Þjóðviljinn - 05.07.1991, Qupperneq 21

Fúsk í fyrirrúmi
í vikunni höfum við fengið
að kynnast dæmum úr stjórn-
kerfinu sem sýna hvernig ráða-
menn vaða yfir fólk á skítugum
skónum. Við höfum líka fengið
að kynnast því hvernig mennt-
un og kunnátta er forsmáð, ef
hún stendur í vegi fyrir áætlun-
um þessa þursaflokks.
Ráðherrarúlletta
kratanna
markið að vekja á sjálfum sér at-
hygli, hefur það sannarlega tekist!
Lára Halla og
Sigmundur
sýna reisn
Sennilega hefur ráðherra ekki
grunað, að Lára Halla Maack,
réttargeðlæknir brygðist svo við
sem raunin hefur orðið á. Hún
hefur sjálf sagt að fagmennsku
sinni væri stórlega misboðið í
utanrikisráðherra að háskólarekt-
or skuli leyfa sér að hafa sjálf-
stæðar skoðanir á þjóðmálum að
hann fór um hann niðrandi orð-
um. Jón Baldvin taldi háskóla-
rektor svo illa upplýstan, að hon-
um veitti ekki af því að setjast aft-
ur á skólabekk með nýnemum í
Evrópufræðum.
Ef svona uppákomur yrðu úti
í hinum siðmenntaða heimi, kall-
aði almenningsálitið á afsögn ráð-
herranna. Hér á íslandi er fólk
Hollustuvemd ríkisins var
lögformlega réttur aðili til að
fjalla um starfsleyfi fyrir fyrir-
hugað álver áður en umhverfis-
ráðuneytið kom til. Jón Sigurðs-
son kaus hins vegar að hafa annan
hátt þar á. Hann kom á fót sinni
eigin nefhd til að fjalla um um-
hverfismálin. Þurftu menn annað
hvort að vera kratar eða múl-
bundnir embættismenn til að vera
gjaldgengir í nefndina (nema
hvort tveggja væri).
Við stjómarmyndunina í vor
var uppi fúm og fát. Svo mikið lá
krötunum á að hespa af þessa um-
deildu kúvendingu og þagga nið-
ur í óánægjuröddum óbreyttra
flokksmanna, að þeir gleyptu allt
sem að þeim var rétt.
Jón Baldvin hafði að orði við
fjölmiðla að höfuðtilgangur
kratanna með þessari stjómar-
myndun væri að koma á ,jiýrri
viðreisn“ í helstu atvinnuvegum
þjóðarinnar, sjávarútvegi og land-
búnaði. Að sjálfsögðu byggðist
þetta á forræði yfir viðeigandi
ráðuneytum.
En svo vel tókst borgarstjór-
anum fyrrverandi að þræla „karl-
inum i brúnni“ út í nokkmm Við-
eyjarsiglingum að hann þóttist
hólpinn að sleppa með fimm ráð-
herra úr öllu volkinu, þegar staðið
var upp úr Steffensen-sóffanum í
beinni útsendingu.
Molamir, sem eftir voru þegar
Sjálfstæðisfálkamir voru búnir að
gæða sér á feitustu bitunum, vom
ráðuneyti heilbrigðismála og um-
hverfismála. Innan þingflokks
kratanna höfðu menn átt von á
einhveiju allt öðm og vom því ó-
viðbúnir að velja ráðherra, sem
hentuðu þessum embættum. Ég
leyfi mér að fullyrða að, að kvöldi
hafi þeir Eiður og Sighvatur lítt
átt von á að því að vakna að
morgni í þeim beð er þeim var þá
búinn.
Báðir era þeir framtakssamir
menn. Fagþekkingu hafa þeir hins
vegar litla. í þeirri stöðu er það
hygginna manna háttur að fara sér
rólega fyrstu mánuðina, afla sér
lágmarksþekkingar og leita sér
ráðuneytis. Þessir tveir hafa ekki
þann „stíl“.
Allt á fleygiferö
meö Sighvati
Allt hefur verið á hvolfi í heil-
brigðisráðuneytinu eftir að „sá
slasaði" fékk þar lyklavöldin.
Hann tók við af gætnum og
grandvörum manni, Guðmundi
Bjamasyni, sem unnið hafði
markvisst að merkilegum endur-
bótum í heilbrigðisgeiranum. Til
þess hafði hann tekið sér þann
tíma, sem eðlilegur má teljast og
mælist í árum.
En Sighvatur hugðist hrinda
þessu öllu í ffamkvæmd á
nokkram mánuðum. Svo fast hef-
ur hann brotist um undanfamar
vikur, að hver einasti fféttatími er
undirlagður. Heilsuhælismálin,
sjúklingaskatturinn, deilur við
landlækni, deilur við réttargeð-
lækni. Allt em þetta mál, sem
bera vott um flumbmgang og
vankunnáttu ráðherrans. Sé tak-
Einar Valur
Ingimundarson

Fúskarar: Sighvatur, Jón, Eiöur
::gum mattui
Fagmenn: Lára Halla, Sigmundur
samskiptum sínum við ráðherr-
ann.
Lára Halla hafði þá virðingu
fyrir sinni menntun og sínum
starfsskilyrðum að hún kaus
ffemur að segja stöðu sinni lausri
en að láta þjösna sér út í fyrirsjá-
anlegar ógöngur af æðsta yfir-
manni heilbrigðismála í landinu.
Ég tek ofan íyrir svona hrein-
skilni og á Lára Halla þakkir
skildar fyrir slíkt fordæmi.
Hins vegar er það staðreynd,
að alls staðar í stjómkerfinu er
hægt að finna vel menntað fólk,
sem hefur látið þursana svin-
beygja sig til þess eins að halda
stöðu sinni til geta ffamfleytt fjöl-
skyldum sínum.
Það er vel við hæfi að minna
hér á ummæli annars snillings í
ráðherrastól, Jóns Baldvins
Hannibalssonar, við útskriftar-
ræðu dr. Sigmundar Guðbjamar-
sonar háskólarektors, þar Sig-
mundur viðraði athyglisverðar
skoðanir sínar á neikvæðum hlið-
um íslenskrar aðildar að Evrópu-
samfélaginu.
Svo illa fór það fyrir brjóstið á
hins vegar vant því að ráðherram-
ir misnoti vald sitt til að ryðja öll-
um úr vegi, sem standa í vegi fyr-
ir þeim og þeirra metnaði.
Gildi menntunar og reynslu er
rómað í hátíðarræðum:
„Ungt, vel menntað fólk er
mesta auðlind hverrar þjóðar".
Þegar þetta unga, vel mennt-
aða fólk leyfir sér að koma fram
með skoðanir sem falla ekki að á-
formum íslenskra stjómþursa er
menntafólkinu alltaf mtt í burtu.
Hér talar einn af reynslunni og er
þá mál að víkja aðeins að um-
hverfisráðherranum, Eiði Guðna-
syni.
Starfsleyfiö ekki
sýnt umhverfis-
nefnd Alþingis
Málsmeðferðin í samninga-
viðræðum íslenskra aðila við full-
trúa Atlantal-hópsins vísar mönn-
um veginn til þeirrar ffamtíðar,
sem Jónamir sjá fyrir sér í Evr-
ópudraumalandi ffamtiðarinnar.
Þar er nú ekki verið að hafa fyrir
því að vesenast með einhveijar ó-
þægar vísindastofnanir eða há-
skólahyski í þjóðþrifamálum eins
mati á nýju álveri.
Var þetta mjög gagnrýnt og
hefur m.a. fyrrverandi forsætis-
ráðherra nýlega látið þau orð falla
að inn í fyrsta „heiðursmanna-
samkomulag“ Jóns Sigurðssonar
við Atlantal-hópinn hafi slæðst
orðalag sem fyrsti umhverfisráð-
herrann, Júlíus Sólnes, varði
miklum tíma og mörgum utan-
ferðum til að reyna að fá breytt.
Nú veit íslenskur almenningur
ekki, hvort Eiði Guðnasyni hefur
tekist betur til en forveranum. En
það er hins vegar augljóst af allri
leyndinni með fyrirhugað starfs-
leyfi að þar er eitthvað að finna,
sem ekki er víst að allir gleðjist
yfir.
Talsverða athygli vekur að sá
starfsmaður umhverfisráðherrans,
sem fer með gerð þessa starfsleyf-
is hefur enga menntun á þessu
sviði. Sérfræðingar í loftmengun
hjá Hollustuvemdinni em ekki
spurðir.
Ástæðan er einföld. íslenskir
aðilar taka ekki ákvarðanir í þessu
máli. Atlantal hópurinn hefur ein-
faldlega tilkynnt heiðursmannin-
um Jóni Sigurðssyni hvaða kröfur
þeir geti sætt sig við, ýmissa hluta
vegna, og það séu kröfumar sem
þeir em vanir frá heimaslóðum.
Fulltrúar Alumax vom jafnvel
svo harðsvíraðir síðastliðið sum-
ar, þegar efnt var til sýndarsam-
keppni á meðal sveitarfélaganna
um staðsetningu fyrirhugaðs ál-
vers, að þeir vildu láta sveitarfé-
lögin bjóða niður umhverfiskröf-
umar fyrir hvert öðra. Hafnar-
fjörður komst þá um hríð inn í
umræðuna vegna þess að þar á bæ
höfðu menn eitt álver fyrir í tún-
fætinum og því engin þörf á
ströngum loftgæðakröfum. Full-
trúar Granges og Hoogovens
stöðvuðu þennan ljóta leik því
þeir sáu fyrir neikvæð viðbrögð á
heimaslóðum hjá umhverfis-
vemdarfólki gagnvart svona „ný-
lenduherraaðferðum“.
Islensku heiðursmönnunum
þótti þetta hins vegar ekkert at-
hugavert, ffernur en þeim þyki
það athugavert að Alþingismenn
fái ekkert um starfsleyfið að vita
fyrr en „allur pakkinn er tilbú-
inn“, svo notuð séu orð ál-Jóns.
Lakari loftgæöi
fyrir aukin
lífsgæöi
Niðurstaðan er því m.a. sú að
ekki verður krafist hreinsibúnaðar
fyrir brennisteinsoxíð frá álver-
inu. Það kemur til með að marg-
falda það magn mengunarefha,
sem aðrar þjóðir em að berjast við
að draga úr með alls kyns aðgerð-
um.
Embættismenn úr taglhnýt-
ingahópnum segja við þessu:
„Ef við tökum ekki þetta álver
hingað, verður það bara byggt
einhvers staðar þar sem orkunnar
er aflað með kolakyndingu og þá
verður miklu meiri mengun. A Is-
landi er þó verið að nota hreina
orku“.
Þetta er slíkur reginþvætting-
ur að hann er vart svara verður. í
þriðja heiminum er boðið upp á
gríðarlega orku frá fallvötnum
fyrir álver ffamtíðarinnar (t.d. í
Venezuela) og í iðnríkjunum fær
ekkert kolaorkuver svo starfsleyfi
af það setji ekki upp fullkominn
vothreinsibúnað til þess að
hreinsa brennisteinsoxíð úr út-
blæstrinum. Sennilega sleppur
mun minna af brennisteini ffá
þeirri hreinsun en frá hinu ný-
tískulega álveri, sem rísa skal á
Keilisnesi með góðu eða illu.
Þetta er nú sá bitri sannleikur
sem menn skulu sætta sig við.
Fleira góðgæti mun reynast í
starfsleyfinu, þegar að verður
gáð.
Starfsaðferðir ráðherrans em
hins vegar lítt til eflirbreytni og til
þess eins fallnar að veikja tiltrú
almennings á því að í ráðuneyti
umhverfismála sé hagur framtíð-
arinnar borinn fyrir bijósti.
Þótt Eiður Guðnason tæki á
móti blaðamanni Morgunblaðsins
á vordögum með útbreiddan
faðminn í grænum reit held ég að
landsmenn séu ekki svo „grænir“
að telja umhverfismálin mikil-
vægust landsmála af því að nýr
ráðherra var sestur þar í stólinn.
Fremur: Þrátt fyrir að...
Föstudagur 5. júlí 1991 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 21