Dagblaðið Vísir - DV - 30.10.1995, Page 10

10
MÁNUDAGUR 30. OKTÓBER 1995
DV
Leirljós
og leirmál
- tvær leirlistarsýningar í Stöðlakoti og Úmbru
Það virðist vera mikil gróska í leirlistinni um þessar mundir ef marka
má þann fjölda leirlistarsýninga sem hefur verið á árinu. í kjölfar mis-
tækrar yfirlitssýningar á Kjarvalsstöðum á liðnum vetri, er átti að sýna
í senn sögu leirlistar á íslandi og þverskurð af því sem er að gerast, hafa
verið opnaðar fjöldamargar litlar og persónulegar einkasýningar á leirl-
ist. Flestar hafa leirlistarsýningarnar verið í gamla miðbænum, í Stöðla-
koti og Gallerí Úmbru, og verður hér fjallaö um sýningar þeirra Helgu
Jóhannesdóttur og Láru K. Samúelsdóttur sem standa nú yfir í þessum
tveimur sýningarsölum.
Töfralampar og kastalar
Helga Jóhannesdóttir sýnir þrettán verk, unnin í ljósan steinleir, málm,
lakkað silki, gler og sáldþrykkta bómull í Stöðlakoti. Verk hennar eru
öll með innbyggðu rafmagnsljósi og geta þvi skoðast sem lampar, þó svo
að birtan sé af skornum skammti frá a.m.k. sumum verkanna. Ævintýra-
ljóma stafar frá þessum leirlömpum sem sumir eru í formi kastala og
ýmiss konar tuma. Hér er um að ræða sérstaka útfærslu á kertastjakan-
um sem svo oft hefur verið milli handanna á leirlistarfólki. Úrlausnir
Helgu er mjög athyglisverðar í því ljósi og skermarnir falla oft vel að
leirverkinu, eins og í Köstulum með himni (nr. 1 og 2) og í Töfralömpum
(nr. 7 og 8). Seinni töfralampinn er þó sýnu athyglisverðari fyrir það
hvernig glóperan -er í samræmi við víravirkið og skrautið á leirnum.
Áferðin á verkum Helgu er afar lífræn og skapar skemmtilegt mótvægi
gegn geómetrískum glerjuðum litformum sem endurtaka sig í verkunum.
Á efri hæð Stöðlakots eru síður athyglisverðir lampar með sáldþrykktum
Myndlist
Ólafur J. Engilbertsson
skermum sem falla lítt að leirnum. Gripirnir á jaröhæðinni hafa til að
bera mun meiri frumleika og útsjónarsemi og hafa ugglaust verið listakon-
unni meiri áskorun en lamparnir á efri hæð. Sýning Helgu í Stöðlakoti
stendur til 5. nóvember.
Rammar og leirmál
Lára K. Samúelsdóttir opnaði um helgina sýningu á leirmálum og römm-
um í Galleríi Úmbru. Ekki veit ég hvað hstakonunni gengur til með því
að setja í leirramma sína tilkhpptar eftirprentanir mynda eftir Van Gogh
og Munch, auk brota úr ævisögu þess fyrrnefnda. Hvað sem því líður þá
gera þessar samklippur ekki annað en að eyðileggja fyrir þeirri leirlist
semi römmunum er fólgin. Hvort sem listakonan hefur þar verið að styðj-
ast við verk Van Goghs og Munchs eður ei hefðu rammarnir notið sín
betur stakir, hkt og eyrað nr. 13, sem þó er afskaplega utanveltu á sýning-
unni og úr takt við annað.
Leirmálin eru hins vegar megininntak sýningarinnar og þar kveður
við annan og mun innihaldsríkari tón. Teketill nr. 25 og vasi nr. 26 eru
með athyglisverðustu verkunum. Form ketilsins er í senn persónulegt
og klassískt og hvað vasann áhrærir er sérstaklega athyglisvert hvernig
geómetrískt símynstur með glerjungi skapar ríkulega áferð. Tveir stærri
vasar á gólfi, nr. 36 og 37, eru jafnframt athyglisverðir fyrir klassíska
formun og litasamspil. Listakonan skyldi athuga að hlaða ekki slíkum
kynstrum af verkum inn á sýningar sínar í framtíðinni. Hér hefði farið
mun betur á að sleppa bæði römmum og eyra, fækka vösum nokkuð, og
stilla þeim upp á stöpla eða hihur. Sýningin er því miður lítt aðgengileg
og ofhlaðin.
Sýning Láru í Úmbru stendur til 15. nóvember.
Geislaplata á leiðinm:
í aldarminningu
Davíðs Stef ánssonar
í byrjun nóvember er væntanleg Meðal flytjenda eru Egih Ólafs-
á markaö ný geislaplata í aldar- son, Bergþór Pálsson, Sigrún
minningu Daviðs Stefánsonar frá Hjálmtýsdóttir, Óskar Pétursson,
Fagraskógi. Það er sérstakur sam- Jóhanna Linnet, Elín Ósk Óskars-
starfshópur tónlistarmanna sem dóttir, Ólöf Kolbrún Harðardóttir,
gefur plötuna út. Hún inniheldur Magnús og Jóhann og Bergþóra
13 ný og eldri lög við þóð Davíðs. Árnadóttir.
Spor annast dreifmgu. _bjb
Menning
Klassíkin og
notagildið
Arkitektúr Einars Sveinssonar á Kjarvalsstöðum
stærðfræðhegar og þjóna grundvallarhlutverki hvað
varðar birtu, burð hússins og legu þess. Sem dæmi
má nefna brúna að Heilsuverndarstöðinni og gluggana
í Breiðagerðis- og Laugalækjarskólum.
Togstreita notagildis og klassískra lausna
Leiða má getum að því að Einar Sveinsson haíi fylgst
afar náið með hræringum samtíma síns í húsagerðarl-
ist og verið opinn fyrir nýjungum. Á árunum fyrst
eftir heimkomuna teiknaði hann hús í nánast hreinum
fúnkístíl eins og Freyjugötu 43 og Lindargötu 3. Á
fimmta áratugnum koma klassískar áherslur boga-
formanna fram í fjölbýlishúsum í Lönguhlíð og við
Hringbraut og í Melaskóla sem á sínum tíma var tal-
inn fegursta hygging bæjarins og þjónaði sem móttöku-
salur borgaryflrvalda á tímabili. Einfaldleikinn hélt
aftur innreið sína í fjölbýlishúsi við Kleppsveg á sjötta
áratugnum en á sama tíma var Heilsuvemdarstöðin í
byggingu, en hún hlýtur að teljast með persónulegri
verkum Einars, þar semsaman fara klassískar áhersl-
ur og áhersla á notagildið. Á seinni hluta sjötta áratug-
arins og þeim sjöunda kemur burðarþolsfræðin sterk-
lega inn í formanir Einars og e.t.v. er þar að fmna
hápunktinn á ferli hans þar sem stærðfræðingurinn
og listamaðurinn sameinast við úrlausn verkefna á
borð við Sundlaugarnar í Laugardal og Höggmynda-
safn Ásmundar Sveinssonar sem Einar haföi náið sam-
starf við í gegnum tíðina.
Hluti utanveltu
Sýning þessi á verkum Einars Sveinssonar er sett
upp í miðrými Kjarvalsstaða og í gluggarými vestur-
álmu og að hluta við kaffistofu. Birtu nýtur ágætlega
í þessum rýmum, nema helst við kaffistofuna þar sem
hluti sýningarinnar er eins og hálfutanveltu. Líkön
af Heilsuverndarstöðinni og fleiri byggingum sefja
mikinn svip á sýninguna og gera hariá vel heimsóknar
virði.
Það e? sannarlega vel við hæfi aö Listasafn Reykja-
víkur efni til stórrar yflrlitssýningar á byggingalist
Einars Sveinssonar, því sennilega hefur enginn ein-
staklingur lagt jafn mikið fram við að móta ásýnd
Reykjavíkur. Einar kom heim frá Þýskalandi úr námi
í arkitektúr árið 1932 og var ráðinn fyrsti húsameist-
ari Reykjavíkur tveimur árum seinna og gegndi því
starfi í tæpa fjóra áratugi, eða aUt til dauðadags árið
1973. Á þeim tíma teiknaði hann, og vann að í sam-
starfi við aðra, byggingar sem löngu eru orðnar svo
rótgrónir þættir í borgarlandinu að nútímaborgaran-
um reynist erfitt að ímynda sér borgina án þeirra. Þar
Myndlist
Ólafur J. Engilbertsson
á meðal má nefna Borgarspítalann, Heilsuverndar-
stöðina, Laugarnesskóla, Melaskóla og fyrstu blokk-
irnar hér á landi á Melunum, við Lönguhlíð, Skúla-
götu og víðar.
Form á grundvelli burðarþols og birtu
Einar nam arkitektúr í Darmstadt á þeim árum sem
notagildisstefnan, fúnksjónalisminn, var í hámarki.
Þó mun hafa verið lögð megináhersla á hin klassísku
lögmál byggingalistarinnar í Darmstadt og alla tíð to-
guðust þessi sjónarmið á í byggingum Einars, notagild-
ishönnun út frá birtuskilyrðum og buröi og klassísk
sveigð form, framsækin viðhorf og hefðbundin. Einar
var sérmenntaður í byggingartækni og reiknaði jafnan
sjálfur út burðarþol bygginga sinna. í þeirri staðreynd
hggur e.t.v. lykillinn að sérstæðu úhti margra bygg-
inga Einars, líkt og Pétur Ármannsson bendir á í gagn-
merkri úttekt í sýningarskrá, því á grundvelli burðar-
þolsins formuðust oft óvæntar lausnir sem á ytra borði
virðast fyrst og fremst fagurfræðilegar en eru í raun
Eitt verka Einars Sveinssonar.