Þjóðviljinn - 19.07.1991, Page 17

Það koma of margir gestir
Nokkur orð um alltof vel
heppnaðan túrisma og landa-
kaup aðkomumanna
Fyrir nokkrum árum kom
hingað norskur prófessor sem
Ame Næs heitir. Hann sýndi í
Norræna húsinu ágæta mynd sem
hann og nokkrir félagar hans
höfðu tekið í bandarískri eyði-
mörk. Þeir voru stoltir yfir því að
geta lifað eins og blómi í eggi í
eyðimörkinni og kunna að meta
rauðgrýtta fegurð hennar og fá-
gætan gróður. En undir lok mynd-
arinnar voru þjófar komnir í Pa-
radís. Ibúar stórborgar sem ekki
var langt undan höfðu komist á
snoðir um að eyðimörkin var
gimileg til fróðleiks og vom fam-
ir að þyrpast þangað með sín tjöld
og grillveislur og dragandi á eftir
sérjeppaslóðir.
Helvíti það eru
hinir túristarnir
Mér hefúr ofl verið hugsað til
þessarar þverstæðu: nátúruunn-
endur koma á sjaldgæfa staði og
merkilega, þeir skrifa um þá og
lýsa þeim og taka glæsilegar
myndir. Þessi skrif og myndir
hafa áhrif, á skammri stundu
fjölgar þeim mjög sem elta vilja
framsækna og fundvísa náttúm-
vini og þá er komið að þeim sömu
nátúmvinum að rífa í hár sitt: er
allt að fyllast af andskotans túrist-
um hér!
Svipað verður uppi á teningn-
um þegar skoðuð er starfsemi
sem frá upphafi miðar beinlinis
að því að draga að ferðamenn.
Þeir sem stunda ferðamannaþjón-
ustu kvarta lengi vel yfir því, að
ekki sé nóg um gestakomur. Biss-
ness ekki nógu líflegur. En um
leið og ferðamannaviðskiptin em
komin á græna grein, þá fer hroll-
ur um alla sem ekki em í því sjálf-
ir að græða á aðsókninni: nú em
andskotans túrhestamir að éta
upp enn einn fallegan stað.
Svona gengur þetta.
Paradís í
Provence
Ég var að sjá í Sunday Times
fróðlega sögu úr Frakklandi sem
kemur inn á þennan vanda - og
reyndar fleiri.
Peter Mayle heitir breskur rit-
höfundur sem hefúr um nokkurt
skeið verið búsettur í Provence í
Suður-Frakklandi. Nánar tiltekið
í fögm þorpi uppi á fjalli, sem
Ménerbes heitir og er röska 30
km. frá Avignon þar sem páfamir
sátu forðum daga. Nema hvað:
Mayle þessi er Iipur penni og hef-
ur samið tvær bækur um Pro-
vence og mannlífið þar. Þessar
bækur hafa orðið feikna vinsæld-
ar í Bretlandi. Sú fyrri, „Ár í Pro-
vence“, hefur verið í sextíu og
eina viku á metsölulista Sunday
Times. Hin síðari, „Toujours Pro-
vence“, hefur verið á metsölulista
yfir innbundnar bækur í tíu vikur
(er víst ekki komin út í kilju).
Kvennabósinn
Roman
Er það þá ekki gott og fagurt
og indælt að Bretar skuli verða
forlyftir í fogm og sögufrægu
héraði í Suður-Frakklandi með
því að lesa bók? Svo gæti virst.
Að vísu segja þeir sem til þekkja,
HELGARPIS
að Mayle sé fyrst og fremst slyng-
ur sölumaður og þar eflir lítt
áreiðanlegur höfundur. Bækumar
séu fullar með ónákvæmar og
beinlínis rangar upplýsingar.
Hann ýki stórlega og dragi upp
einhverskonar draumamynd af
frumstæðu og skrýtnu og sjarmer-
andi mannlífi fyrir landa sína.
Þessir góðu og síkátu bændur hér-
aðsins em ekki til, segir annar
breskur höfundur sem býr á
staðnum. Ekki frekar en maður-
inn sem Mayle þykist hafa hitt og
var að kenna froskum að syngja
þjóðsöng Frakka!
Sumir hafa orðið fyrir nokkr-
um skrýtnum óþægindum eins og
til að mynda Ramon nokkur Ro-
bert, sem er nýbúinn að opna
pitsusölu í Ménerbes. Mayle hef-
ur lýst honum sem elskulegum og
kvensömum og drykkfelldum
þijót. Ramon þessi er allt í einu
orðinn heimsfrægur í Bretlandi
og gestir koma þaðan í hópum og
vilja fá að skoða hvemig hann býr
og spyija hann út úr um lífið og
tilvemna. Ramon kann ekki
ensku og veit ekkert hvað um
hann hefur verið skrifað og kem-
ur af fjöllum þegar hann á að
heita frækinn kvennabósi.
Friöurinn úti
En þetta em nú allt smámunir.
Aðalvandinn er sá, að vinsældir
bóka Peters Mayle hafa komið af
stað miklum pílagrímsferðum
Breta til Provence. Sumir telja að
kannski eigi þau pláss sem hann
lýsir von á því að fá yfir sig hálfa
miljón Breta sem em að kanna
söguslóðir og vilja sjálfir fá að
þreifa á dásemdum suðurfransks
mannlífs. Hver staðarbúi af öðr-
um rís upp og stynur og barmar
sér: mannskrattinn eyðileggur
þann góða anda sem hér hefur
rikt. Frið og ró. Hér verður allt
fullt af fólki og skyndibitastöðum
og ógeði.
Landakaup
Það spaugilega við þessar
kvartanir er það, að þeir sem hæst
hafa em efnaðir Bretar sem hafa
keypt sér hús í Provence og vilja
fá að vera þar í friði fyrfir öðmm
Bretum. Ramon sá sem fyrr er
nefndur, hann er í bili að hugsa
fyrst og fremt um aukin viðskipti
með sínar pitsur.
En þá er líka komið að öðm:
landakaupum. Bretamir sem nú
þyrpast til Provence ( og sá
straumur á eftir að þyngjast eflir
að gerðir verða sjónvarpsþættir
upp úr bókum Mayles) - þeir em
ekki barasta að spyija eflir því
hvar Mayle sjálfur býr eða skálk-
urinn Ramon Robert. Meðal
þeirra em líka peningamenn sem
em að leita sér að húsum til
kaups. Bændur þar um slóðir
standa höllum fæti eins og víða
annarsstaðar, og þeir eiga að erfitt
með að standast tilboð efnaðra út-
lendinga um að selja býli sín. Satt
að segja em þau Iandakaup löngu
byrjuð. Um það bil helmingur
íbúanna í Ménerbes og næstu
þorpum þar um kring em efnaður
útlendingar sem búa þama lcngri
eða skemmri tíma á hverju ári -
Bretar, Þjóðverjar, jafnvel Amrík-
anar.
Heimamenn
hverffa
Kannski var sá síglaði suður-
franski bóndi sem Peter Mayle
lýsir aldrei til. En ekki nóg með
það: heimamenn em þar um slóð-
ir að komast í minnihluta. Kann-
ski vcrða þeir í framtíðinni til-
tölulega litill hluti íbúanna, haf-
andi sæmilegar tekjur við veit-
ingasölu og bílaviðgerðir. En hér-
aðið verður ekki lengur franskt í
neinum marktækum skilningi.
Hvaða skilningur er það?
gætu menn þá spurt. Nú verður
mér hugsað til pistils sem fransk-
ur höfundur skrifaði í Time á dög-
unum. Hann var að skrifa um það,
hvað það eiginlega þýddi að vera
Frakki. Hann svaraði með því að
lýsa degi í litlu plássi í Pyrenea-
fjöllum þaðan sem hann er ættað-
ur. Frá dal og fjöllum, blóma- og
jarðarberjasölum á torginu, fólki
sem kemur frá morgunmessu og
skiptist á slúðri, frá sveppasúpu
og ævagömlum og sögulegum
garði og hann segir:
Ræturnar
og landsalan
„ Ég ákvað að besta svarið
sem ég gæti gefið við spuming-
unni „hvað er að vera Frakki?“
væri að Iýsa ýkjulaust þessum
klukkstundum þegar ég fann aftur
bragðið af staðnum þar sem ég
fæddist og þar sem ég gat komið
til skila til bamanna okkar tilfmn-
ingu fyrir höfuðeiginleikum lands
sem er alltaf mín undirstaða,
geymir mínar rætur - hvað sem
líður ferðalögum og lengri eða
skemmri dvöl á öðrum stöðum.
Hvergi annarsstaðar getur lands-
lag, litir og andlit náð fullkomn-
um tökum á mér“...
Þetta er vel mælt og getur átt
við íslending eða Dana að breyttu
breytanda. En, gætu menn spurt,
hvað kemur þetta við landakaup-
um í Provence eða annarsstaðar?
Það er nú verkurinn. Við bú-
um við vaxandi viðskiptafrelsi
eins og allir em að tala um. Það
frelsi þýðir m.a. að menn geta
keypt sér land og býli hvar sem er.
Það virðist nokkuð gott frelsi við
fyrstu sýn. En hefur einn lciðan
galla: það getur enginn notað
þetta frelsi nema hann hafi pen-
inga. Og við getum séð það fyrir
okkur, að rikt fólk, það er á þön-
um um heiminn, hvort sem væri
til Provence eða Borgundarhólms
eða Isiands, og vill gjama kaupa
sér hús og land. Ekki til að vera
þar alltaf, heldur til að EIGA sér
frið og ró og fegurð hér og þar.
Hér og þar sagði ég, vegna þess
að þeir sem ríkir em þeir eiga sér
fimm hús eða sjö hér og þar í
heiminum.
Og viö hinir
Og við hinir, sem eigum ekki
mikla peninga afgangs, við getum
átt von á þróun sem er á þessa
leið: I hverju landi em keyptir til
einkaafnota þeir skikar sem eftir-
sóknarverðastir em. Þeir safnast á
hendur þeirra sem best em stadd-
ir, heimamanna og enn ríkari koll-
ega þeirra erlendra. Meðan það
þrengir smám saman að okkur
hinum: æ víðar risa girðingar og
skilti sem á stendur: Einkaeign.
Oviðkomandi bannaður aðgang-
ur. Falleg og friðsæl hémð geta
orðið að alþjóðlegri nýlendu sem
er eins og klippt út úr landinu,
eins og Ménerbes og nálæg pláss
í Provence. Og sá sem vill þangað
koma til að muna sem best að
hann er maður franskur: hann
hittir fyrir eithvað annað, það hef-
ur verið höggvið á þær rætur sem
hann hélt sig hafa skilið eftir.
Gáum að þessu.
Peter Mayle og bók hans: Bretar flykktust til Provence til að láta draum-
inn rætast...
Föstudagur 19. júlí 1991 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 17