Þjóðviljinn - 31.01.1992, Blaðsíða 16

Þjóðybumn
Það er ekki hin vélræna geta
sem skiptir máli heldur sú andlega
Þér að segja leiði ég hugann ekki mikið að þessum bókmcnntaverð-
launum, sagði Guðbergur Bergsson þegar hann var að því spurður
hvaða augum hann liti íslensku bókmenntaverðlaunin sem hann
fékk á mánudaginn.
- En í þessu litleysi daganna er
ágætt að hafa bókmenntaverðlaun á
þessum tíma, hélt Guðbergur áífam
og Ieit út um gluggann þar sem grámi
himinsins rann saman við húsveggi og
malbik.
- Janúar er umhleypingasamur og
ffemur leiðinlegur mánuður. Það er
bara verst að íslenskar bókmenntir eru
ekki mjög blómlegar. Það er bæði
vegna fámennis og eins þess að hér
eru afar fáar hugmyndir á kreiki.
Það sem mér fannst dálítið skrýtið
í sambandi við þessi íslensku bók-
menntaverðlaun var að bækur sem eru
undirstöðurit menningarinnar skyldu
ekki fá þau. Þá á ég bæði við bókina
um Koníúsíus og Rikið eftir Platon. í
Kina hafá menn lifað á hugmyndum
Konfúsíusar og Vesturlönd hafa lifað
á hugmyndum Platons.
Þegar rit af þessu tagi eru þýdd og
skrifúð við þau skýringar og formálar
Sér tékkareikningur
sparisjóðsins er góður
kostur fyrir launþega
SPARISJÓÐSBÓKARVEXTIR
YFIRDRÁTTARHEIMILD
LAUNALÁN
þá er það að vissu leyti vísindastarf og
einungis vegna andlegrar fátæktar
sem menn sjá það ekki og þó að ég
beri virðingu fyrir Svaninum og Sögu
Reykjavíkur þá hefúr fólk lifað mildu
lengur á Platon og Konfúsíusi en mér
og Guðjóni.
- En koma ekki alltaf nýir menn?
- Hvaðan koma nýir menn?
- Hefur mannkynssagan ekki allt-
afkomið með nýja menn?
- Jú, jú, en ég held að við Guðjón
verðum ekki eins langlífir og þeir
Konfúsíus og Platon. Það stafar af því
meðal annars að hér er ekki það mikil
hugmyndaauðgi. íslensk tunga er töl-
uð af svo fáum.
- Getur ekki hugsast engu að síð-
ur að Islendingar fái alvegjafn góðar
hugmyndir og aðrir?
- Auðvitað getur það hugsast i
sjálfú sér en til þess þarf samt sérstak-
an grunn og hann hafa þessir menn
búiðtil.
Ég held að við íslendingar séum
ekki nógu djarfir. Það er svo stutt síð-
an við vomm nýlenda. Hingað til hafa
erlendar þjóðir beint athygli sinni að
íslandi af eins_ konar meðaumkun.
Vegna þess að ísland var nýlenda þá
átti að koma vel ffam við Islendinga
eins og aðrar kúgaðar nýlenduþjóðir.
Halldór Laxness var síðasti höfundur-
inn sem naut góðs af þessari velvild.
Eftir að ísland varð sjálfstætt var hætt
að líta til Islendinga af þessari sér-
stöku meðaumkun. Þá höfðu Danir
ekki lengur neinum skyldum að
gegna. Svíar vilja fá bækur sem falla
að þeirra eigin hugmyndum um ísland
og eins _er það um Þjóðveija.
Ef Islendingar ætla að kynna sína
menningu þá er miklu betra að leita á
þær slóðir þar sem fólk hefúr ekki gert
sér neina ákveðna hugmynd um ís-
land og íslenska menningu og heimtar
ekki að þeirra hugmyndir verði stað-
festar og þá er ég að tala um suður-
slóðir eða Suður-Evrópu. Það er engin
leið að koma íslenskri menningu yfir
til Bretlands og ekki heldur til Banda-
ríkjanna. Þó að Bandarikin séu stórt
þjóðfélag þá hefúr þetta eyjaandrúms-
loft sem ríkir á Bretlandi flust þangað
með Bretunum. Bandaríkjamenn
halda að þeir séu sjálfúm sér nógir en
það er enginn.
- Hvað viltu segja um Spán i
þessu samhandi?
- Spánn er það nýtt land eða rétt-
ara sagt svo nýkomið úr andlegri
kreppu að það er ekki enn orðið and-
lega sjálfstætt. Þar af leiðandi reyna
menn þar einkum að líkjast Engilsöx-
um. Það stafar af uppreisnarandanum
sem fylgdi bítlakynslóðinni. Spánverj-
ar höfðu þörf fyrir andmenningu og
þeir ruddu allri þjóðlegri tónlist úr
fjölmiölunuin og komu með bítlatón-
list og háværa tónlist í staðinn.
Það tekur þjóð talsvert langan
tíma að átta sig á því að hennar menn-
ing er að minnsta kosti eins merkileg
og menning Engilsaxa.
Mér er til dæmis sagt að í Búlgar-
íu og Sovétríkjunum hafi menn álitið
að sovéskt menntakerfi væri mjög lé-
legt en þegar þeir fóm að flýja land
komust þeir að því að menntakerfið í
Vestur- Evrópu var ekkert betra. Það á
eftir að taka Spánveija nokkuð langan
tíma að átta sig á því að þeirra þjóð-
lagatónlist er ef til vill miklu merki-
legri en bítlatónlistin. Það er ekki
sams konar uppreisn í flamencotónlist
og bítlatónlist en það er miklu meiri
dýpt í henni.
- Það er einkennilegt að heyra
þig segja jrá þessu því spönsk tónlist
er einmitt þekkt fyrir glœsibrag.
- Þeir hafa ekki þann auglýsingar-
kraft sem þarf til þess að þeir trúi á
tónlistina sína. Það sýnir sig meðal
annars í því hvemig þeir hafa reynt að
búa til eins konar tónlistarvændi með
því að blanda saman flamencotónlist
og jassi. Úr því verður eitthvert grátt
tónlistarmauk. í Vestur-Evrópu er viss
hópur sem vill hjálpa þessum mönn-
um sem em að búa til þetta mauk en
það er sem betur fer að hverfa og þeir
em að öðlast aukið sjálfstæði.
Sjálfstæðisþörf Spánveija hefúr
meðal annars komið ffam í afstöðu
þeirra til Islendinga í fiskveiðimálum.
Þeir era harðir við íslendinga vegna
þess að þeir telja sig hafa í fúllu tré
við þá en firekar linir við aðra.
- Þú virðist ekki vilja viðurkenna
að þú hafir orðið ástmögur þjóðar-
innar á þvi að fá islensku bókmennta-
verðlaunin.
- Ég held að það taki mjög langan
tíma að verða ástmögur þjóðar -
nokkrar kynslóðir. Þú getur verið
svona gerviástmögur eins og plast-
mennimir en ekki raunvemlegur og ég
stefni ekki að því að verða úr plasti.
- Á hvaða tima er Svanurinn
skrifaður?
- Það er nokkuð langt sfðan ég
skrifaði Svaninn. Ætli það séu ekki
ein fjögur eða fimm ár.
— Tók hann langan tíma?
- Það tók mig nokkuð langan tíma
að skrifa hann og líka að byggja upp
þessa hugmynd.
- Svanurinn minnir um margt á
Músina sem lceðist. Hejurðu breyst úr
mús í þann fegursta allra fugla á sið-
ustu þrjátiu árum?
- Eg held að í skáldskap séu ekki
til neinar persónur, hvorki konur, karl-
ar né böm - heldur em þetta vissar
hræringar sem em í tilfinningalífinu.
Þess vegna er það mjög skiljanlegt hjá
Flaubert þegar hann talar um að hann
vilji skrifa bók sem sé ekki um neitt
sérstakt efni. Það er mjög líklegt að
hann hafi fúndið þetta að í manni era
hvorki karlar né konur, böm né annað
- einungis hræringar í sálarlífinu.
Þess vegna em aðalpersónumar í
Músinni sem læðist og Svaninum
áhorfendur og það held ég að sé hægt
að segja um sjálfan mig að ég hafi
verið öðm ífemur áhoifandi. Skáld
era það yfirleitt held ég. Þau verða að
halda ákveðinni fjarlægð og nálægð í
senn. Málarar höfðu lengi þá aðferð
að hafa málverk sín á trönum og fara
svo ffá þeim til þess að sjá úr fjar-
lægð. Það hefur jafnvel verið staðhæft
að geyma þurfi verk í níu ár til að ná
þeirri fjarlægð sem þarf.
- Hefurðu fengist við myndlist?
- Já, bæði ljóðmyndir mínar í
SÚM og ég hef heillast af myndlist og
umgengist hana alla tíð. Það hefúr oft
verið mjótt á mununum hjá okkur Vil-
hjálmi bróður mínum hvor er mynd-
listarmaður og hvor skáld. En þegar
Sparisjóður Reykjavíkurog nágrennis
fRGOÐ
ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 31. janúar 1992
Síða 16