Þjóðviljinn - 31.01.1992, Blaðsíða 14

síst í því að hann hefur verið hinn
póllinn á móti Morgunblaðinu, í svo
að segja ölluni rnálum."
„Þjóðviljinn hefur haff þá þýðingu
fyrir íslcnska þjóðmálaumræðu að
hann hefur komið með allt annað
sjónarhom inn i þessa umræðu en aðr-
ir fjölmiðlar og átt þannig þátt i að
gcra þessa umræðu fjölbreyttari og
breiðari,“ segir Styrmir.
Atli Rúnar segist álíta að bjóðvilj-
inn hafi áður haft meiri þýðingu í
þjóðmálaumræðunni heldur en á allra
siðustu ánim. „Ég merki það helst á
því að mér finnst blaðið ekki cins beitt
og það var áður, menn höfðu þá
ákveðnar skoðanir, annað hvort voru
þefr sammáfa Þjóðviljanum eða þeir
voru ósammála honum. Hann er orð-
inr, sjálfsagðari hlutur af fjölmiðlatil-
vemnni, mcnn em sáttari á að hann sé
til sem slíkur, og ég cr ekkert viss um
að það sé gott vörumerki. Ég held að
það hafi verið meira tekið eftir hans
rödd áður vegna þess að hún var um-
deildari. Það er kannski hluti af vand-
ræðum blaðsins núna. Það var áreið-
anlega meira um það áður að þeir sem
töldu sig fylgjast vel með, töldu sig
einnig þurfa aö fylgjast með Þjóðvilj-
anum til að spanna allt sviðið. Það má
þó ekki lita svo á að Þjóðviljinn hafi
engan tilgang lengur í þjóðmálaum-
ræðunni, en hann mætti vera grimm-
ari, til dæmis við Alþýðubandalagið
þegar það er í meirihluta hvort sem er
i bæjarstjómum cða ríkisstjóm. í raun
eiga blöð að vera i stjómarandstöðu,
flokksmálgögn líka. Flokkamir hafa
heldur ekki gott af því að það séu
strokin á þeim veiðihárin þegar þeir
komast í valdastóla. ég man sérstak-
lega eftir því og þótti miður, hvað
Þjóðviljinn breyttist gagnvart borgar-
pólitíkinni þegar vinstri meirihlutinn
komst til valda í Reykjavík. Þá sá
maður ekki lengur myndir af opnum
skolpræsum o.fl. Svo má ekki gleyma
menningunni. Þjóðvljinn hcfur gcrt
mér mikið gagn sem menningarpólit-
ískt blað. Ég mun sakna hans ckkert
síöur þannig séð. Hann var áhrifameiri
fjöhniöill í menningarumræðunni,
þegar hann var upp á sitt besta, heldur
en stærð blaðsins gaf'tilefni til.“
„Þjóðviljinn hefur í gegnum árin
og áratugina veriö málsvari þeiaa afla
sem staðið hafa lengst til vinstri í ís-
lenskri stjómmálabaráttu. Scm slíkur
hefur hann skapaö nauðsynlegt jafn-
vægi i almcnnri þjóömálaumræðu og í
því hefur styrkur hans verið fólginn,"
scgir Birgir. „Hins vegar hefur þetta
hlutverk lians minnkað í takt við
minnkandi vægi róttækrar vinstri-
stcfnu og „minni pólaríseringar" í
vestrænum stjómmálum. Það þýðir
hins vcgar ekki að blaðið cigi ekki er-
indi. Þjóðviljinn hefur fram til dagsins
í dag tekið þátt í og verið frumkvöðul!
að tjölmörgum þörfum skoðanaskipt-
um í þjóðfélaginu, bæöi á sviöi stjórn-
mála og menningarmála."
Ingibjörg Sólrún svarar þannig
spumingunni um áhrif Þjóðviljans á
þjóðmálaumræðuna:
„Talsvcrð - bæði jákvæð og nei-
kvæð. Þjóöviljinn hcfur olt veriö far-
vcgur fyrir ferska og frjóa þjóðmála-
umræðu. Er þar skcmmst að minnast
þess að þar átti opinber untræða um
kvcnnamenningu upptök sín en hún
átti drjúgan þátt í tilurö kvennafram-
boðanna. En Þjóðvíljinn hefur líka oft
verið óttalcgt rifrildishænsn og átt
sinn þátt í þvi að kcyra ntál ínn í
blindgötu með dyggilegri aðstoð
Moggans. Oft og tíðum hafa menn á
þessum tveimur bæjum verið sam-
mála um þaö eitt að vcra ósammála og
lagst í skotgrafahemað til að afla sín-
um málstað fylgis. bannig tókst þess-
um blöðum yfirleitt að drepa umræð-
una og eftir situr söknuöur yfir öllu
því scm heföi þurft að segja en aldrei
var sagt.“
„Lengi vel var það svo,“ rifjar
Sigurveig upp. „að maður þurífi að
lesa bæði Morgunblaðið og Þjóðvilj-
ann til að hafa pólana sitt hvom meg-
in, síðan hefur þctta vahiast töluvert
út. Kannski hefur það haft töluverð
áhrif síðustu árin að blaðamenn cm
ekki lengur upprennandi pólitíkusar;
blaðamenn cm starfsstétt með
ákveðnar hugsjónir og setja sér vinnu-
reglur sem vom ekki eins áberandi hér
áður fyrr þcgar pólitísk áhrif fengu
mjög mikinn tíma í fréttaflutningi.
Þetta hefúr breyst þannig að pólamir
em ekki eins sterkir og andstæðir og
þeir vom áður. Hins vegar er það enn
svo að Þjóðviljinn tekur oft á öðmm
málum en hinir miðlamir og maður
sér líka mikinn mun á Þjóðviljanum
eftir því hvort Alþýðubandalagið er í
stjóm eða stjómarandstöðu. En ein-
mitt vegna þess að pólamir em ekki
„Mér finnst
Dagblaðið ekki geta
verið sá mótpóll við
Morgunblaðið sem
nauðsynlegur er.
Dagblaðið tekur
mun minna á
þjóðfélagsmálum og
er meira í
dægurmálum þannig
að mér finnst að
fyrir utan það þurfi
að vera tvö stór
morgunblöð“
cins sterkir og áður er erfitt að gera sér
grein fyrir þvi hvaða áhrif Þjóðviljinn
hefur haft alvcg á síðustu ámm. Ég
held samt að mismunandi hugmynda-
fræði þurft að vera í fjölmiðlum, við
þurfum á þvi að halda að það sé ekki
bara eitt sjónarmið sem ræður.“
Jónas og Gunnar telja að áhrif
Þjóðviljans hafi farið þverrandi með
ekki missa úr þótt ég sjái Þjóðviljann
ekki á hverjum morgni. Hann hefúr
líkt og Tíminn orðið utanveltu. Þegar
ég byijaði í þessu þá var Þjóðviljinn
miklu meira mál. Ég man eftir því að
greinar Austra höfðu áhrif og vora
mikið lesnar. Mér var illa við þessar
greinar. Ég var einn af fáum sem ekki
hrósuðu þeim. Mér fannst þetta vera
illgjamt og málefnalaust skítkast. Mér
fannst blaðamennskan einsog hún
birtist í Austra andstæð mínum sið-
ferðislögmálum. Það að leggja menn í
einelti og fjalla um það sem ekki hafði
efnislega með málið að gera. Ég hef
tekið eftir þvi að fólki þótti þetta ákaf-
lega merkileg blaðamennska. Skoðan-
ir mínar í gegnum árin hafa mótast af
því að mér fannst Þjóðviljinn vera
reiður, skapvondur, ósanngjam, ein-
sýnn, lyginn og forstokkaður. Éf við
bemm hann saman við Morgunblaðið
og Tímann, sem líka vom pólitísk
blöð, þá vantaði þau þessa talönarka-
lausu fyrirlitningu á lesandanum sem
var að finna í Þjóðviljanum, það er að
segja að lcsandinn æti allt r af því
hann væri okkar maður. Ég heföi
aldrei viljað taka þátt í slíku. Þetta var
tegund blaðamennsku sem fólst í því
að það mætti allt, maður mætti halda
fram hveiju sem væri og hafa það
bara nógu persónulegt. Þetta em áhrif
frá Magnúsi Kjartanssyni en ég held
að hann hafi haft skaðleg áhrif í ís-
lenskri blaðamennsku."
Gunnar Steinn segir Þjóðviljann
því miður hafa haft minnkandi þýð-
ingu á síðari árum vegna smæðar
sinnar og vegna þeirrar tvöfeldni sem
a.m.k. á vissum timum hafi einkennt
þetta blað sem „fijálsan" fjölmiðil og
málgagn Alþýðubandalagsins um leið.
„Heiðarleiki gagnvart sjálfum sér
Gunnar Steinn Pálsson: DV er óumdeilanlega metnaðarlítill afþreyingarmiðill
sem skiptir engu máli í vitrænni þjóömálaumræðu.
ámnum og séu nú lítil eða nánast eng-
in.
„Ég á erfitt með að meta sögulcgt
gildi Þjóðviljans. En um þessar mund-
ir cr þaö giídi lítiö sem ekkert,“ segir
Jónas. „Ég sjálfur þarf ekkert á því að
halda að sjá Þjóðviljann á morgnana.
Fólk sem er i þessu starfi þarf að hafa
yfírsýn ylir fréttir, en mér finnst ég
skiptir í þessu sambandi öllu máli og á
stundum hefur Þjóðviljinn ncitað að
horfast í augu viö uppruna sinn og til-
gang. Hins vegar cr öllum ljóst að í
gegnum tíðina og allt fram á þennan
dag hcfur Þjóðviljinn óneitanlcga
skipt rniklu máli í islcnskri þjóðmála-
umræðu og þrátt fyrir smæð sína hef-
ur honum oft tekist ótrúlega vel að
koma sjónanniðum félagshyggjufólks
Sigurveig Jónsdóttir: Ef það verður ekki af sameiningu litlu blaðanna eða sam-
starfi þeírra um nýtt blað, þá sé ég ekki annaö en að þaö verði frekari sam-
dráttur og erfiöleikarnir hjá litlu blöðunum ágerist og útgáfan verði vonlaus.
Helgi Guðmundsson: Það er ekki bara markaðurinn sem hefur þörf fyrir nýtt
blaö. Þess er þörf til að styrkja lýðraeði og skoðanafrelsi í landinu.
á ffamfæri, ekki síst með hjálp ljós-
vakamiðlanna sem oft hafa vitnað til
hans. Þegar Þjóðviljinn hverfúr nú af
vettvangi skilur hann auðvitað eftir sig
stórt gat sem mun snerta tilfinninga-
strengi í brjósti margra. Hans verður
saknað í stjómmálaumræðunni og á
menningarsviðinu má segja að blaðið
hafi haft mun meiri þýðingu en sem
nemur stærð hans og upplagi."
En ef við veltum Jyrir okkur hvaða
breytingar geta verið vœntanlegar í
Jjölmiðlaheiminum á nœstunni?
„Ég sé engar breytingar í hinum
alþjóðlega fjölmiðlaheimi aðrar en
þær sem við höfum þegar fengið vís-
bendingu um með alþjóðlegu gervi-
hnattasjónvarpi. Við hér á Morgun-
blaðinu höfum ítrekað lýst vissum
áhyggjum vegna þeirrar þróunar og
þeirra áhrifa sem hún kann að hafa á
tungu og menningu þjóðarinnar. Við
höfum hins vegar gert okkur grein fyr-
ir því að óframkvæmanlegt er að Ioka
fyrir þessar stöðvar. Við teljum það
hins vegar hættulegt að slík áhrif séu
einhliða frá hinum engilsaxneska
menningarheimi og höfum því sagt að
úr því sem komið er sé æskilegast að
þessi áhrif komi úr sem flestum áttum,
þannig að hin erlendu menningaráhrif
verði dreifðari. Við gagnrýndum líka
þann hátt sem hafður var á útsendingu
gervihnattasjónvarps hér fyrir ári og
lýstum þeirri skoðun, að slíkar send-
ingar ættu að fara í gegnum sérstakar
sjónvarpsrásir og að dreifingaraðilum
væri gcrt skylt að bjóða í rásimar og
greiða eðlilegt gjald fyrir sýningarrétt-
inn, sem nýtt væri til að efla íslenska
dagsrárgerð og bæta samkeppnisað-
stöðu íslenskra sjónvarpsstöðva gagn-
vart hinum erlendu aðilum," segir
Styrmir.
„Ég held að á allra næstu ámm
verði breytingar í fjölmiðlun hér á
landi ekki nærri eins hraðar og þær
hafa verið á undanfomum ámm. Það
hefur þegar orðið umbylting á Ijós-
vakanum, en mestu breytingamar eiga
eftir að verða á dagblaðamarkaði þar
sem fimm/sex dagblaða mynstrið er
að hverfa og þriggja/ljögurra dagblaða
niynstrið tekur við. Ég sé fyrir mér
nokkuð óbreytt ástand á Ijósvaka-
markaði þar sem RUV og Stöð
2/Bylgjan verða stóm risamir í annars
nokkuð fjölbreyttri flóm útvarps-
stöðva. Á dagblaðamarkaði munu
hins vegar Moggi og DV missa nokk-
uð af sinni markaðshlutdeild til þriðja
blaðsins sem hlýtur að rísa upp. Hvort
það blað vcröur á gmnni Nýmælis eða
á einhveijum öðmm gmnni, t.d. Tím-
ans eða jafnvel Alþýðublaðsins, er þó
óljóst ennþá," segir Birgir.
Sigurveig minnir á að úti í heimi
hafi verið að gerast breytingar sem
ekki hafi alveg náð hingað, en muni
gcra það eins og öll þróun í heimin-
um. „Hvar sem maður kemur, sérstak-
lega í Bandaríkjunum, verður maður
var við það að sjónvarpið er talsvert
meira áberandi fjölmiðill en aðrir fjöl-
miðlar. ég á von á því aö þessi þróun
nái hingað svo fremi að sjónvarpið
bjóði upp á lengri útsendingartíma.Ef
sjónvarpsstöðvunum fjölgar má búast
við því að þær lendi allar, að Ríkis-
sjónvarpinu undanskildu, í sömu
vandræðum og litlu blöðin, berjist I
bökkum og deyi. Bylgjan gat til að
mynda lifað mjög lífvænlegu Hfi við
hliðina á tveimur rásum Ríkisútvarps-
rns en um leið og fleiri stöðvar spmttu
upp, jukust erfiðleikamir. Hvað dag-
blaðamarkaðinn varðar þá heyrist
manni að það sé hægt að láta dag-
blaðsrekstur borga sig við hliðina á
Morgunblaðinu og DV. Þetta er
spuming um þennan gamla spíral sem
hefur alltaf verið - því meiri dreifing,
því fleiri auglýsingar og þeim mun
meira fjánnagn til að ffamleiða betra
efni og þá eykst dreifingm, auglýsing-
um Ijölgar o.s.frv. Ef það verður ekki
af sameiningu litlu blaðanna eða sam-
starfi þeirra um nýtt blað, þá sé ég
ekki annað en að það verði frekari
samdráttur og erfiðleikamir hjá litlu
blöðunum ágerist og útgáfan verði
vonlaus."
Atii Rúnar segist ekki sjá fyrir sér
að ljósvakamiðlamir og breytingamar
þar, eða aðrir fjölmiðlar, komi í stað-
inn fyrir dagblöð. „Dagblöð munu
koma út og eiga að koma út. Hiutverk
þeirra í heildarmyndinni í fjölmiðla-
heiminum hefúr ekkert minnkað. Ég
er ekki sammála þeim sem segja að
breytingin á Ijósvakamarkaðnum geri
blöðin að hluta til óþörf. Vandamálið
sem útgefendur blaða standa frammi
fyrir er að blöð séu lesin, og þá meina
ég lesin með stómm staf, þannig að
blöðin þurfa að berjast gegn ólæsi. Ég
sé það í erlendum blöðum að heilu
starfshópamir em i því að gera blöðin
læsilegri til þess að missa ekki þennan
ólæsa krakkahóp sem Ies Tinnabækur
og hangir yfir sjónvarpi. Ætli það sé
ekki eitt af stærstu yiðfangsefnum
blaðanna á næstunni. Ég get þannig
ekki hugsað mér tilveru án blaða og
sem betur fer virðist blaðalestur ekki
hafa minnkað með tilkomu fleiri út-
varpsstöðva. Hvað varðar sjónvarpið
sé ég ekki fyrir mér að þær stöðvar
fari að senda út á morgnana og að út-
sendingartíminn Iengist þannig á alla
enda og kanta og ég sé reyndar enga
þörf fyrir það. Enda er vinnudagurinn
langur og markaðurinn mjög lítill.
Hins vegar verður áreiðanlega auð-
veldara að taka inn alls konar erlendar
stöðvar fyrir þá sem það vilja. Þó heid
ég að spenningurinn fyrir því sé minni
en ég hafði búist við, það sáum við
þegar CNN og SKY vom sendar út
meðan á Persaflóastríðinu stóð. Sá
skammtur læknaði mig að minnsta
kosti af þeirri löngun að fá mér mót-
tökudisk á húsið hjá mér. Eftir það
nægir mér alveg það sem ég hef. Það
verða ömgglega til þijú dagblöð héma
svo Iangt sem ég sé; Dagblaðið,
Morgunblaðið og Dagur á Akureyri.
Ég er ekkert alveg viss uin að ef Tím-
inn hættir líka þá komi nýtt blað í
staðinn, en takist það með bærilegu
flugi í bytjun þá trúi ég ekki öðm en
að slíkt blað geti lifað líka. Fyrir
nokkmm vikum taldi ég að ef nýtt
blað ætti að eiga sér einhverja von á
markaðnum þyrfti það að koma ffam
mjög fljótlega eftir að litlu blöðin
hættu en nú hef ég eiginlega skipt um
skoðun á þvi. Það gæti jafnvel verið
betra fyrir væntanlegt blað að fá svo-
lítið tómarúm. Lesendur og markaður-
inn sæju þá stöðuna.“
Síða 14