hér
á landi, setjum við þessa daga trú-
lega fæst í samband við tímamót á
kirkjuárinu. Öðru máli hefúr gegnt
um Færeyinga: Þessi tímamót hafa
verið þeim mun áþreifanlegri.
Fastan markar endalok dans- og
kvæðatímans, en dansinn og söng-
kvæðin hafa verið óijúfanlegur
þáttur færeyskrar þjóðmenningar
fram undir þennan dag.
Færeyingar hafa varðveitt í
gegnum kvæðin og dansinn eigin
sögu og menningararf um leið og
dansinn hefúr eflt með mönnum
samkennd og samstöðu.
Að ganga grýlu
Á föstuinngangi gera menn sér
gjaman glaðan dag í mat og drykk
og hafa í ffammi allskyns glens og
gaman, en hápunkturinn á þessum
tímamótum í lífi Færeyinga er
mánudagurinn á föstuinngangi.
Áður fyrr var til siðs á föstu-
inngangi að ganga grýlu. Það var
ýmist gert á þann hátt að böm og
ungmenni dulbjuggust og bám
ösku í andlit sér til þess að ekki
væri hægt að bera kennsl á þau er
þau gengu hús úr húsi og bönkuðu
uppá, ellegar eins og var áður til
siðs t.d. í Miðvogi á Vogey að
systkin, gjaman frá efnaminni
heimilum, dulbjuggu sig með þara
og þönglum og sundmögum og
gengu hús úr húsi og hræddu böm
og sníktu kjöt, eða eins og segir í
þessari gömlu færeysku bama-
gælu:
Oman kemur grýla av görðum
við Jjöruíi hölum,
bjölg á baki,
skölm i hendi,
kemur at skera búkin upp á
börnum,
ið gráta eftir kjöti í föstu.
En allt er breytingum undir-
orpið.
Núorðið em hátíðahöldin á
föstuinnganginum með svipuðu
sniði víðast hvar í Færeyjum og
við eigum að venjast, nema hvað
askan og öskupokar þekkjast ekki
þar.
Á mánudegi í föstuinngangi
safhast færeysk böm og ungmenni
saman í dularklæðum og keppast
við að slá köttinn úr tunnunni, líkt
og íslensk ungmenni gera núorðið
á öskudag í stað bolludags.
Tiltölulega stutt er síðan þessi
siður mddi sér til rúms í Færeyj-
um. Samkvæmt athugunum fær-
eyska þjóðháttafræðingsins Jóans
Pauli Joensens, barst þessi siður til
Færeyja laust fyrir síðustu alda-
mót með dönskum presti sem
þjónaði á Sandey. Er þar líkt á
komið með Færeyingum og okkur
hvað dönsk áhrif varðar.
Það var ljóst af öllu í miðbæ
Þórshafhar síðdegis á mánudag á
föstuinngangi að eitthvað mikið
stóð til. Herskarar skrautbúinna
bama og unglinga þyrptust í bæ-
inn til þess að taka þátt í að slá
köttinn úr tunnunni. Eftir mikinn
atgang gaf tunnan sig að lokum.
Enginn var þó kötturinn, þess í
stað var tunnan sneisafúll af ap-
pelsínum og öðm góðgæti.
Þar stendur
hefðin föstum
fótum
Likt og gerst hefur hér á landi,
hafa fjölmargar gamalgrónar sið-
venjur Færeyinga orðið að lúta í
lægra haldi fyrir innreið nýrra
þjóðfélagshátta. Því er þó á mis-
jafnan veg farið eftir eyjum og
byggðarlögum hversu menn hafa
verið fastheldnir á foma siði. Fær-
eyingar sjálfir halda því fram að
hefðin standi traustari fótum eftir
því sem sunnar dregur. íbúar
tveggja suðureyjanna, Sandeyjar
og Suðureyjar, em sagðir mun
fastheldnari á gamalgrónar sið-
venjur en íbúar norðureyjanna. Og
víst er að mánudagur á siðasta
föstuinngangi var haldinn hátíð-
legur meðallnokkuð öðrum hætti
en gerðist í Þórshöfh, eins og
blaðamaður og ljósmyndari Þjóð-
viljans fengu að sjá og upplifa.
Húsvitjun á
Sandi
Á mánudegi á föstuinngangi
er til siðs á Sandi á Sandey að
nokkrir íbúar taka sig til og ganga
hús úr húsi í þorpinu. Til siðs er að
húsráðandi bjóði mönnum veit-
ingar, einn snafs á mann og ekki
þykir síðra að gestum sé boðið að
narta í skerpukjöt og grind, búi
húsráðendur svo vel að eiga slíkt
góðmeti i búri. Ef húsrúm leyflr er
gjaman stiginn dans við söng
kvæðamanns.
Eftir að menn hafa þegið veitt-
an beina er haldið af stað í næsta
hús og eftir því sem fram gengur
bætast alltaf fleiri í hópinn.
Það var af öllu ljóst að heima-
mönnum þótti ekkert sjálfsagðara
en að leyfa forvitnum blaðasnáp-
um frá Islandi að slást í hópinn.
Meðan við aðkomumennimir
stöldruðum við hjá þeim Söndur-
um rákum við nefið inn á ein 15
heimili. Og það var ekki að sökum
að spyija - okkur var hvarvetna
tekið með kostum og kynjum,
enda jáarar, eins og Færeyingar
nefha okkur, miklir aufúsugestir.
Af spjalli við heimamenn kom
í ljós að Sandeyingar hafa í gegn-
um tíðina haft mikil samskipti við
íslendinga og margir þeirra sem
komnir em vel við aldur vom á ár-
um áður við útróðra á íslandi, eða
„til lands“ eins og þeir sjálfir
nefha það.
Á máli þessara sjógarpa var
auðheyrt að þeir höföu litlu
gleymt frá dvölinni hér heúna,
sem stóð þeim ofarlega í minni. —
Það var góður tími á Islandi, sagði
Jóhannes Olsen, sem er orðinn 77
ára gamall. Hann stundaði útróðra
frá Norðfirði og Höfh um árabil. -
Mér er það alltaf minnisstætt þeg-
ar við fengum í einum túmum 18
tonn á 34 bjóð. Það var afli í lagi,
skal ég segja ykkur. Aflanum var
skipað samdægurs yfir í færeyska
skútu sem var á leið til Færeyja.
Þetta var erfiður dagur, en engu að
síður ánægjulegur, sagði Jóhannes
um leið og hann skenkti einn lítinn
á línuna.
En tengslin við ísland vom
Jógvan Poulsen á Sandi, sem er af (slenskum ættum, sýnir tveimur já-
urum myndir af ættingjum og vinum heima á (slandi. -Dama hefur einu
sinni neitað mér um dans og það var á fslandi. fslensku stelpurnar áttu
það til að vera dálítið hofmóðugar gagnvart okkur Færeyingunum.
Grindin freistar. Jan Klövastad, forstjóri Norðurlandahússins í Færeyj- Jáararog negvarstlga færeyskan dans af m
um, stenst ekki mátið og stelur sér bita.
12 SÍÐA — NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 22. febrúar 1991